جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اتباع سلفیه برای حجیّت­‌بخشی به ادعاهای خود برآنند تا علمای برجسته اسلامی اعصار مختلف را به مکتب خود منتسب کنند. در این نوشتار به بررسی تطبیقی صحت انتساب ابن­‌کثیر و آلوسی به جریان سلفیه پرداخته شده است؛ همچنین مسئله لوازم توحید به‌عنوان چالش‌برانگیزترین مسئله میان سلفیه و دیگر فرق کلامی، در خلال دو اثر گران‌سنگ تفسیر القرآن العظیم و روح المعانی مطمح نظر قرار گرفته است. در این میان به آرای ابن­‌تیمیه به‌عنوان پایه‌گذار مؤلفه‌های جریان سلفیه برای سنجه و سنگ محک سلفی­‌گری دو مفسر توجه شده است. در نهایت باید گفت: ابن­‌کثیر و آلوسی چنان اختلاف فکری عمیقی، در غالب مباحث لوازم توحید، با ابن­‌تیمیه و قاطبه سلفیها دارند که می­‌توان به انتساب این دو تن به مکتب سلفیه به جد تردید کرد؛ به‌علاوه تشتت آرای اندیشمندان منتسب به جریان سلفیه، در مبحث مهمی چون توحید، معرفی این جریان به‌عنوان مکتب واجد مبانی و منهج استوار و نظام‌مند را با اشکال روبه­‌رو خواهد ساخت.

چکیده رساله:یکی از منابع تفسیر قرآن روایاتی است که از معصومان? و صحابه به دست ما رسیده است. در طول تاریخ تفسیر نیز برخی مفسران تنها با تکیه بر روایات به تفسیر پرداخته، به گونه‌ای که تفاسیر آنان به تفسیر روایی مشهور شده است. در مقابل، در قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم، بهره‌گیری از روایت در تفسیر قرآن رو به کاهش نهاده، به گونه‌ای که برخی از تفاسیر به تفریط در این باره متهم شده‌اند. از جمله علل کاهش بهره‌گیری از روایت در این گروه از تفاسیر را، می‌توان در گرایش‌های اصلاحی، اجتماعی و سیاسی، و نیز رویکرد علمی به قرآن، رشد و توسعه عقل‌گرایی و در برخی توجه فراوان به روش تفسیر قرآن به قرآن دانست.تفسیر المنار شیخ محمد عبده و رشیدرضا و تفسیر الفرقان صادقی تهرانی از جمله تفاسیری هستند که در سده چهاردهم و پانزدهم به خاطر دلایل پیش‌گفته، بهره‌گیری از روایات در آنها کاهش یافته است. با این وجود، روایات در این دو تفسیر دارای کارکردهای گوناگونی هستند که در این رساله به هشت کارکرد مهم آنها اشاره شده است، مانند: بهره‌گیری از روایت در تبیین سبب نزول آیه، شرح قصص قرآن، بیان مکی و مدنی آیات و سور، بیان معنای واژه‌ها و اصطلاحات قرآن، شرح جزئیات آیات الاحکام، تبیین مبهمات قرآن و ... .همچنین مفسران المنار و الفرقان به خاطر دیدگاه تقریباً منفی که نسبت به روایات دارند بسیاری از آنها را هم از نظر سند و هم از نظر متن مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند. در این رساله به روش‌های فهم و نقد روایات، و معیارهای نقد سند و متنی و آسیب‌شناسی آنها در این تفاسیر نیز پرداخته شده است. بررسی‌ها در این تحقیق نشان می‌دهد که نقد متنی روایات در هر دو تفسیر نسبت به نقد سندی از اهمیت بالاتری برخوردار است. برخی از مهمترین معیارهای نقد متنی روایات در هر دو تفسیر عبارتند از: ضرورت موافقت روایت با قرآن، سنت قطعی، دلایل عقلی و مسلمات تاریخی.

از آنجایی که در قرآن کریم آیات فراوانی درباره هستی‌شناسی، طبیعت شناسی، زیست‌شناسی، پزشکی و خلقت انسان‌ها و موجودات وجود دارد، از همان آغاز نزول، قرآن محل گفتگوی دانشمندان و مفسران بوده است و هر یک تلاش نموده‌ مقصود خداوند را در این آیات مشخص نمایند. بیشترین تلاش‌های تفسیری از قرن چهاردهم به بعد ـ و پس از پیشرفت علوم در همه عرصه‌ها و مخصوصاً پس از مجادلات دامنه‌دار درباره تعارض علم و دین ـ در میان دانشمندان مسلمان و بویژه مفسران قرآن دیده می‌شود. از جمله این مفسران آیت الله مکارم است که در تفسیر نمونه تلاش می‌کند تا به تبیین آیات علمی قرآن با روش صحیح بپردازد تا از این رهگذر اعجاز علمی قرآن را نیز ثابت نماید. ایشان با اعتقاد به اینکه قرآن کتاب هدایت و انسان‌سازی است و نه کتابی علمی، با توجه به معیارهایی به تبیین این گونه آیات می‌پردازد. برخی از مهم‌ترین معیارهای ایشان عبارتند از: تفسیر قرآن بر اساس علوم قطعی و بی‌توجهی به فرضیه‌ها؛ تفسیر قرآن بر اساس قواعد تفسیر؛ حقیقی دانستن زبان قرآن در آیات علمی؛ موافقت تفسیر آیات علمی با عقل؛ این مقاله پس از مطالعه کامل آیات علمی در تفسیر نمونه با هدف بررسی ژرف‌کاوانه جایگاه تفسیر علمی و تشخیص معیارهای صحیح آن در تفسیر نمونه سامان یافته است.

یکی از راههای شناخت و درک سینما به خصوص سینمای دینی و ضد دینی، بررسی آنها بر پایه نظریه ها و دستاوردهای علمی به روز دنیا است. ارتباطات غیر کلامی از حوزه های جدید مطالعاتی است که کلیه پیامهایی را که افراد با رفتارهای غیر زبانی مانند حرکات بدن، رفتارهای چهره، رفتارهای آوایی، نشانه های محیطی و ... منتقل می کنند شامل می شود. ارتباطات غیر کلامی درحوزه هنر- صنعت سینما با عنوان نشانه ها شناخته می شود؛ لذا شناخت کارکرد این نشانه ها به کارگزاران و دست اندرکاران رسانه در ساخت فیلمهای دینی این امکان را می دهد تا پیام های دینی را جذاب تر و با عمق و اثرگذاری بیشتر به مخاطب عرضه کنند. یافته های تحقیق نشان می دهد، نشانه ها، لایه های معنایی و محتوایی متفاوتی دارند، بنابراین به منظور نفوذ به این لایه ها برای کشف معانی ضمنی نشانه ها و بررسی نقش آنها در بازنمایی عناصر دینی به ویژه در رسانه پر مخاطب سینما، تحلیل آنها را ضروری دانستیم. در این پژوهش کوشیده ایم از منظر نشانه شناختی تعدادی از فیلمهایی را که با به کارگیری آنها در زمینه دینی و ضد دینی به اهداف خاص خود نائل شده اند مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. این پژوهش برای رسیدن به هدف خود در سه فصل، به تببین و تشریح این موضوع پرداخته است. در فصل اول برای آشنا نمودن خواننده با کلیات و مفاهیم، به مفهوم واژه روش شناسی، ارتباطات، نشانه شناسی و دین اشاره می شود. در فصل دوم این تحقیق به تاریخچه، جایگاه و اهمیت سینما و انواع آن خواهیم پرداخت و در ادامه بحث، به نقش ارتباطات غیر کلامی در سینمای دینی و ضد دینی اشاره می نماییم و نمونه هایی از آن، مورد بررسی قرارخواهد گرفت. در فصل پایانی نیز تعدادی از فیلمهایی که دربحث نشانه ها در این حوزه، جریان ساز بوده و بر مخاطب تاثیر گذار بوده اند را مورد تحلیل محتوا و بررسی قرار می دهیم.

یکی از منابع تفسیر قرآن روایاتی است که از معصومان (ع) و صحابه به دست ما رسیده است. در طول تاریخ تفسیر نیز برخی مفسران تنها با تکیه بر روایات به تفسیر پرداخته، به گونه ای که تفاسیر آنان به تفسیر روایی مشهور شده است. در مقابل ، در قرن پانزدهم، بهره گیری از روایت در برخی از تفاسیر قرآن رو به کاهش نهاده، تا جایی که به تفریط در این باره متهم شده اند

چکیدهحدیث به عنوان دومین منبع معارف اسلامی بعد از قرآن از اهمیت والایی برخوردار است، به طوری ‌که در تبیین آیات قرآن و احکام الهی و فهم بهتر دین نقش اساسی دارد. استناد به حدیث به عنوان یک منبع دینى، آن‏گاه سزاوار است که از صدور آن اطمینان حاصل گردد وگرنه، هرگاه در صدورش شک و تردید رود، نمى‏توان بدان استناد جست.حدیث از زمان پیامبر? مورد هجوم آسیب‌هایی همچون جعل، وضع و تحریف، نقل به معنای نادرست و... قرار داشته و احادیث صحیح و ناصحیح فراوانی با یکدیگر مخلوط شده است؛ از این رو علمای حدیث هوشمندانه در نقد حدیث تلاش داشته‌اند. در میان علمای حدیث اهتمام به نقد سندی و رجالی بیش از نقد متن بوده؛ هر چند که نقد متن مقدم بر نقد سند است.در نقد متن حدیث به بررسی اصل صدور، مورد صدور و کشف دلالت حدیث پرداخته می-شود. علمای حدیث معیارهایی برای نقد متن وضع کرده‌اند که عبارتند از: عدم مخالفت با قرآن، سنت، ضروریات دین، اجماع، قطعیات عقلی ، علمی و تاریخی و نداشتن رکاکت لفظی و معنوی.پژوهش حاضر با عنوان «مبانی نقد متن از دیدگاه اهل سنت» به روش تحلیلی-توصیفی سعی برآن دارد تا با معرفی اجمالی انواع نقد، به معرفی مبانی نقد متن از دیدگاه اهل سنت پرداخته و با ارائه نمونه روایات نقد شده، نقش این معیارها در جداسازی احادیث سره از ناسره تبیین گردد.کلید واژه: حدیث، اهل سنت، نقد حدیث، نقد متن (نقد داخلی)، مبانی نقد.

قدر متيقّن آن است كه قرآن، مشتمل برآياتمتشابه است ومتشابه،آن است كه درعين روشن بودنمعناي ظاهري آن،ظاهرش مراد نيستو عمل به ظاهر آن منشأ فتنه و فساد است ومراد واقعی آن را سایرمحکماتقران روشن می کند. بنابر این (متشابه بما هو متشابه ،قبل ازارجاع به محكم قابل عمل نيست . مفسران قرآن کریم باتوجه به موضع گیریهایمختلف کلامی، فلسفی،عرفانیو حتی فقهی خود مبانی و روش هایگوناگونیرا درتبیین آیات محکم و متشابه به کار بسته اند و تفاسیر مختلفی از آنها ارائهنموده اندفقهاروششان مبتنی بر صدّ باب تأویل و جمودبر ظاهرالفاظ است معتزلیان اکثراً متشابهات را به معانی موافق با قواعد عقلی تأویل نموده و اشاعره آیات متشابه مربوط به صفات خدای تعالی را به تأویل برده وآیات متشابه مربوط به معادرابه ظواهر خود باقی گذارده اند و قائلبه تشبیه هستندپیروان مکتب اهل بیت (ع) نیز متشابهات را با ارجاعبهمحکماتتفسیر نموده اند.با توجه به اختلافات زیاد مکاتبتفسیری درمبانی و روشهای آنان نمی توان حد مشترکی بینهمه آنهاپیداکردوآنهارا به هم نزدیکساخت ولیارائه مبانی وروش های هرکدام به صورت علمی و مستدل،راه را برای داوری اندیشمندان و اثباتنظریه صحیح تر هموار خواهد ساخت.

نوشتار حاضر به بررسی و بازکاوی دقیق سیره‌‌‌ی تربیتی امام علی علیه‌السلام در رعایت حقوق اجتماعی امت می‌پردازد. در الگوی حکومت اسلامی امام علی‌ علیه‌السلام که از متن کتاب و سنت نبوی برخاسته است، جایگاه مردم و پاسداشت حقوق اجتماعی آنان از سوی حاکمیت اسلامی از مهم‌ترین مولفه‌های مورد توجه است. در گفتار و رفتار آن حضرت، حمایت از حقوق افراد جامعه در ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا در دیدگاه امام علیه‌السلام، هر انسانی که در جامعه دینی زندگی می‌کند، حقوقی دارد که می‌بایست از آن بهره‌مند شود و این، اصل مهم و پایه‌ای در مناسبات حقوقی حکومت اسلامی شمرده می‌شود. امام علی علیه‌السلام، رضایت و ایفای حقوق عمومی را، شرط اصلی موفقیت حکومت اسلامی می‌داند. ارائه‌ی الگوی مناسب و راهکارهای عملی برای اداره‌ی امور جامعه‌ی اسلامی در سیره‌ی امام علیه‌‌السلام از دیگر موضوعات مورد بررسی در این پژوهش می‌باشد؛ امام هرجا از تعهدهای مردم نسبت به حکومت سخن به میان می‌آورد، بی‌درنگ، از وظایف دولت اسلامی نسبت به افراد جامعه یاد می‌کند. افزون بر آن، به کارگزاران خویش سفارش می‌نماید با مهربانی و گشاده‌رویی و اجرای دقیق عدالت با مردم برخورد کنند. این حقوق متقابل از نظر امام علیه‌السلام می‌تواند ضامن پایداری نظام و آزادی مردم باشد؛ و آن‌گاه که مردم با وظایف قانونی و حقوقی خود آشنا شوند، برآیند آن، اعتماد متقابل میان مردم و حکومت خواهد بود. در این صورت، حقوق اجتماعی و فردی همه شهروندان حفظ می‌شود و حضور همگانی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی معنا و مفهوم تازه‌ای می‌یابد؛ و جامعه‌ای که خواهان عزت و پایداری است باید به این حقوق پایبند باشد.

انسان، علاوه بر کالبد جسمانی خویش که آشکار و قابل رویت است، دارای نفسی است پنهان که همچون وجود جسمانی، مبتلا به امراض و بیماری‌های گوناگون می‌شود و نیاز به پزشک معالج دارد. بیماری‌های روح، همان رذایل اخلاقی است که موجب هلاکت و بدبختی انسان می‌باشد و درمان و سلامتِ آن، در گرو زدودن این غبارهای نفسانی و آراستگی آن به فضایل است که باعث سعادت و رستگاری اوست. در آغاز تولد، نفس آدمی بسان لوح نانوشته‌ای است که هیچ کمال و سعادت و یا نقص و شقاوتی را واجد نیست؛ بلکه تنها زمینه و استعداد پذیرش آن را داراست و این سعادت و شقاوت، بستگی تام به نوع تعلیم و تربیت و الگوی زندگی وی دارد. اگر نفس آدمی به گونه‌ای باشد که کارهای نیک و پسندیده از آن صادر شود، متصف به فضیلت گشته و انسان، فضیلت‌مدار می‌گردد و اگر نفس به گونه‌ای گردد که افعال زشت و ناپسند از آن صادر شود، متصف به رذیلت و خبث باطن می‌گردد.امام علی ع ، به عنوان الگوی فضیلت و معلم اخلاق، به طرح رذایل اخلاقی و شیوه‌های مبارزه با آن در طول حیات خویش پرداخته‌اند. از دیدگاه ایشان هر صفتی که موجب قرب انسان به خدا و تشبه انسان به حضرت حق گردد، فضیلت و عکس آن رذیلت است. بنابراین رذایل اخلاقی اموری هستند که موجب دوری انسان از خداوند می‌گردند و طبعاً آثار فردی و اجتماعی آن، ناسازگاری و نداشتن روابط حسنه با بندگان و در مقیاس بالاتر با مخلوقات الهی خواهد شد.پژوهش حاضر شامل سه فصل می‌باشد که فصل اول، با عنوان مفاهیم و کلیات بوده، به بررسی معنا و مفهوم رذیلت و اخلاق و ارتباط این دو مقوله و اهمیت اخلاق اسلامی، معیار فعل اخلاقی، بررسی نسبیت اخلاق در اسلام و تصویر جامعه‌ای بدون رذایل اخلاقی در افراد این اجتماع، پرداخته شده است.فصل دوم به طور گسترده‌تری نفس انسانی را مورد کنکاش قرار داده، افراد را در برابر نیروهای مختلف آن دارای خلق و خوی‌های متفاوت می‌داند و نیز به ریشه‌های اخلاق رذیله از دیدگاه امیرالمومنین، پرداخته و آن را حاصل وسوسه‌های نفس شیطانی، که با نام «نفس اماره»، مطرح می-باشد، دانسته، راهکارهای مقابله در برابر این نیروی منفی که در واقع برای امتحان بشر در صحنه‌ی دنیای فانی بوجود آمده و در نهاد بشر، از سوی خالق زیبایی‌ها مستقر گشته، بیان نموده است. در حقیقت، جوانه‌‌های فضایل، با مرگ خزان‌گونه‌ی رذایل، سر بر می‌آورند و با مراقبه دائم، رشد کرده، به سر حد کمال می‌رسند؛ نیز در این فصل، مراحل پیراستن دل از این آلودگی‌ها با توجه به کلام و منشِ الگوی انسان کامل، امیرالمومنین، ‌ذکر گردیده است.فصل سوم نیز با عنوان «عمده‌ترین رذایل اخلاقی و روش‌های مبارزه با آن‌ها» می‌باشد که به شمارش مهم‌ترین رذایل اخلاقی که منشأ و ریشه‌ی بسیاری از رذایل دیگر می‌باشد، و نیز روش‌های معالجه‌ی آن از دیدگاه مولی علی ع، پرداخته شده است. اگر چه رذایل بی‌شماری وجود دارد و در طول زمان، انواع جدیدی از رذایل، بوجود می‌آیند، لیکن شناخت چند نمونه‌ی ذکر شده در این پژوهش و مطالعه روش‌های درمان آن از دیدگاه مولای متقیان، به عنوان کلیدی است برای شناخت و درمان سایر رذایل اخلاقی.