جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه با رویکردی تطبیقی، دیدگاه‌های کلامی ادیان ابراهیمی (اسلام، مسیحیت و یهودیت) درباره آغاز آفرینش جهان و انسان و کیفّیت خلقت آسمان‌ها و زمین و اختلاف و اشتراک نظرهای آن ها در این زمینه واکاوی شده است. نویسنده ضمن بیان تاریخچه ادیان مذکور، تعالیم و آموزه‌های کتاب‌های آسمانی آن ها درباره آفرینش آدم و حوّا و کیفیت و مراحل خلقت آسمان‌ها و زمین و سایر موجودات را مطرح کرده است. این نوشتار در چهار فصل سامان یافته است. در فصل اوّل تعاریف و کلّیات بحث، همراه با مفاهیم دین، مقارنه ادیان، ادیان ابراهیمی و نسبتِ بین ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت با حضرت ابراهیم( و تعریف خلقت ارائه و نیز داستان خلقت آدم( و جهان در ادیان قدیم و غیر ابراهیمی و اساطیر یونان و هند ذکر شده است. در فصل دوم داستان آغاز آفرینش نزد یهودیان و مسیحیان و متون مقدّس آنان و تفسیرهای شان از خلقت آدم(، جهان و سایر موجودات، مانندِ آسمان‌ها، زمین و حیوانات ذکر شده است. نگارنده، دیدگاه مسیحیان و یهودیان را در زمینه لوگو(logos) و تاریخچه و مفهوم این واژه بیان کرده و مدّت زمان خلقت آسمان‌ها و زمین را از منظر آنان جویا شده است. در فصل سوم داستان آغاز آفرینش از منظر اسلام و نیز اولین مخلوق، خلقت ملایک، جنیان، آسمان، زمین و انسان از دیدگاه آموزه‌های اسلامی (قرآن و روایات) ذکر شده و منظور از خلقت نور، روح، قلم، عقل، آب، عرش، حجاب و مفهوم هبوط آدم و چگونگی جمع میان روایات ظاهراً متعارض در این زمینه وارسی شده است. در فصل چهارم به صورتی تطبیقی دیدگاه‌های سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت درباره آغاز خلقت، چگونگی خلقت انسان و سایر کاینات و اختلاف ها و اشتراک های ادیان مزبور و همچنین مخلوق اوّل، صادر اوّل و اقوال فلسفی در این زمینه مطرح گردیده است.

رساله حاضر با عنوان «مقایسه اندیشه توحید در ادیان ابراهیمی» در صدد تبیین جایگاه توحید در ادیان ابراهیمی و مقایسه آن برآمده است. در این راستا به مهم ترین مباحث الهیاتی و توحیدی در ادیان یهود، مسیح و اسلام و از جمله توحید در عهدین و به خصوص به مسأله تثلیت و نیز به مقایسه اشتراکات و اختلافات توحید پرداخته است. رساله موجود برای نیل به اهدافش در ضمن پنج فصل ارایه گردیده است.فصل اول به کلیات و مفاهیم پرداخته است. در فصل دوم خدا در آیین یهود مورد بررسی قرار گرفته و به اسماء و صفات خدا در عهد عتیق، وحدت و یگانگی خدا و ملّی بودن آن و نیز به عقاید یهود در قرآن اشاره شده است. فصل سوم به توحید در دین مسیحیت اختصاص یافته و به مطالب مهمی در مورد تثلیث از جمله عوامل رویکرد مسیحیت به این اندیشه، تثلیث و عهدین، تثلیث و شوراهای جهانی و در پایان به نقد و بررسی آن پرداخته شده است. در فصل چهارم توحید از دیدگاه اسلام مطرح گردیده، دلایل توحید، اقسام و مراتب توحید مورد بحث قرار گرفته است. در فصل پنجم که آخرین فصل نیز خواهد بود، با توجه به اینکه توحید در ادیان ابراهیمی در فصلهای جداگانه قبلاً مورد بررسی قرار گرفت. در این فصل به بررسی تطبیقی، جمع بندی مطالب و مقایسه آن پرداخته شده است؛ اشتراکات و اختلافات ادیان ابراهیمی در باب توحید، صفات الهی، اقسام و مراتب توحید بازگو و مقایسه گردیده است.

«فضیلت» نوعی خصلت شخصیتی مطلوبی است که به منش اخلاقی نیز شناخته میشود. سعادت گرایان در تبیین مفهوم «فضیلت» بر اموری از قبیل «صفت درونی»، «عادت و تمرین»، «انگیزه » و «پایه ای بودن برخی خصایص انسانی نظیر مراقبت» تأکید میکنند. مهم ترین تفاسیر اخلاق فضیلت در سه دسته سعادت گرا، فاعل مبنا و اخلاق مراقبت قرار دارند. تأکید بر منش فضیلت مندانه فاعل اخلاقی، تقدم مفاهیم خوب و بد، بر مفاهیم باید و نباید، اهمیت دادن به اموری نظیر انگیزه ها و اندیشه های باطنی، توجه به نقش اسوه های اخلاقی و عینی دانستن فضایل اخلاقی از مهم ترین شاخصه های فضیلت گرایی است. تقریرهای غایت گرا و غیرغایت گرا، فاعل مبنا و فاعل معطوف، تحویل گرا و تحویل ناگرا و تقریرهای دینی و سکولار، نمونه هایی از تقریرهای فضیلت گرایی اخلاقیاند. نسبت به انواع فضایل، هم برخی وحدت گرا و عده ای تکثرگرا هستند؛ تکثرگرایان اغلب جزییگرا و قایل به ضد نظریه گراییاند. اشکالاتی نیر از ناحیه ناقدان بر اخلاق فضیلت وارد شده است.

مسأله عشق و محبت از مباحث دیرینه ای است که از قدیم تا به امروز مورد توجه نحله های مختلف فکری و دینی بوده و بخش گسترده ای از این مباحث در حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق صورت گرفته است. برخی در این باره از مکتب اخلاقی خاصی به نام «اخلاق محبت» سخن گفته اند؛ این مسأله در غرب عمدتاً با اخلاق مسیحیت پیوند خورده است و متکلمان مسیحی از آن دفاع نموده اند. در فصل اول و دوم این رساله با پرداختن به ماهیت عشق و انواع آن و جایگاه احسان و محبت در فلسفه اخلاق، دیدگاه های مختلف در باب اخلاق محبت، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از جمله نظریه هایی که مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، دیدگاه کسانی است که بر اخلاق محبت محض تأکید نموده، اصل و یا فضیلت اخلاقی مورد قبول را تنها عشق ورزیدن دانسته و از آن به عنوان عالی ترین اصل اخلاقی یاد نموده اند. به نظر ما محبت ورزیدن و احساس نمودن می تواند به عنوان یک اصل اخلاقی در نگاه نخست و یا فضیلتی اساسی در کنار سایر قواعد اصیل و فضایل اساسی اخلاقی مورد توصیه و تأکید قرار گیرد. بنابراین، می توان از محبت هم به عنوان یک اصل با اهمیت اخلاقی و هم یک فضیلت مهم سخن گفت که از جمله عالی ترین اصول و فضایل اخلاقی به شمار می رود. این اصل یا فضیلت، دارای حسن ذاتی بوده، از پشتوانه ای حقیقی هم برخوردار است؛ در نتیجه، می توان از آن دفاع عقلانی هم نمود. یکی از مسایل بسیار مهمی که مباحث فراوانی را نیز در خود جای داده است؛ بررسی ارتباط حب ذات با اخلاق محبت است. در نگاه اول اخلاق محبت که اخلاقی دیگر گروانه است، در تعارض با دیدگاه های اخلاقی خودگروانه به حساب می آید. ما با نقد خودگروی روان شناختی و اخلاقی، تعریف و تحلیلی از حب ذات ارائه داده ایم که براساس آن اخلاق محبت کاملاً امکان پذیر بوده، متعارض با حب ذات فلسفی نمی باشد. در این فصل با توجه دادن به انواع امیال و لذت های انسانی بر وجود میل اصیلی که در جهت احسان و محبت به دیگران است تأکید نموده، برای شناخت و معرفت نقش اساسی را در جهت دهی این میل قائل شده ایم. در ادامه با نظری به دیدگاه های «ژان پل سارتر» و «گابریل مارسل» امکان برخورداری از عشقی ناب که رفتارهای خاص خود را می طلبد، مورد بررسی قرار دادیم، و چنین بیان نموده ایم که در یک تحلیل، رفتارهای انسان بر دو گونه است: رفتارهای حسابگرانه و رفتارهای عاشقانه. در رفتارهای حسابگرانه که از نوعی ترجیح عقلانی برخوردار است. حب ذات انسانی تأثیرگذار است؛ اما در رفتارهای عاشقانه، غرض حصولی است نه تحصیلی و از این رو هر چند عموماً انسان در رفتارهایش براساس حب ذات عمل می کند اما در این مواردی نیز رفتار انسان ناشی از شدت محبت او به متعلق عشق است و همین امر موجب صدور فعل از او می گردد. در این موارد، شخص توجهی به خود * و تمام توجه اش به متعلق عشق و محبتش قرار گرفته است. این نوع محبت، محبتی کاملاً خالص و بی پیرایه می باشد. از جمله موارد عشق خالص و ناب، عشق به انسان کامل است که در حقیقت بازگشت به محبت فطری انسان نسبت به فضایل و کمالات حقیقی دارد. همچنین می توان از بغض و نفرت نسبت به دیگران نیز سخن گفت و کسانی را که سرشار از رذایل اخلاقی گردیده و از فضیلت انسانی خود فاصله گرفته اند، مورد نکوهش و نفرت اخلاقی قرار داد. در فصل پایانی رساله نگاهی به عشق الهی که در اخلاق الهیاتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است نموده ایم. در این فصل تنها به عشق انسان به خدا پرداخته و مراتب عشق الهی و امکان برخورداری از نوعی عشق ناب را نسبت به خداوند مورد تأکید قرار داده ایم.