جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوبژکتیویته به طور کلی نظریه یا توصیفی درباب سوژه است، اما به دلیل وجود نظریات و توصیفات متعدد و متنوع درباب سوژه می‌توان از سوبژکتیویته‌ها سخن‌ گفت. این درس‌گفتار در پی طرح یک مساله بنیادین درباره فلسفه ابن‌سینا و تدارک پاسخی برای آن است. نتیجه رویکرد معرفت‌شناختی به روایات نفس سینوی و ملاحظه آنها در ذیل سوبژکتیویته، به تولید چیزی باعنوان سوبژکتیویته ویژه سینوی می‌انجامد‌. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر مسعود امید در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

در کنار تفسیر متداول از فلسفه ابن‌سینا به عنوان یکی از سه جریان عمده فلسفه در جهان اسلام (مشاء، اشراق و حکمت متعالیه)، از چهار تفسیرِ اروپامحور (به نمایندگی اتین ژیلسون)، اشراقی (به نمایندگی هانری کربن)، تحلیلی (به نمایندگی مهدی حائری یزدی) و ایدئولوژیک (به نمایندگی محمد عابدالجابری) درباره فلسفه ابن‌سینا در دوره معاصر می‌توان سخن گفت. منطقِ تنوع تفاسیر از ماهیت فلسفه سینوی را باید در نوعِ تلقی‌ای که مفسران از ماهیت فلسفه در فضای فکری ـ فرهنگی معاصر دارند جست‌وجو کرد. تعلق به یکی از دو جریان عمده فلسفه معاصر (تحلیلی و قاره‌ای) و تلقی متفاوت این مفسران از چیستیِ فلسفه اصیل اسلامی و مناسبات آن با اندیشه دینی (تمایز میان فلسفه و کلام) دو رکن مهم و تعیین کننده در این زمینه‌اند. این تفاسیر متاثر ازمبانی و مبادی جریان‌های فکری‌ای بوده‌اند که درآن تنفس فکری کرده‌اند و وقتی با آن داشته‌ها و مقدمات فلسفی به سراغ فلسفه سینوی آمده‌اند به دنبال گمشده‌های خود و ارائه پاسخ به مسائل فلسفه و فرهنگ معاصر با توجه به امکانات فلسفه سینوی بوده‌اند. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر مالک شجاعی‌جوشقانی در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

انسان است که از هستی می‌پرسد و راه می‌جوید. فلسفه پرسش از هستی است که امری مشترک میانِ تمام هستندگان، و بُنیانِ بودن و دانستن است. اما ما چگونه به چنین موضوعی راه می­بریم اگر این خودِ هستی است که امکانِ اندیشه و آگاهی است؟ اساسا، فلسفه همنشینی با هستی در مقام خودآگاهی است. این همنشینی تکین است. پس فلسفه عمومیت تکین­ شده، و تکینگی عمومیت­ یافته است. فیلسوف در مقامِ خودآگاهی­ اش تمام آگاهی را مشاهده کرده و فهم هستی را به تمامیت می‌رساند. پس، او از آن­چه پیشینیان­ اش گفته­ اند فراتر می­رود، اما در عین حال، آن­چه را در مرافقت هستی یافته ازآن همگان می­ شمارد. ابن­ سینا در منطق­ المشرقیین می­ نویسد: «ما این کتاب را جز برای خودمان ننگاشته‌ایم؛ و مقصود از خودِ ما همانا کسانی‌اند که در جایگاه و نظرگاه ما بایستند». خواهیم کوشید طی یک درس گفتار در جایگاه و نظرگاه شیخ­ الرئیس بایستیم.

چه‌بسا مساله مرگ، انضمامی‌ترین مساله فلسفی باشد. مرگ همچون خود زندگی پیش‌روی هر انسانی است و با زندگی‌اش قرین است. همین‌که انسانی متولد شد، آن‌قدر از زندگی بهره‌ دارد که بمیرد چنان‌که می‌میرد. مرگ مانند زندگی حضور همه جایی دارد تا محدودیت وجودی آدمی را به او گوشزد کند‌. مرگ، پایان‌بخش آرزوها و نهایت هر بیم و امیدی است. با این ‌همه، انسان که رو به زندگانی دارد، مرگ را نادیده می‌گیرد و می‌کوشد تا آن را نفی کند، می‌توان این کوشش را در یکایک کنش‌های او به نظاره نشست که برای رهایی از هر آنچه که زندگی اش را تهدید می کند تکاپوی دائمی می کند. اما مرگ قابل انکار نیست؛ و انسان موجودی رو به مرگ است. به تعبیر ابن سینا: آدمی زنده آگاه و میراست. حیوانات به دنیا می آیند، زندگی می‌کنند و می‌میرند. اما فقط آدمی است که مرگ را می‌داند و به آن می‌اندیشد. پس فقط اوست که از مرگ می‌هراسد و پروای آن را دارد. بنیان این هراس و پروا چیست؟ پاسخ این پرسش از زبان حکیم و طبیب مسلمان، ابوعلی سینا، موضوع گفتگوی نشست پیش رو خواهد بود؛ اما از آنجا که گفتگو در باب هر مساله ای می تواند خود از جمله راهکارهای کاهش رنج ها و دردهای بر آمده از آن باشد پس این گفت و گو حتی اگر نتواند تقریر حقیقت باشد، چه بسا لااقل تقلیل مرارت باشد.