جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عدل و عدالت گمشده ی انسان خاکی،از بدو زندگی بر روی زمین بوده است و به عبارت دیگر از دیرباز همه ی انسان ها در آرزوی عدالت عمومی و آسایش و رفاه فراگیر و سعادت و خوشبختی بوده اند و آن را آرزو می کرده اند. در این میان انسان های پاک و وارسته ای که خود مظهر عدالت و درستی بودند،از سوی خداوند عالم به پیامبری برگزیده شدند و به میان مردم آمدند تا به این آرزوی دیرینه ی بشریت که برپایی عدل و عدالت اجتماعی در جامعه است جامه ی عمل ببخشند و آن را برپا کنند.متاسفانه به سبب نخواستن مردم و گریختن آنها از حقیقت و یاری نرساندن آنها به پیامبران الهی این امر تحقق نیافت؛ولی در مقابل، همه ی پیامیران و ادیان آسمانی به پیروان خود عصر درخشان و سعادت عمومی و آینده ای پرنور و"صلح" جهانی را مژده دادند و از "ظهور"شخصی بزرگ و مردی الهی سخن گفتند که با قیامش جهان را از ظلم و ستم خالی می کند و عدل و دادگری را جایگزین آن می نماید. به این ترتیب بود که اعتقاد به ظهور منجی جهانی، فراگیر شده و به صورت اعتقاد عمومی ومشترک بین انسان ها درآمد؛آن چنان که دیگر اختصاصی به یک قوم و ملّت و دین خاصی نداشت. و اکنون "ادیان" و مذاهب گوناگون و حتی ملل مختلف،عموما در انتظار آن منجی اند؛اگرچه هرکدام از او با نام و عنوانی یاد می کنند که با زبان و فرهنگ آنها سازگاری دارد و به نظر مختلف می آید و اینها همه حاکی از ن است که اعتقاد به ظهور منجی جهانی و مصلح کلّ آخرالزمان یک اصل پذیرفته شده ومورد اشتراک همه ی ملل و خصوصا ادیان آسمانی است.در این میان دین اسلام که همواره کامل ترین برنامه را برای زندگی انسان داشته است،بسیار زیبا و روشن در این موضوع ارایه مطلب نموده است و از آن منجی و مشخصات او و ویژگی های شخصی او،چگونگی قیام او و آثار قیام او و...سخن گفته و چنان زیبا و شفاف به تثبیت این اعتقاد پرداخته و چنان قاطع و مصمم از آن دفاع کرده که هیچ یک از ادیان و مکاتب چنین نکرده است. اسلام،آن منجی را "مهدی موعود" می نامد و از ویژگی های او سخن می گوید ومردم را به ظهورش وعده می دهد و به پیروی از او و یاری اش ترغیب می کند؛اما متاسفانه در هر دوره و زمانی تعدادی افراد سودجو و فرصت طلب بوده و هستند که از این اعتقاد ناب سوء استفاده کرده و برای رسیدن به مقاصد مطلوب خود به جعل و تحریف این باور دینی مردم اقدام نموده اند و از این نیاز شدید و اشتیاق درونی مردم به سود خود بهره برده،خود را "مهدی موعود" نامیده اند و یا این که انسان های وارسته ای را که دارای جایگاه خاصی بودند،به این نام می نامیدند و بدین ترتیب تعداد بسیار زیادی از مردم را به دنبال خود کشانده و باعث گمراهی انان می شدند،به گونه ای که حتی گاه اثرات سوء آنها در طول تاریخ به جای مانده است.سعی و تلاش ما در این رساله تاریخی بررسی دعاوی نادرست "مهدویت در پنج قرن اول اسلام" می باشد و منظور ما از دعاوی مهدویت همه ی کسانی اند که به طور نا به جا مهدی موعود معرفی شدند چه آنهایی که دیگران آنها را مهدی موعود خواندند و چه کسانی که خود ادعای مهدویت نمودند و خویشتن را به مردم "مهدی آخرالزمان" معرفی کردند. این رساله دارای تقدیم،سپاس گذاری،چکیده،فهرست اجمالی و تفصیلی و همچنین مقدمه ( طرح تحقیق ) و پنج فصل است که در فصل اول جایگاه مهدویت در اسلام و عوامل و زمینه های بروز انحراف در عقیده مهدویت ذکر شده است و لذا در این فصل ابتدا آیات قرآنیکه دلالت بر حکومت مهدی (عج ) دارند؛و سپس روایات به صورت آماری؛بعد از آن عوامل و زمینه های بروز انحراف در عقیده مهدویت آورده شده اند.اما در فصل دوم 19 نفر از مهدی خواندگان تا ولادت حضرت مهدی ( عج ) و در فصل سوم نیز 3 نفر از مهدی خواندگان پس از ولادت حضرت ولیعصر ( عج ) تا قرن پنجم هجری و در فصل چهارم 9 نفر مدعیان دروغین مهدویت تا قرن پنجم هجری ذکر شده اند؛ولی در فصل پنجم نقد دعاوی باطل مهدویت و نیز نتیجه مطالب و در آخر فهرست منابع و مآخذ آورده شده است.

در نوشتار حاضر ابعاد مختلف غیبت امام زمان( و علل آن از منظری قرآنی و روایی تجزیه و تحلیل می‌شود. نویسنده ضمن اثبات وجود امام زمان، و تولّد و طول عمر ایشان، نقش حضرتش در دوران غیبت و نقش اراده خداوند درغیبت امام مهدی( و استمرار امامت در همه زمان‌ها را بررسیده است. در فصل اوّل مباحثی مقدّماتی در زمینه امامت امام مهدی( و اعتقاد به مُنجی جهانی مطرح شده و شخصیت امام مهدی( نزدِ ائمه معصومین( و نظریه امامت در همه زمان‌ها در فرهنگ تشیع تشریح گردیده است. در فصل دوم از منظری روایی به موضوع مهدویت پرداخته شده و روایاتی متعدّد در باره ابعاد مختلف امام مهدی و غیبت و ظهور ایشان شرح و بررسی گشته است. فصل سوم به نقش امام و فیض رسانی او در دوران غیبت و نیز آیاتی از قرآن کریم، دیدگاه‌های مفسّران، و استدلال بر روایات در این زمینه اختصاص دارد. در فصل پنجم نویسنده به نقش مردم در غیبت امام مهدی و وظایف آنان به ویژه شرایط انتظار ظهور می‌پردازد و اقوال عالمان شیعی در باره نقش مردم در یاری رساندن امام زمان و اوصاف و ویژگی‌های یاران حضرتش در زمان ظهور و غیبت را می‌آورد. در فصل ششم شبهه‌هایی در زمینه مهدویت، فایده امام مهدی و برکات وجودی آن حضرت، سبب طول کشیدن غیبت آن امام، انتشار فساد در عصر غیبت، طول عمر امام مهدی( و وجود روایات متعارض در سبب غیبت مطرح، و پاسخ آن‌ها بیان شده است.

امامان معصوم به عنوان جانشینان رسول خدا و پیشوایان دین پس از ایشان، به ایفای نقش‌های متعددی در جامعه پرداخته‌اند. یکی از مهم‌ترین این نقش‌ها، مربوط است به نقش آنان در رابطه با قرآن کریم و حفظ و ترویج آن در جامعه اسلامی. پژوهش در این زمینه، علاوه بر تبیین دقیق‌تر نقش آن بزرگواران در این زمینه، جایگاه و امتیازات امامیه را را نیز در این زمینه روشن نموده و پاسخی در مقابل شبهه‌افکنی در مورد نقش آنان نسبت به قرآن کریم خواهد بود. به علاوه برای مدیران فرهنگی و قرآنی جامعه هم اثر کاربردی خواهد داشت. این تحقیق، از گونه‌ی تحقیقات تاریخی است و به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است که همراه با تحلیل محتوای متون می‌باشد.آنچه از این تحقیق به دست آمده است، نشان‌گر نقش بی‌بدیل، تأثیرگذار و مستمر امامان معصوم در زمینه حفظ و ترویج قرآن کریم است. زیرا ایشان در مرحله نخست اقدام به تبیین اهداف خود در این زمینه نموده‌ و سیری را در این زمینه تعریف نموده که از شناساندن قرآن آغاز و سپس آموزش قرآن، به کارگیری قرآن و در نهایت کسب سعادت به وسیله قرآن می‌باشد. آنان در جهت حرکت در این سیر متعالی، اقدام به سیاست‌گذاری نیز فرموده‌اند تا نه تنها در زمان ایشان، بلکه تا روز قیامت، رهبران جوامع اسلامی بتوانند این نقش را ایفاء نمایند. سیاست‌های ایشان شامل تأکید بر مصونیت قرآن از تحریف، تعریف آداب تلاوت قرآن، تعریف قواعد تفسیر قرآن و تعریف آفات تعامل با قرآن می‌شود.بخش دیگر نقش ایشان، فعالیت‌های قرآنی آنان است که دارای ابعاد مختلفی بوده و تبلور اهداف و سیاست‌های آن بزرگواران می‌باشد. ائمه در این زمینه اقدام به شناساندن جایگاه، خواص و ترجمان اصیل قرآن، آموزش قرآن، به کارگیری قرآن در گفتار و رفتار خود، و مقابله با آسیب‌هایی که متوجه قرآن است، نموده اند. امامان معصوم: با این اقدامات به جامعه اسلامی فهمانده‌اند که ترجمان وحی و حاملان کتاب خدا هستند و مرجع اصیل قرآنی در جامعه اسلامی می‌باشند.

علی بن الحسین مسعودی، نویسنده قرن 3و4 ه.ق دارای تألیفات زیادی بوده که مهمترین آنها مروج الذهب و معادن الجوهر وبسیاری از بزرگان متقدم و متأخر اثبات الوصیه را نیز متعلق به او دانسته اند.با بررسی های انجام گرفته در نوشته های مسعودیدر مروج الذهب، انتساب وی به تشیع امامی ثابت شده، چرا که اعتقادات شیعی وی، در پوشش خاصی در بین نوشته هایش، گنجانده شده و تشیع وی را آشکار می سازد. مسعودی در مروج الذهب، از تمام امامان شیعه، هر چند به صورت مختصر و گذرا، یاد نموده و بسیاری از اصحاب امامان، خصوصاً اصحاب امیرالمومنین(ع) و امام حسین(ع) را ذکر کرده و حضور اصحاب در صحنه های سیاسی و اجتماعی را به تصویر کشیده و سخنان آنان، در دفاع از ولایت و امامت را یاد آور شده است. وی همچنین در اثبات الوصیه تمام امامان شیعهرا ذکر کرده و به تفصیل از ایشان یاد نموده و حوادث قبل و بعد از رحلت پیامبر(ص) و فضایل امیرالمومنین(ع) و امامان دیگر و نیز روایاتی درباره امامت و فضایل ائمه(ع)، تقیه و عصر حضور و غیبت حجت بن الحسن(ع) را آورده است.بسیاری از متقدمین شیعه و برخی از متأخرین، اثبات الوصیه را به مسعودی صاحب مروج الذهب منتسب می دانند واگر چه در ظاهر، برخی معتقدند، نویسنده، دو کتاب مروج الذهب و اثبات الوصیه، یک نفر می باشد، ولی در این کتابها اختلافاتی به چشم می خورد که این انتساب را از ذهن دور می سازد، چرا که این دو، از جهتشکل، طریقه تألیف و نیز راویانی که از آن ها نقل روایت می شود، متفاوت هستند. ولی دو احتمال را نباید از نظر دور داشت :1-این که مسعودی مروج الذهب را در فضای تقیه نگاشته و اثبات الوصیه را در فضایی آزادانه و بدون ترس و تقیه نگاشته باشد . 2-این که نگارش دو کتاب تعدد زمانی داشته، یعنی مروج را در زمانی و اثبات الوصیه را در زمانی دیگر که به حقائق و منابع بیشتر دست یافته، نگاشته باشد.در پی این نظریه ، شاید برخی بر این عقیده باشند که صاحب مروج الذهب و نگارنده اثبات الوصیه یک نفر بوده و مستبصر شدن وی را مطرح نمایند که استبصار در زمان نگارش اثبات الوصیه، بعید به نظر می رسد؛ چرا که استبصار زمانی رخ می دهد که فردی دارای پختگی و فهم عمیق تر در مطلب شده ولی ما برآنیم که این دو اثر منتسب به نویسنده واحد نیست که معتقد به استبصار شویم، از اینرو، این نظریه، درباره این دو کتاب دور از ذهن است. زیرا ایندو اختلافاتی باهم دارند که این را بعید می نماید :1-ایندو از حیث سبک و سیاق نگارش با یکدیگر متفاوت هستند و همین باعث شده که انتساب آنرا به یکنفر از ذهن دور سازد، پس زمانی که ایندو کتاب، به فرد واحدی منسوب نگردد، خود بخود نظریه استبصار رد می شود . 2-نوع نگاه مروج الذهب و اثبات الوصیه به تشیع متفاوت است، چرا که مروج الذهب با دیدی اعتدالی تشیع را معرفی نموده هرچند که برخی از عقائد مهم شیعی و بلکه عقیده فریقین مثل واقعه غدیر را مطرح نمی کند ولی اثبات الوصیه به تشیع امامی و ائمه شیعه، نگاهی فوق العاده و بعضا توأم با غلو دارد که این نیز ناقض استبصار است زیرا شخصی که مستبصر می شود عقائد و نظراتش مانند دیگر معتقدین می شود، نه اینکه از حالت اعتدال نیز خارج گردد . با این حال، این پژوهش بر آنست تا تشیع امامی را بر اساس دو اثر یاد شده «مروج الذهب و معادن الجوهر و اثبات الوصیه» مورد بررسی، مقایسه و تطبیق قرار داده و بر پایه روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی، صحت و عدم صحت انتساب اثبات الوصیه به مسعودی را بررسی نماید . واژگان کیلدی: مروج الذهب، إثبات الوصیه، امامان شیعه، امامیه، تشیع، مسعودی

در بحث گونه شناسی اصحاب امام باقر علیه السلام توجه به جامعه ای که امام در آن زندگی می کردند لازم است زیرا امامت پیشوای پنجم شیعیان؛ در برهه ای آغاز شد که جامعه آن روز بیش از هر زمان دیگر چالشهای عمیق عقیدتی و فقهی میان فرقه های اسلامی را یکی پس از دیگری تجربه می کرد. با حضور امام باقر(ع) و اصحاب ایشان در این عرصه، گام مهم و بسزایی در راستای تبیین آرای شیعیان برداشته شد و جنبش تحسین برانگیزی در میان دانشمندان شیعی پدید آمد که در اندک زمانی پس از آن توانست تفکرات خطرناک فرقه هایی چون مرجئه، جبریه، قدریه و غلات را تا حد قابل توجهی منزوی سازد. از طرفی عصرامام باقر زمانی بود که شرایط سیاسی و اجتماعی از هر جهت برای شروع یک کار فرهنگی عظیم و نشر احادیث ائمه و اسلام ناب محمدی فراهم شده بود. در این اوضاع امام باقر ? با شروع یک حرکت عظیم و با استفاده از اصحاب ویاران خود به نشر معارف اسلامی پرداخت .توجه به این نکته ضروری است که تمامی اصحاب امام از یک سنخ واحد نبودند وتفکرات گروههایی مثل کیسانیه،زیدیه، غلات و...، در میان برخی از آنها رسوخ پیدا کرده بود.شناخت گونه های مختلف اصحاب امام باقر ? علاوه بر اینکه ما رادر شناخت هر چه بهتر زمانه امام و یاران ایشان کمک می کند باعث خواهد شد تا در مورد روایت هایی که از آنها درکتب روایی نقل شده دقت بیشتری کرده و نوع روایات منقول از آنها را بر اساس تفکر، گرایش و سنخ آنها مورد بررسی قرار دهیم که نتیجه ی این کار آشنایی صحیح با معارف منقول از ائمه خواهد بود .واژه های کلیدی: سنخ شناسی ،اصحاب امام باقر، گرایش های علمی و فکری عصر امام باقر علیه السلام

چکیدهپژوهش حاضر به نقد و بررسی بیرونی داده‌های تاریخ طبری در خصوص ائمه معصومین(امیرالمومنین علی علیه السلام و امام حسن مجتبی علیه السلام) می‌پردازد که در این رساله سعی بر این است تا به این سوال پاسخ داده شود؛ که داده‌های تاریخ طبری درباره امیرالمومنین و امام حسن مجتبی علیه السلام از منظر فلسفه علم تاریخ از چه اعتباری برخوردار است؟ برای پاسخ به این سوال در فصل اول به بررسی چیستی و کیستی راوی (یعنی طبری) به عنوان روایتگر تاریخ پرداخته شده و ضمن بررسی زیستنامه وی و آثار علمی که در زمینه‌های مختلف از خود به یادگار گذاشته بررسی گرایشهای اعتقادی، فکری، جایگاه و پایگاه اجتماعی و سیاسی وی مورد توجه قرار گرفته است.در فصول بعدی رساله به جمع آوری تمام داده‌های طبری از راویان مختلف با رویکردها و در جایگاههای سیاسی و اجتماعی و در منزلت روایی متفاوت و بررسی و سند شناسیراویان آنها اختصاص یافته است. این بررسی نشان می‌دهد که ایشان تا حد امکان سعیدر جمع نگاری داشته بدین معنا که تمام روایتهای موجود و مطرح را بیاورد و نقد داده‌ها را به مخاطب یا خواننده واگذار کند هر چند به قول معروفوجود مولف را نمی‌توان در اثر او نادیده گرفت که او داده‌های خام را در ذهن خویش رنگ می‌کند و بعد آن را به خواننده تحویل می‌دهد که طبری هم به عنوان یک مورخ یا مولف حتی در جمع آوری داده‌های خود بی تاثیر نبوده و رد پای ایشان را در این کار می-توان دید به عبارت دیگر ایشان به عنوان یک مورخ خلیفه نگار با رویکرد یا دیدگاهی مثبت به سراغ روایاتی در خصوص امیرالمومنین علی علیه السلام به عنوان خلیفه‌ای پایبند به حکومت رفته و روایات متعادل‌تر یا موافق با دیدگاه شیعه را جمع آوری نموده است اما در خصوص امام حسن علیه السلام به عنوان خلیفه‌ایی غیر متعهد به امر حکومت و خلافت نگاه کرده و روایات ضعیف را از راویانی که از دیدگاه شیعه مطرودند یا مورد وثوق شیعه و حتی سنت نیستند آورده است

عدالت اجتماعی و جلوگیری از تبعیض های ناروا، از اهداف و نیازهای اساسی جامعه انسانی است که در اسلام به عنوان دین کامل و پاسخگوی نیازهای بشر، در سیره اجتماعی پیامبر(ص) تبلور یافته است. اساساً یکی از هدف های مهم رسالت پیامبر(ص) و مأموریت او، اجرای عدالت اجتماعی بوده است. بیشتر مردم به طور طبیعی و فطری قادر به درک وضعیت‌ رفتارهای عادلانه و ناعادلانه و تمایز قائل شدن میان این دو وضعیت هستند. با این همه، به دلیل اهمیت و نقش محوری عدالت اجتماعی در سرنوشت فردی و اجتماعی، در متون دینی و سنت و سیره به روشنی مفهوم عدالت شناسانده و نمایانده شده و شاخصه های آن نیز بیان شده است. تلاش های پیامبر(ص)برای تغییر مسیر جامعه به سوی عدالت، در زمانی آغاز شد که ظلم و تبعیض سکه رایج بود و شعاع جاهلیت نه تنها جزیره العرب بلکه سراسر جهان آن روز را در برگرفته بود. در جزیره العرب عدالت اجتماعی مصداق روشنی نداشت و قوانین ظالمانه و تبعیض آمیز حاکم بود. در سیره نبوی(ص) عدالت اجتماعی در ابعاد و حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و قضایی ایجاد شد. با بررسی سیره اجتماعی پیامبر(ص) درمی یابیم که تلاش آن حضرت این بود که در همه ابعاد و زوایای جامعه اسلامی عصر بعثت، عدالت اجتماعی را رعایت و نهادینه کند. پیامبر(ص) باتوجه به ظرفیت های موجود در جزیره العرب، در تحقق عدالت اجتماعی و نفی تبعیض گام برداشت و در این راه از ابزارهایی جمعی و متناسب با آن استفاده کرد. در این پژوهش سعی بر این است تا با تبیین و تحلیل سیره اجتماعی پیامبر(ص) و نشان دادن مصادیق آن، به منطق و سبک رفتاری آن حضرت در رابطه با عدالت و نفی تبعیض دست یابیم.

موضوع پژوهش حاضر سيره امنيتي و اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌باشد. بدون شك مهم‌ترين وظيفه هر حكومتي تأمين امنيت است به گونه‌اي كه مي‌توان گفت كه تشكيل حكومت براي ايجاد امنيت است. زيرا در سايه امنيت است كه فعاليت‌هاي جامعه اعم از سياسي، فرهنگي، اجتماعي و غيره انجام مي‌پذيرد. از سوي ديگر، كسب اخبار و اطلاعات از فعاليت دشمنان و گروه‌هاي رقيب و مراقبت از كارگزاران حكومتي شرط اساسي تأمين امنيت مي‌باشد. لذا با نگاهي به حكومت رسول خدا(ص) به عنوان يك حكومت ديني اين سؤال مطرح مي‌شود؛ كه تأمين امنيت چه جايگاهي در سيره حكومتي رسول خدا(ص) داشت، آن حضرت(ص) چه رويكردهايي جهت اين هدف اتخاذ مي‌كردند؟ در پاسخ، فرضيه‌اي مطرح شد مبني بر اين كه تأمين امنيت از مهم‌ترين دغدغه‌هاي حكومت رسول خدا(ص) بود كه با دو شیوه نرم افزاری و سخت افزاری تأمین می‌گشت. اين پژوهش در سه فصل اين فرضيه را مورد بررسی قرار می‌دهد فصل اول در باره چارچوب نظري پژوهش مي‌باشد كه پس از مقدمه و تعريف امنيت به مباحثي همچون ابعاد گفتماني امنيت، ابزارهاي تأمين امنيت، ابعاد موضوعي امنيت، مرجع امنيت و در آخر نگاهی به رويكردهاي مختلف امنیتی دارد. فصل دوم در سه گفتار به بررسي سيره امنيتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. گفتار اول، امنیت از منظر قرآن و رسول خدا(ص)، که شامل: آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم، رسول خدا(ص) و شيوه سخت‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: به کارگیری نيروي نظامي، اقدامات انتظامي و مباحث مربوط به هر كدام و گفتار سوم: رسول خدا(ص) و شيوه نرم‌افزاري تأمين امنيت، كه شامل: ديپلماسي، انعقاد پيمان‌هاي سياسي، حقوق اقليتها، هويت‌سازي، اخلاق نيك و انديشه‌ و مشی سياسي رسول خدا(ص) مي‌باشد.فصل سوم به سيره اطلاعاتي رسول خدا(ص) مي‌پردازد. هرچند اين بحث در ضمن گفتار دوم قرار دارد. اما به دليل موضوع پژوهش، جداگانه در اين فصل آورده شده است كه در ضمن دو گفتار آمده است؛ گفتار اول: اطلاعات و جایگاه آن در قرآن و کلام رسول خدا(ص)، که شامل: تعریف اطلاعات و آیات و روایات نبوی(ص) در این زمینه، گفتار دوم: اقدامات اطلاعاتی رسول خدا(ص) که شامل: قلمرو فعالیت‌های اطلاعاتی، گردآوری اطلاعات با شیوه‌های گوناگون، سیستم حفاظت، عملیات مخفی و مباحث مربوط به هر کدام می‌پردازد.در پايان، اين پژوهش نتيجه مي‌گيرد كه رسول خدا(ص) هرچند براي شيوه تأمين امنيت سخت‌افزاري اهميت بسياري قائل بودند و از پيشرفته‌ترين وسائل و بهترين و دقيق‌ترين شيوه‌ها در امور نظامي، انتظامي و اطلاعاتي بهره بردند اما آن حضرت(ص) توجه بيشتري به شيوه تأمين امنيت نرم‌افزاري داشتند؛ زيرا كارآمدي ابعاد سخت‌افزاري امنيت در گرو تحقق امنيت نرم‌افزاري مي‌باشد.

عملکرد خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی بیانگر چگونگی روابط و تعاملات طبقه‏ی حاکم جامعه در برخورد با طبقات متخلف می‏باشد، اگر دولت اسلامی در عملکرد خود دقیقاً به وظایف و هنجارهای تعیین شده، در تعالیم اسلامی عمل کند، بالطبع زمینه تحقق جرایم اجتماعی به حداقل ممکن خواهد رسید. مهمترین عامل برای به وجود آمدن تخلفات اجتماعی عملکرد ناصحیح دولتها و ایجاد نارضایتی در اجتماع است و بهترین شیوه برای جلوگیری از تحقق تخلفات توجه دولتمردان و رهبران اسلامی به اصول و ضوابط رفتاری بزرگترین حاکم جامعه اسلامی، نبی مکرم اسلام است.در این تحقیق تلاش شده است براساس تعریفی که برای متخلفان اجتماعی و انواع تخلف اجتماعی بیان شده است، به مطالعه‏ی تطبیقی اصول موجود در سیره‏ی نبوی در برخورد با متخلفان اجتماعی پرداخته شود و پس از مطرح نمودن اصول رفتاری رسول الله (ص) در برخورد با متخلفان اجتماعی، آن اصول در عملکرد خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی، تطبیق، نقد و بررسی شود. مقایسه نمودن اصول حاکم در سیره‏ی پیامبر (ص) در برخورد با متخلفان اجتماعی، با معیارهای رفتاری خلفای سه‏گانه، چگونگی عملکرد آنان را در برخورد با متخلفان اجتماعی بر مبنای سیره نبوی نشان می‏دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و مقایسه‏ای به این نتیجه دست یافت که خلفای سه‏گانه در برخورد با متخلفان اجتماعی و مبارزه با ناهنجاری‏ها بی‏تفاوت نبودند. امّا هر چه از دوران خلافت خلیفه اوّل به دوران خلافت خلیفه سوم نزدیک‏تر می‏شویم، عملکردها و برخوردهای خلفا از سیره‏ی نبوی فاصله می‏گیرد و براساس امیال شخصی و اجتهادات بی‏مبنای آنان شکل می‏گیرد. کلید واژه : خلفای سه‏گانه، عملکرد، تخلف اجتماعی، متخلف اجتماعی، سیره نبوی.

آگاهی از معارف ناب ائمه ی معصومین علیهم السلام تنها با دست یابی به روایت های صحیح و معتبر امکان پذیر است که آن نیز به شناسایی منابع معتبر و موثق بستگی دارد . از این رو، شایسته است، پیش از پرداختن به مباحث مهدویت و بررسی حدیث های موجود در این باره، منابع موجود در این زمینه را بشناسیم. ما در این تحقیق به نقد و بررسی منابع مهممهدویت که علماء فریقین در چهار قرن نخست تألیف نموده اند، پرداخته ایم.و سیر تحقیق در سه محور اصلی ارزش واعتبار مولفین و ارزش واعتبار کتب و همچنین اعتبار سنجی راویات و تعدادى روایات ذکر شده در منابع و اینکه به چه موضوعاتی پرداخته اند. صورت گرفته است. و اینکه در این منابع به چه میزان و موضوعاتی از مهدویت پرداخته شده است. نوشته حاضر ، در سه بخش اصلی سامان یافته ، که در بخش اول منابع شیعه که در قرون اولیه به موضوعات مهدویت پرداخته اند نقد وبررسی می شوند.در بخش دوم به منابع اهل سنت پرداخته می شود.ودر بخش پایانی به مشترکات فریقینپرداخته می شود.