جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«ایمان» و ماهیّت آن و تفاوت آن با «اسلام» از کلیدی‌ترین مباحث اسلامی به شمار می‌رود که مورد توجّه بیشتر مفسّران و متکلّمان اسلامی قرار گرفته است. از سوی دیگر علاوه بر دو مفهوم «اسلام» و «ایمان»، مقوله‌ی دیگری که در احادیث معصومین علیهم السّلام از جایگاه والایی برخوردار است، مفهوم «یقین» می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی و تبیین مفهوم دقیق سه واژه «اسلام» و «ایمان»، «یقین» از دیدگاه دو مفسّر بزرگ شیعه و اهل سنّت می‌باشد. این تحقیق که از نوع پژوهش‌های بنیادی است با شیوه کتاب‌خانه‌ای به تحلیل و بررسی درون متنی دو تفسیر «مجمع البیان» فضل بن حسن طبرسی و «أنوار التّنزیل و أسرار التّأویل» بیضاوی می‌پردازد و با تکیه بر مطالب تفسیری این دو مفسّر در جست‌جوی موارد اشتراک و افتراق دیدگاه‌های آن‌ها درباره معنا و ماهیّت «اسلام»، «ایمان» و «یقین» و تفاوت آن‌ها با یک‌دیگر و تبیین و بررسی تقدّم و تأخّر مفهومی و ارکان و درجات و مراتب آن‌ها باشد. بنابر نظر طبرسی، «اسلام» به معنی «انقیاد» و «تسلیم» بوده و «ایمان» به معنی «تصدیق» می‌باشد. وی معتقد است که «ایمان» دارای دو رکن اساسی «معرفت» و «تصدیق قلبی» می‌باشد و قابل زیادت و نقصان نیست و «عمل» از حوزه مفهومی «ایمان» خارج است. طبرسی «یقین» را مرتبه عالی «ایمان» و به معنی علم دانستن مسائل مبهم می‌داند که بعد از استدلال نظر توأم با آرامش برای انسان فراهم می‌شود. در مقابل بیضاوی، «اسلام» را «انقیاد» و «دخول در سلامتی» و «اظهار شهادتین» دانسته و «ایمان» را «تصدیق توأم با آرامش» می‌داند و معتقد است که «عمل» جزء ارکان «ایمان» نیست. وی در تبیین ماهیّت «یقین» با طبرسی هم‌عقیده می‌باشد. بنابراین، از برخی جهات دیدگاه این دو مفسّر در تعارض با آیات الهی و روایات معصومین می‌باشد، به طوری که «اسلام» به معنی «اقرار به شهادتین» و «ایمان» به معنی «عقیده قلبی و رفتار عملی» طبق موازین دین شریف است. هم‌چنین ایمان ذو مراتب و امری مشکّک بوده و «یقین» به عنوان مرتبه عالی ایمان تلقّی می‌شود.

چکیدهرزق و روزی همان عطا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وبخشش پی‌درپی و همیشگی ازجانب خداونـد سبحان اسـت که ازآن نفع برده می‌شود، خواه مادی باشد خواه معنوی. رزق ‌و ‌‌‌‌روزی ازجمله مسائل مهمی است‌ که خداوند متعال که تنها رازق هستی است درآیات متعددی ازقرآن کریم به این مسأله اشاره فرموده و‌‌ بعد از بیان آفرینش پدیده های عالم، مسأله رزق مطرح گردیده است. کسب روزی حلال یکی از اساسی ترین مسائل پیش روی بشر است که تأثیرمستقیم وغیرمستقیم بسزایی درسرنوشت دنیا وآخرت انسان دارد. بنابراین اهمیت وضرورت پرداختن به این موضوع از آن جهت است که مال حرام پیوسته در روح وروان آدمی تأثیرمی‌گذارد، بنابراین افرادی که نمی‌خواهند به حرام‌خواری آلوده شوند باید عوامل وزمینه های گرفتاری درمال حرام رابشناسد. هدف از این پژوهش بیان مواردی ازآیات و روایات است که دیدگاه اسلام را درمورد اهمیت رزق حلال مشخص می‌کند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و نیز پرداختنبه این نکته مهم که حکمت تفاوت روزی انسان‌ها در چیست و چه عواملی در گشایش وتنگی روزی انسان می‌تواند موثر باشد. ازجمله نتایج مهم این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که‌باتوجه به این‌که فقط خداوند رزاق است، وروزی انسان‌ها را تضمین کرده است اما این مغایرتی با تحریض به تلاش و تدبیر برای جلب رزق ندارد؛ و تلاش و تدبیر اختیاری انسان، به خواست حضرت حق درجریان روزی وی دخیل است. و هم‌چنین رسیدن به این اصل مهم که متفاوت بودن روزی انسان‌ها برحکمت هایی مبتنی است که ازجمله این حکمت‌ها: آزمایش انسـان‌ها، مصلحت آفریدگان، مجازات دنیوی و... می‌باشد. روش نگارش در این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده است. کلید واژه‌ها: رزق، حلال، حرام ، گشایش روزی، تنگی روزی

آسیب شناسی رفتاری در دینداری، با توجه به اهمیت به سزایی که دین، در زندگی و سرنوشت انسان دارد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این رابطه برخی کتب و پایان نامه ها نگارش یافته است. اما در این نوشته سعی شده با یک تقسیم بندی مناسب، موضوع به صورت تخصصی تر مورد بررسی قرارگیرد؛ آسیب های رفتاری انسان در دینداری از یک منظر به دو دسته شخصیتی و محیطی- اجتماعی قابل تقسیم است. در حقیقت آسیب های شخصیتی به طرز بینش و اعتقاد شخص دیندار بر می گردد و در آسیب های محیطی-اجتماعی، عامل اصلی مشکلات، محیطی است که فرد در آن زندگی کرده و تربیت می شود. از جمله آسیب های شخصیتی می توان به فهم ناقص از دین،کج فهمی در مراتب دین و دینداری، عدم رعایت اعتدال در دینداری، دنیا زدگی و مادی نگری، خرافه گرایی، غفلت از کارکردهای فردی و اجتماعی دین، تقلید و شخصیت گرایی، تکلف، عدم عزت نفس، فقر اقتصادی، انتقاد ناپذیری، عدم هوشمندی سیاسی و اجتماعی و تحجر و خود باختگی اشاره نمود. از قبیل آسیب های محیطی-اجتماعی، وجود منابع تربیت متضاد، بی توجهی به کرامت انسانی، غفلت از ظرفیت ها و استعدادها، غفلت از زمان شناسی، خشونت ورزی، عدم وجود فضای پرسشگری، ناهماهنگی مراکز امور دینی و عملکرد نادرست برخی عالمان دینی قابل ذکر است.

در این پایان نامه، صحّت روایات تفسیری مربوط به سوره‌ی واقعه در تفاسیر در المنثور سیوطی و نورالثّقلین حویزی از حیث سند ، متن و کیفیّت نقل، توسط مؤلّفان آن‌ها (شکل تحلیل) بررسی شده اند .تحقیق حاضر در پنج فصل تنظیم شده است که فصل اوّلِ آن به کلیّات پرداخته است و آن نیز شاملِ مسألهتحقیق، اهداف تحقیق، سؤالات و فرضیه های تخصّصی، اهمیّت و ضرورت تحقیق، روش تحقیق و ... است. هم‌چنیندر این فصل به معرفی مختصر کلید واژه‌ها پرداخته شده است که عبارتند از : سوره واقعه، تفسیر درّالمنثور، تفسیر نورالثّقلین، سیوطی و حویزی.چهار فصل دیگر این تحقیق به ترتیب چنین است: فصل دوّم: بررسی روایات مشترک تفاسیر درّالمنثور و نورالثّقلین؛ این فصل شامل روایاتی است که در دو تفسیر نقل شده است و مؤلّفان آن‌ها در برخی مواقع گرفتار اشتباهاتی شده اند که نگارنده سعی کرده تا حدّ امکان آن‌ها را برطرف نماید. فصل سوّم:بررسی روایات اختصاصی تفسیر درّالمنثور؛ این فصل شامل روایاتی است که اختصاص به تفسیر درّالمنثور دارد که سیوطی آن‌ها را از کتب و جوامع مختلفِ روایی اهل سنّت گرد آورده است که بیشترین روایات را از تفسیر ابن جریر طبری و تفسیر عبد بن حمید نقل کرده است . فصل چهارم: بررسی روایات اختصاصی تفسیر نورالثّقلین؛ در این فصل فقط روایات مختصّ نورالثّقلین بررسی شده است که حویزی بیشترِ آن‌ها را از تفسیر قمی و کتاب شریف کافی نقل کرده است و حُسن ختام این فصل، کلام مولای متّقیان و افضل سابقان، علی (ع) است که حویزی آن را از نهج البلاغه گزینش کرده است که در مورد عذاب مرده ای است که از اصحاب شمال بوده و پس از مرگ گرفتار انواع بلاها و نزول حمیم خواهد بود. فصل پنجم: بررسی روایات معارض؛ این فصل در بر گیرنده‌ی روایات معارض دو تفسیر با هم و نیز روایات معارضِ هر تفسیر با هم دیگر است که با قبول برخی از آن‌ها، پاره ای دیگر به دلیل تعارض با آن‌ها مردود خواهد بود. و نیز در این چهار فصل، در مورد هر روایت ابتدا به صحّت سند آن پرداخته شده است و سپس صحّت متن آن مورد بررسی قرار گرفته است که در بررسی صحّت آن‌ها از روایات معاضد و معارض آن‌ها کمک گرفته شده است و نیز در مورد هر روایت، کیفیّت نقل روایات توسط مؤلّفان برای نگارنده امر مهمّی بوده است و لازم به ذکر است که متأسفانه در این مورد از جانب مؤلّفان آن‌ها ، قصور وکوتاهی صورت گرفته است. و نیز هر دو مفسّر در تقطیع و جابه جایی روایات، گزینش و انتخاب روایات تفسیری و نیز گزینش منابع به خصوص، توجّه به علوم قرآنی در لابلای تفسیر و ... دست به نوعی اجتهاد زده اند که به نظر نگارنده امر مهمّی بوده است؛ چرا که این تفاسیر از جمله‌ی تفاسیر روایی به شمار می آیند و مؤلّفان آن‌ها سعی کرده اند از اجتهاد و اظهار نظر در مورد روایات پرهیز کنند ولی در مواردِ مذکورِ فوق، اجتهادِ مؤلّفان آن‌ها کاملاً مشهود است و نگارنده در طیّ بررسی روایات بدان‌ها پرداخته است.

مسئله ی ظهور از اصلی ترین عقاید تشیع محسوب می شود، که از اهمیت خاصی برخوردار است، در این میان شیعیان امامیه و اسماعیلیه از این قاعده مستثنی نیستند. امامیه کسانی هستند که به امامت دوازده امام معتقدند، و آخرین آن ها را مهدی موعود می دانند و در انتظار ظهورش هستند، و اسماعیلیه، خود به چندین گروه تقسیم می شوند که هر یک عقاید ویژه ای در خصوص مسئله ی ظهور دارند؛ بعضی از آن ها (همچون اسماعیلیان نخستین و قرامطه) در انتظار ظهور امام غایب هستند و بعضی (همچون فاطمیان و نزاریان) امام موعود را غایب نمی دانند.امامیه و اسماعیلیه عقیده به برقراری صلح و امنیت در سراسر عالم دارند، و آن را جزء وظائف قائم می دانند، البته اختلافاتی در عقیده به این مسئله، در دو فرقه ی مذکور دیده می شود، مانند کیفیت مبارزه قائم؛ اسماعیلیه بر این باورند که قائم به شدت با مخالفین مبارزه می کند، اما امامیه قائل به نقش هدایت گر مهدی هستند.

چکیدهبحث پیرامون حیات پس از مرگ و جاودانگی از اساسی‌ترین دغدغه‌های فکری بشر بوده است. نظریه‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن ابراز شده است در این میان نظریه تناسخ را می‌توان از قدیمی‌ترین اعتقادات بشر در این زمینه دانست. بحث از شبهه تناسخ در جهت ارائه تصویری روشن و واضح از معاد ضرورت دارد. در واقع رفع شبهه تناسخ، زمینه‌ساز اثبات معاد است. از این‌رو اندیشمندان مسلمان به میزان توان فکری خویش به بررسی این مسأله پرداخته‌ و بیشتر آن‌ها تناسخ را محال عقلی دانسته‌اند. در این بین مشخص کردن نقاط اشتراک و افتراق خواجه نصیر و محقّق سبزواری در این زمینه مدّ نظر بوده است. خواجه نصیر با طرح برهان تعادل با توجّه به اصل حدوث نفس و عدم اجتماع دو نفس در بدن واحد مشّائیان به ابطال تناسخ می‌پردازد. ایشان هم‌چنین براهین دیگر به مانند: عدم برابری ابدان هالکه با ابدان جدید، عدم یادآوری خاطرات بدن قبلی و تعطیلی نفس را در ابطال تناسخ کارآمد می‌داند. محقّق سبزواری با استفاده از اصول فلسفی حکمت متعالیّه؛ مانند: تجرّد نفس و حرکت جوهری، حرکت از قوّه به فعل و چگونگی حدوث نفس به ردّ و ابطال نظریّه تناسخ می‌پرازد. ایشان با بیان اقسام تناسخ ابتدا نظرات مختلفی را که از گذشتگان درباره تناسخ مطرح کرده‌اند؛ بیان می‌کند و اشکالاتی را بر آن‌ها وارد دانسته و در پایان برهان قوّه و فعل را در رد تناسخ متین‌تر وکامل‌تر می‌داند.واژگان کلیدی: تناسخ، معاد، خواجه نصیرالدّین طوسی، محقّق سبزواری، برهان قوّه و فعل.

کتاب کافی شیخ کلینی و صحیحین (بخاری و مسلم) که از مهم‌ترین جوامع حدیثی اهل شیعه و اهل سنت است، مشتمل بر روایات متنوعی در باب قلمرو عصمت می‌باشد. در این نوشتار سعی شده است تا قلمرو عصمت پیامبر اکرم(ص) در کتاب کافی و صحیحین مورد بررسی قرار گیرد. عصمت پیامبر اکرم(ص) در سه عرص? دریافت و ابلاغ وحی، اعمال و سهو و نسیان مورد توجّه قرار گرفته است. در هر بخش روایات اثبات‌کننده و نفی‌کننده عصمت، همراه با تحلیل و توضیح آن‌ها با استفاده از کلام متکلمان، فیلسوفان، مفسران و محدثان به ویژه شروح کتاب کافی و صحیحین ارائه شده است. در بخش عصمت پیامبر اکرم(ص) از سهو و نسیان، روایات نسبتاً زیادی وجود دارد که به نوعی عصمت حضرت از سهو و نسیان را زیر سوال می‌برند، این روایات در میان‌ اندیشمندان شیعی نیز با عنوان «سهوالنبی» مورد بحث‌های فراوانی قرار گرفته است. می‌توان شیخ کلینی را همچون شیخ صدوق جزو قائلان به سهوالنبی به حساب آورد که سهو پیامبر اکرم(ص) را در غیر دریافت و ابلاغ وحی می‌پذیرد و آن را با نبوت در تنافی نمی‌داند، همچنین در میان دانشمندان اهل تسنن و آثارشان که از مهم‌تر‌ین و معروف‌ترین آن‌ها صحیح بخاری و مسلم می‌باشد، ضمن روایات دربار? اثبات عصمت پیامبر اکرم(ص)، روایات متعددی در نقض آن ذکر شده است.

این رساله ، با عنوان « بررسی تطبیقی امامت در شیعه اثنی عشری و اسماعیلیه (نزاری) » با روش کتابخانه ای تدوین شده است . فرقه اثنی عشری و اسماعیلیه نزاری ، هر دو از فرق شیعی محسوب می شوند و بحث امامت، یکی از مباحث مشترک میان این دو فرقه است. این دو فرقه ، مشترکات زیادی در این موضوع با یکدیگر دارند مانند؛ اعتقاد به امامت حضرت علی (ع) ، وجوب امامت، مساله نص و صفات امام . بر این اساس هر دو فرقه، امامت را به عنوان یکی از اصول خود پذیرفته و به خالی نبودن جهان از وجود امام معتقدند. از سویی؛ اختلافاتی که در امامت خاصه و مسأله جانشین امام جعفر صادق (ع) به وجود آمد، موجب شد؛ تا افتراقاتی بین این دو فرقه ایجاد شود . مهمترین عامل افتراق ، پس از امامت خاصه؛ مساله تأویل است، تأویل گرایی اسماعیلیان نزاری باعث فراموش شدن مساله قائم وانتظار او و وعده های پیامبر در این موردگردیده است، در حالی که نزاریان مفهوم قائم را در امام حاضر خویش می جویند. اثنی عشریان ، غیبت امام را لطف دانسته و در انتظار موعود نبوی از سخنان نواب عام وی بهره مند می گردند. اسماعیلیان ، معتقد به دوری بودن تاریخ و تبیین امامت بر این اساس هستند. اما اثنی عشریان این مسأله را نپذیرفته و دوازده جانشین را برای پیامبر به اثبات می رسانند. نزاریان به اعجاز امام توجهی ندارند اما اثنی عشریان معجزه را موید نص می دانند .

هدف این مقاله، آسیبشناسی عوامل مزاحم تقویت وحدت این دو قشر از منظر دورن شخصیتی و عوامل بیرونی و تبیین راهکارهای سرعت دهنده این مقصود است.وحدت حوزه و دانشگاه از انتظارات به حق و بسیار اثرگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی است که پس از انقلاب به اهتمام بزرگان هر دو قشر، از جایگاه ارزشمندی برخوردار شده است. اما هنوز تا رسیدن به وضع مطلوب، فاصله زیادی دارد. روش این مقاله از نوع پژوهشهای بنیادی است که به شیوه کتابخانهای و توصیف و تحلیل درونمتنی با استفاده از متون دینی و مشاهده و تجربه شخصی به بررسی مسئله پرداخته است. 1. تبیین و بازخوانی برخی امور که مانع رشد و تکامل قطعی وحدت بین دو قشر دانشگاه و حوزه میشود؛. ارائه برخی راه حلهای مناسب برای رفع آن. گسترش وحدت حوزه و دانشگاه در حد مطلوب، امری ضروری، ممکن و تحققپذیر است و با برداشتن موانع موجود به شیوه مطلوب، میتوان به توفیق بیشتری دست یافت.

شناخت پدیده وحی و تبیین آن از دیرباز مسأله ای مطرح میان اندیشمندان بوده، درهرعصر و زمانی، رویکردهای مختلفی درجهت اثبات و انکار آن اظهارشده است. درمورد ماهیت وحی و مراتب آن نیز نظرات متفاوتی مطرح شده؛ علاوه بر بررسی هایی که متکی بر آیات قرآن است، برخی از بحثهادراین زمینه رویکردی کلامی داشتهو بعضی، مبتنی بر دیدگاه فلسفی و عرفانی است و درسده اخیر در جوامع علمی وحی به عنوان تجربه ای دینی نیز مورد بررسی قرارگرفته است.دراین پژوهش که مشتمل بر چهار فصل است، دیدگاه دو مفسر درباره وحی و مراتب آن بیان گردیده است و دراین راستا نظرات گوناگون و اشکالات وارد برآنها باتوجه به دیدگاه ایشان تبین شده، درپایان شباهتها و تفاوتهای این دو دیدگاه بیان گردیده است. نوع تحقیق بنیادی و روش آن تحلیل محتواست، اگرچه درباره وحی و ابعادآن مطالعات و پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، با بررسی هایی که انجام شد، تحقیقی با این عنوان که هدف اصلی آن مقایسه آرا دو مفسر معاصر شیعی و سنی پیرامون وحی و مسائل مربوط به آن باشد، یافت نگردید. آیتآ? جوادی وحی آسمانی را مشاهده همه حقایق موثر درتأمین حیات معقول انسانی، از طریق علم حضوری میداند؛ مفسر تسنیم دربیشتر مباحث از روش استدلالی بهره میگیرد، تا جایی که وحی را دربخشی از آموزه هایش دارای نقش تأییدی و ارشادی نسبت به عقل بشری میداند، نه اینکه در تقابل با آن قرار گیرد.سید قطبدراصل وحی را یک نوع تماس و اتصال شگفت انگیز میداند که جز خداوند کسی نمیتواند آن را محقق سازد. او بارها به ناتوانی و محدودیت عقل درشناخت حقیقت امور اشاره کرده است ودر تفسیر فی ظلال القران به این امر تصریح میکند. کلیدواژه : تسنیم، عصمت، وحی، فی ظلال القران، عقلانیت وحی، تجربه دینی، سیدقطب، جوادی آملی