جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خطف و آدم‌ربایی در همه دوران‌ها أمری رایج بوده که با انگیزه‌های مختلف انجام می‌شده است. مشتقات واژه «خطف» در سه‌جای قرآن آمده است. این مقاله به‌دنبال بررسی خطف در قرآن کریم و قانون مجازات اسلامی است. آیات متعددی بیانگر آن است که انسان دارای کرامت است و بر پایه این أصل، انسان آزاد است و کسی حق ربایش و سلب آزادی از او را ندارد. این نگاه قرآنی در حالی است که در جامعه جاهلی عصر نزول آدم‌ربایی أمری مرسوم بوده است. قرآن کریم با این پدیده به مبارزه برخاست و با عنایت به دستورات معصومان^ قوانین مختلفی در این باره وضع گردید، چنانکه در حال حاضر از نظر قانونی برای مجازات مرتکبان به این جرم به‌صورت خاص، یک ماده و به‌صورت عام، چندین ماده از قانون مجازات اسلامی اختصاص یافته است و در منابع قوانین کیفری علیه آدم‌ربایان مصوبات فراوانی وضع شده است

مقام ابراهیم در آیه شریفه «اتَّخِذُوا مِنْ مَقام ِ إ‌ِبْراهیمَ مُصَلًّی» از موضوعات بحث برانگیز میان مفسران فریقین است. تفسیر این آیه نقش عملی و فقهی به عنوان مصلای نماز طواف و محدوده طواف در حج و عمره دارد. در تفسیر مقام ابراهیم و تعیین جایگاه آن بیش از شش دیدگاه تفسیری ارائه شده است که رأی مورد نظر، مقام سنگی و حَجَری است. در نتیجه جایگاه مقام ابراهیم جزیی از بیت و حرم است. این دیدگاه با قواعد ادبی، ضوابط تفسیری و موازین فقهی هماهنگ است و روش تفسیر قرآن به قرآن، تبیین مجمل قرآن و ارجاع متشابه به محکم نیز مؤید آن است. قرآن با تعبیر «اتَّخِذُوا» که فعل امر و خطاب به امت اسلام است این معنا را القاء می‌کند که در شریعت محمدیه، محل این سنگ باید به عنوان مصلای نماز طواف واجب قرار گیرد. هر چند بر اساس گزارش‌های تاریخی و روایی جای اصلی مقام، از مکان عصر نبوی تغییر کرده است، اما با تقریر روایات اهل‌بیت^ به‌ویژه روایت رضوی× جایگاه فعلی تایید شده است و نمازگزار در نماز طواف باید به‌گونه‌ای بایستد که مقام بین او و کعبه قرار گیرد.

شبهه اقتباس قرآن کریم از عهدین یکی از شبهات اساسی مستشرقان به قرآن است. یکی از دلایل قائلان به این شبهه، شباهت‌هایی است که بین قرآن و عهدین وجود دارد و برخی موارد آن در قصص قرآن و داستان‌های عهد عتیق جلوه‌گر شده است. با مقایسه تطبیقی تفسیر قصص قرآن و داستان‌های عهد عتیق و استخراج تفاوت‌های آن می‌توان به این شبهه پاسخ گفت. یکی از این نقل‌های مشترک، حکایت درخواست پادشاه توسط بنی‌اسرائیل است که در نتیجه خدای متعال فردی را به‌عنوان پادشاه قوم برمی‌گزیند. این فرد در قرآن «طالوت» و در عهد عتیق «شائول» نام دارد. در این قصه شباهتی اندک و تفاوت‌هایی بسیار میان نقل قرآن و عهد عتیق مشاهده می‌شود؛ شیوه نقل حکایت و قصص در قرآن و عهد عتیق متفاوت است و پیامبران و شخصیت‌های برجسته در عهد عتیق هیچ‌گونه تقدسی ندارند. قرآن داشتن تخصص و دانش و همچنین توانایی و قدرت جسمانی را شرط لازم برای رهبری می‌داند ولی در عهد عتیق فقط به قدرت جسمانی اشاره شده است. روایات تفسیری و بیان تفاسیر نیز در این زمینه گاه هم‌سو با عهد عتیق و گاه متفاوت با آن است.

قرآن کریم در آیات قصاص؛ بقره / 194، شوری / 40 و غافر / 40 به مسأله تناسب جرم با مجازات آن اشاره دارد. بررسی آیات در تفاسیر مفسران اسلامی نشان می‌دهد که یکی از اصول کیفری اسلام، لزوم رعایت اصل «تناسب جرم با مجازات» است که به‌طور مستقیم در حکم قصاص نفس و قصاص اعضاء قابل ملاحظه است. قوانین جزایی اسلام، منشأ وحیانی و اراده إلهی دارد و بر پایه مبانی انسان‌شناسی، هستی‌شناسی و خداشناسی استوار است. نقش مجازات‌های اسلامی، حفظ اعتدال فرد و جامعه، از طریق حفظ ارزش‌های ثابت است. در تعیین مجازات‌های اسلامی، به مؤلّفه‌هایی مانند: معیار‌های تناسب میان جرم و مجازات، نوع جرم ارتکابی و خصوصیات شخصیتی مجرم و درجه و نوع تقصیر بزه‌دیده توجّه کامل شده است. بنابراین اهداف کیفرشناختی مانند تنبیه و اصلاح مجرم، پیشگیری عمومی و خصوصی و دفاع اجتماعی را تأمین می‌نماید. روش این پژوهش، با بررسی آیات و روایات فقهی ـ حقوقی مورد بحث در کُتُب تفسیری و تحلیل داده‌ها با روش درون‌دینی به نتایج انجامید. نگارندگان در بررسی آیات مورد بحث، نشان داده‌اند که حقوق کیفری اسلام مبتنی بر قضاوت به حق، عدل، انصاف و تکریم انسان بوده است و مجازات‌‌ها با جرائم در خصوص آیات قصاص تناسب دارد.

سيري در نظريات پيرامون آيات حجاب، به ما نشان مي‌‌دهد که در عصر جديد، نظري کاملاً متفاوت درباره اين آيات مطرح شده است. گروهي از نوگرايان، روش پوشش رايج بين زنان مسلمان را زير سؤال برده و برداشتِ مشهور مفسرين از آيات حجاب را متأثر از فرهنگ و تفکر زمانه دانسته‌اند. پژوهش پيش رو، به روش کيفي به توصيف و تحليل و تبيين آيه 31 سوره نور (اخفاي زينت) و شبهات وارد بر آن مي‌پردازد و صحت و سقم آنها را بررسي مي‌كند تا روشن شود که چه عاملي سبب زير سؤال بردن حجاب متداول شده است. اين تحقيق بعد از تقسيم شبهات به دو قسم محتوايي و متني، و بررسي و نقد شبهات، به اين نتيجه رسيده که زير سؤال بردن حجاب متداول، ناشي از دو عامل است: اول کنار گذاشتن روايات محکم و نيز استفاده از روايات ضعيف در بيان مصاديق و برداشت‌هاي تفسيري و تاريخي؛ و دوم تأثير فرهنگ غربي بر نگاه روشنفکران غرب‌گراي معاصر.

براساس جهان بینی توحیدی، سیر تکامل انسان محدود به این دنیای مشهود و مادّی نمی شود.بلکه انسان قبل از ورود به دنیا، عالم های دیگری را پشت سر می گذارد که آخرین وعلنی ترین آنها عالم جنینی است.همچنان که بعد از دنیا نیزعالم های دیگری همچون برزخ و قیامت را پیش رو دارد.البته بدیهی است که حضور انسان در هر مرحله متناسب با همان عالم موجود است. درباره ی حقیقت عالم ذر وکیفیّت حضور انسان بین اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد، برخی آن را به کلّی رد نموده وآن را حمل بر تمثیل کرده اند. ودرمقابل برخی آن را اثبات نموده اند.با توجّه به آیات و روایات وارده دراین موضوع نظریّه علّامه طباطبایی مبنی بر اینکه ملکوت محلّ شهود واشهاد است صحیح تر به نظر می رسد واز اشکالات کمتری برخوردار است.در نتیجه انسان در عالمی مقدّم بر این دنیا از حیث رتبه حضور داشته و با علم شهودی به پروردگار خود معرفت پیدا کرده است.وخداوند علاوه بر ربوبیّت خود بر رسالت پیامبر خاتم(صلی اللّه علیه و آله وسلم) و ولایت اهل البیت خاصّه امیرالمومنین(علیهم السلام) اقرار گرفته است.وهمه انسان ها با ندای «قالوا بلی» این اقرار را پذیرفته و تعهّد درمقابل آن را اعلام کرده اند.

چکیدهامام صادق? از خاندان وحی و أهل‌بیت رسول خدا? است که همچون پدران بزرگوارش?، تفسیر و تبیین قرآن کریم را عهده‌دار بوده است. ایشان جایگاهی بس والا نزد مفسّران، محدّثان، فقیهان و عموم مردم داشته؛ و هزاران نفر، افتخار شاگردی در مکتب آن حضرت را داشته‌اند. آن حضرت، نقشی اساسی در تفسیر و علوم قرآنی داشته و روایت‌های بسیار در باره قرآن به ودیعه نهاده است. امام صادق? همواره از «تفسیر به رأی» بازداشته و از روش‌های صحیح در تفسیر قرآن استفاده کرده است. مراد از «روش تفسیر قرآن»، عبارت است از: بهره‌گیری از منبع یا منابع خاص، با کمک ابزار مورد نیاز برای تفسیر قرآن، با هدف روشن ساختن معنی و مقصود آیات قرآن. مراد از «منبع»، عبارت است از دلایل نقلی قطعی – همچون قرآن و سنّت – و دلایل غیر نقلی قطعی – همچون دلیل قطعی عقلی، دلیل قطعی علوم تجربی و الهامات الهی - . نیز مراد از «ابزار»، عبارت است از دانش‌هایی که در کنار منابع – همچون ادبیات، لغت، اصول دین، اصول فقه، فقه، تاریخ، جغرافیا و... – به عنوان ابزار در خدمت مفسّر قرار می‌گیرد.برخی از روش‌ها که امام صادق? در تفسیر قرآن از آنها استفاده کرده، عبارت است از:1- روش تفسیر قرآن به قرآن؛ که برترین و شریف‌ترین روش بوده و عبارت است از توضیح و کشف مقاصد و مدالیل آیه‌ای به وسیله‌ی آیه یا آیات دیگر.2- روش تفسیر قرآن به سنّت؛ که برترین و شریف‌ترین روش پس از روش قرآن به قرآن بوده و عبارت است از توضیح و کشف مقاصد و مدالیل آیه‌ای به وسیله سنّت رسول خدا? و أهل بیت ایشان?.3- روش تفسیر عقلی؛ عبارت است از استفاده از عقل برهانی و قراین عقلی، برای کشف أحکام شرعی وحقایق آیات قرآن.4- روش تفسیر اشاری؛ عبارت است از انتخاب نکته، یا نکات مخفی در بطون آیات که در ظاهر ألفاظ آیه بدان تصریح نشده؛ ولی با گذر از ظواهر ألفاظ و أخذ به باطن، به دست می‌آید. تفسیر معصوم? بر اساس الهامات الهی، از حجیّت برخوردار است؛ ولی الهامات غیرمعصوم، حجّت نیست. البته تفسیر اشاری که از سوی غیرمعصوم، آن هم با رعایت ضوابط خاصّ صورت می‌پذیرد، قابل پذیرش است.5- روش تفسیر علمی؛ عبارت است از بهره‌گیری و استخدام علوم اطمینان‌آور تجربی – به عنوان منبعی خاصّ در کنار سایر منابع – برای فهم بهتر اشارات علمی آیات قرآن.امام صادق? گاهی همزمان از دو یا چند روش از روش‌های یاد شده برای تفسیر یک آیه استفاده کرده است که امروزه از آن به عنوان «روش تفسیر جامع» یاد می‌شود. در این رساله، به نمونه‌هایی از روش‌های یاد شده در روایات تفسیری امام صادق? اشاره شده است.کلید واژگان: 1- امام صادق?، 2- تفسیر، 3- روش‌های تفسیری، 4- روش‌های تفسیری امام صادق?.

آیه 41 سوره انفال یکی از آیات مورد مناقشه مفسران فریقین است. اهل سنت بر این باور است که تخمیس در آیه، منحصر به غنائم جنگی است؛ در حالی که شیعه به فراغنیمتی بودن خمس اعتقاد دارد. افزون بر این، درباره اصناف مذکور در آیه باور غالب اهل سنت بر این است که نام خدا تشریفاتی است و تنها سهم پیامبر (ص) را باور دارند. درباره مقصود از قرابت و اصناف سه گانه در آیه، دیدگاه های شیعه با اهل تسنن تفاوت ماهوی دارد؛ شیعه تمامی خمس را از آن خاندان پیامبر (ص) می داند؛ در حالی که اهل تسنن تنها سهم ذوالقربی را برای بنی هاشم قرار می دهد. مقاله با نگاه تطبیقی و مقارن به بررسی این مسائل می پردازد.

این رساله با موضوع «شاهدان قیامت از دیدگاه قرآن» از یک بخش (کلیات) و پنج فصل تشکیل شده است: بخش کلیات به مقدمه، تعریف مسئله، اهمیت و فایده موضوع، سابقه، ضرورت، روش و پرسش های اصلی و فرعی تحقیق اختصاص دارد. در فصل اول، مفهوم شناسی شهادت مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم به بررسی ضرورت ضبط اعمال بندگان توسط شاهدان پرداخته و این سؤال را مطرح می کند که با توجه به علم گستردة الهی، چه ضرورتی بر ثبت و ضبط اعمال توسط شاهدان است؟ در فصل سوم، کیفیت تحمل شهادت و چگونگی ادای آن در قیامت بیان شده است. گفتنی است که شاهدان اعمال در دنیا، نوعی درک و بینایی دارند و دارای شعور خاصی هستند، تحمل شهادت نیز برای همه شاهدان یکسان نیست. در فصل چهارم، مصادیق شاهدان قیامت ذکر شده است. فصل پنجم به آثار تربیتی وجود شاهدان بر انسان ها اختصاص دارد و گفته شده است که گفتار و رفتار و حتی نیات آن ها ثبت و ضبط می شود.