جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع سلاح امام عصر (عج) در زمان ظهور و کیفیت مقابله با سلاحِ دشمنان، خصوصاً با عنایت به تجهیز دشمنان اسلام به سلاح‌های مدرن و مخوف در قرون اخیر، اهمیتی ویژه پیدا کرده و علی‌رغم پاسخ‌هایی که در قالب کتاب‌ها و مقالات متعدد و ... داده شده، همچنان ابهاماتی دارد و از اقناع‌کنندگی تام برخوردار نیست. این مقاله با نقد بیشتر دیدگاه‌های موجود در این زمینه، پرسش اساسی فوق را بر اساس تحلیل روایی و با تکیه بر روش تحقیقِ توصیفی‌تحلیلی، پاسخ می‌دهد و اثبات می‌کند که امام عصر(عج) علاوه بر سلاح‌هایی که به عنوان میراث نبوت و ولایت به همراه خود دارد و نیز علاوه بر بهره‌مندی از نصرت الاهی، از سلاح‌ها و تجهیزات قدرتمند و مدرن هم، که همان سلاح‌های شیعیان او است و قبل از ظهور برای ایشان آماده شده است، به منظور مقابله با سلاح دشمنان بهره خواهد برد.

این مقاله به تبیین جایگاه سنت پیامبر(ص) و عترت(ع) در فهم قرآن توسط مرحوم میرزا مهدی اصفهانی می پردازد. مبنای این نظریه عدم شباهت کلام خدا با کلام بشر ‌است. بر این اساس استفاده از کلام خدا، منوط به توضیحات آورنده آن باید دانست و اگرچه قرآن به زبان عربی است اما نمی‌توان به صرف حمل الفاظ بر معانی لغوی آن، ادعای فهم همه مرادات الهی را داشت. مبنای دیگر این نظریه، بنای تعویل بر منفصل می‌باشد؛ زیرا میرزای اصفهانی، روش بیانِ قرآن را از بابِ تعلیمات دانسته و سنت پیامبر را به مثابه‌ی مبین منفصل قرآن می‌داند؛ همچنین وجود بطون متعدد در قرآن کریم و بشری بودن جمع و ترتیب قرآن کریم باعث از بین رفتن انعقادِ ظهور کلام قبل از فحصِ کامل از همه قرائن می‌باشد و باید در تک تک آیات، بیان حجج الهی را به جهت فهم تمام مرادات الهی فحص نمود. حکمت عظیمِ حجیت جمعیه، محتاج کردن مردم به خلیفه الهی و احتجاج بر علیه ظالمان به حق ایشان و جاهلان به قرآن می‌باشد.

تفسیر تسنیم، پدیدآمده توسط آیت‌الله جوادی آملی، ازجمله تفاسیر اجتهادی قرآن در دوران معاصر محسوب می‌شود که به اقتفای تفسیر المیزان عمدتاً از روش قرآن به قرآن بهره گرفته است. نگارنده این تفسیر در مقام بیان معارف آیات کریمه، همت خود را مصروف تفسیری مستدل و روشمند از آیات کتاب الهی نموده و بر این پایه به آرای دیگر مفسران عنایت داشته و به‌نقد اندیشه‌های تفسیری آنان پرداخته است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی، با بررسی نمونه‌هایی از تفسیر تسنیم با محوریت روش نقد، نشان می­دهد که آیت‌الله جوادی آملی، ضمن رعایت اخلاق، به‌نقدی هدفمند از طریق به‌کارگیری قواعد تفسیری مورد قبول طرفین و احیاناً نقد این قواعد در اندیشه تفسیری دیگر مفسران، اقدام کرده و با استدلالات عقلی و استنادات نقلی، مطابق با معیارهایی همچون: موافقت با دیگر آیات همسو، حجیت ظواهر، هماهنگی با سیاق آیات و مطابقت با عقل برهانی، نادرستی آرای برخی مفسران را تبیین نموده است. ایشان در تفسیر تسنیم با تحلیل نادرستی دلایل آن‌ها، برداشت‌های ناصواب آنان را نفی و مراد واقعی خداوند از آیات قرآن کریم را بیان می‌کند.

برای شناخت جایگاه قرآن و یافتن روش های انس با آن و تعریف صحیح و دقیق آنها بهترین روش، بررسی آیات و روایات است. در روایات اهل بیت علیهم السلام، قرآن کریم از جایگاهی رفیعی برخوردار بوده و در مورد حفظ آن نصوص و اشاراتی وارد شده است. بررسی این روایات و به طور ویژه بررسی خطب و حِکَم نهج البلاغه گویای آن است که قرآن حقیقتی فراتر از الفاظ داشته و ذو مراتب است. و به تبع آن حفظ قرآن نیز تنها به حفظ الفاظ آن اطلاق نشده، بلکه علاوه برحفظ الفاظ آن یا از بَرکردن قرآن، حفظ مفاهیم یا فهم و ذکر آن، حفظ حدود یا عمل به آن و حفظ قلبی یا دریافت حقایق آن است. هر مرتبه علاوه بر آن که ارزش و اهمیت خود را دارد می تواند مقدمه ای برای مرتبه بالاتر باشد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت عصمت علیهم السلام، در بالاترین مرتبه حفظ قرآن قرار داشته و دیگران به مقدار پاکی و طهارتی که دارند می توانند از آن بهره مند باشند.

ماجرای خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم در حجه الوداع، از مهمترین شواهدی است که به ولایت و وصایت علی7 دلالت دارد و علی7 در مواضع مختلف بدان استشهاد کرده­اند. یکی از این موارد در نهج­البلاغه و در حکمت ٣٠٣ ذکر گردیده است. در آن حکمت، علی7 انس بن مالک را مورد خطاب و عتاب قرار داده­اند که چرا با وجود آنکه شاهد ماجرای غدیر بوده است، بدان شهادت نمی­دهد؟ بسیاری از کتب معتبر تاریخی و حدیثی این شأن صدور را در توبیخ انس بن مالک ذکر کرده­اند، اما متأسفانه سید رضی - رحمه الله - شأن صدور دیگری برای این حکمت ذکر کرده است. این مقاله نقد محققانه کلام اوست.

طباطبایی براى قرآن کریم معناى تنزیلى و تأویلى قائل است و در تفسیر المیزان مىکوشد با استمداد از سیاق و آیات دیگر، معناى تنزیلى را بیان کند. همچنین او ذکر مصادیق را تفسیر نمىداند و غالباً از ذکر مصادیق امتناع ورزیده است. صاحب تفسیر المیزان معتقد است با ارجاع متشابهات به محکمات معانى مراد متشابهات کشف مىشود و مقصود از تفسیر قرآن به قرآن نیز همین امر است. او مىگوید: گرچه قرآن مشتمل بر مجملات است، ولى این امر باعث نمىشود که ما قرآن را کتابى نامفهوم و گنگ بدانیم. قرآن کتابى روشن و گویاست و روشن کنندة هر چیز دیگرى نیز هست. طباطبایی گرچه در گفتار، بسندگى قرآن به قرآن در تفسیر را مطرح مىکند، اما در عمل معتقد به نیازمندى تفسیر به سنت است و در مواردى پر شمار به این نیازمندى اعتراف کرده است.

در منابع دینی فریقین این حدیث از شهرت و کثرت نقل، استعمال و استناد بسیاری برخوردار است. اکثر محدثان و شارحان به دلیل اغماض از بخش ابتداییِ آن، تقطیع نامناسب، نقل به معنا و دخالت ارتکازات ذهنی در فرآیندِ فهمِ دلالی آن، برداشت های متفاوت و گاه متعارضی از حدیث ارائه نموده اند. این مقاله، با بیان کیفیت و چگونگی«وضع موازین» در قیامت، تبیین مفهوم «ترجیح» و تفاوت آن با «تفضیل»و شرح مراد معصوم (ع) از عالمان در عبارت «مداد العلما» در صدد ایضاح مدلولِ حدیث است. از این رو، پس از واکاوی دقیق‌ متنِ حدیث در منابع فریقین و توجه به سند و دلالت آن، با رویکردی توصیفی-تحلیلی، با معرفی نمودنِ معصومان(ع) به‌مثابه معیارِ حقیقی موازین در ‌گستره قیامت و تاکید بر معنای «ترجیح»-نه تفضیل یا تفوق- و توجه به کاربست آن در حدیث، رجحان جوهرعالمان برخون شهیدان را ره‌آورد نوعی نسبت‌سنجی میان مداد علماء و دماء شهدا با معیارهای توزین باید برشمرد. همچنین، این ویژگی را صرفاً شامل دانشمندانی باید دانست که در متون دینی به آن‌ها «عالمان ربّانی» اطلاق می‌شود که علاوه بر روایت‌ و وراثت علوم انبیاء، پیوندی وثیق با خدای ‌سبحان برقرار نموده‌اند.

یکی از طُرُق احراز اصالت روایات، کشف قرائنی در احادیث است که محتوای یک روایت را تأیید کند. به عبارت دیگر روایتی که با اسناد مختلف، بر مضمون مشترکی دلالت دارند،نسبت به روایات دیگر از اعتبار بیشتری برخوردارند.بررسی محتوای خطب توحیدی نهج البلاغه و مقایسه ی آن با روایات توحیدی امام رضا علیه السلام که در کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام ثبت شده ، حاکی از اشتراکات فراوانی در مضامین توحیدی این دو کتاب است که می تواند به عنوان یکی از راههای اعتبارسنجیِ روایات آنها شناخته شود.موضوعاتی از قبیل نفی مشابهت خدا و خلق، نفی توهّم و تصوّر خداوند، ازلی بودن خداوند و حادث بودن مخلوقات، نفی جسم انگاری و مکانمندی خداوند، متجزّی و مرکّب نبودن ذات خداوند، مرئی نبودن خداوند و تباین خدا و خلق نمونه هایی از آموزه های مشترک توحیدی است که در نهج البلاغه و روایات عیون اخبار الرضا علیه السلام قابل ملاحظه است. این مضامین مشترک آنگاه اهمیّت بیشتری می یابد که به فاصله ی زمانی دوره­ی امیرالمؤمنین علی علیه السلام و امام رضا علیه السلام و نیز تفاوت رویکردها در مدرسه ی حدیثی و کلامی قم که به مؤلف عیون اخبار الرضا ع تعلق دارد، با مدرسه ی حدیثی و کلامی بغداد که سیّد رضی مؤلف نهج البلاغه در آن زیسته است، توجّه شود.