جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توکل از ماده وکالت به معنای سپردن کارها به دیگری، توکل به حسب لغت یعنی اظهار عجز است و در اصطلاح یعنی این که بنده جمیع آنچه از او صادر می شود به خدا واگذار کند و به او برگرداند و و توکل به کاسه مهر و موم شده ای است که خداوند آن را مهر نموده و فقط کسی می تواند مهر آن را بشکند و از آن بنوشد که بر خدا تکیه کرده باشد و توکل فرد به معنای بی اعتنایی به اسباب و عوامل دنیا نیست زیرا در این صورت بی اعتنایی به سنت الهی است چرا که خداوند دوست دارد امور را از راه اسباب جاری کند. کفایت خداوند برای متوکل با توجه به این آیه قرآن « من یتوکل علی الله فهو حسبه» امری قطعی است و امام صادق ( ع) در ذیل این آیه می فرماید « من اعطی ثلاثا کم یمنع ثلاثا: من اعطی التوکل اعطی الکفایه» و نیز رسول خدا ( ص) می فرماید:« به کسی غیر از خدا تکیه نکن که خداوند ترا به همو واگذار می کند» افراد در واگذاری امورشان به خداوند یکسان نیستند گروهی در زمره عموم متوکلات قرار می گیرد و دسته ای دیگر که بالاتر از این مرحله می باشند جزو متوکلات مقرب هستند و گروه سوم اولیاء و عظام که بالاتر از دو گروه قبل می باشند. برای توکل آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی فراوانی ذکر شده است از جمله اینکه توکل باعث عدم سلطه شیطان می شود هم چنانکه در آیه 99 سوره نحل خداوند می فرماید:« انه لیسه له سلطان علی الذین و علی ربهم یتوکلون» « چرا که او ( شیطان) بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکل می کنند تسلطی ندارند و دیگر اینکه توکل باعث عزت و بی نیازی در فرد می شود . امام صادق ( ع) در این باره می فرماید:« بی نیازی و عزت همواره در جولان هستند پس اگر در این حال به محل توکل برخورد کردند آنجا را برای خود موطن می گیرند». و نیز توکل زندگی اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث لزوم کار و فعالیت در اجتماع می شود. امام صادق ( ع) می فرماید:« تحصیل روزی را رها مکن زیرا روزی حلال تو را در دینت بیشتر کمک می کند...». کلید واژه ها: توکل

امانت داری از دیدگاه قرآن و سنت، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن از مسائل بسیار مهمی است که در لسان اخلاق، یکی از اصول اخلاقی به شمار می رود و در منابع اسلامی از جمله قران و سنت بسیار تأکید می شود به طوری که خوب امانت داری کردن را اساس ایمان و اسلام و همچنین نشانه شخصیت انسان معرفی می نماید. وجوب برگرداندن امانت به صاحبش هم در قرآن و سنت حائز اهمیت می باشد تا جایی که حضرت علی ( ع) می فرمایند امانت را به صاحبش برگردانید هرچند قائل فرزند پیامبران باشد. به طور کلی امانت مصادیق بسیار زیادی دارد که از مهم ترین آن ها می توان به قرآن و عترت، تکالیف الهی و همچنین نعمت ولایت و امامت اشاره کرد. از مهم ترین اقسام امانت که شامل: امانت خدا، امانت پیغمبر ( ص) و هم امانت مردم می شود. در واقع می توان گفت تمام آن چه را که خدا به ما عطا کرده، چه مادی و چه معنوی در دست ما امانت است. از آثار و پیامدهای فردی و دنیوی امانتداری می توان به کامل کردن، دین، عزت و رستگاری، نشانه ایمان و شخصیت و .. . اشاره کرد. و از آثار اخروی آن به بهشت ابدی، دوست خدا و پیغمبر و ... اشاره کرد. از آثار اجتماعی آن هم می توان حفظ اطمینان و اعتماد عمومی، آرامش فکر و روح و .. را نام برد. اهدافی که این مجموعه تحقیقی به همراه داشت، یکی احیاء و ترویچ فرهنگ امانت داری، آشنایی افراد و جامعه به آثار و پیامدهای امانت داری و همچنین آشنایی با اقسام و مصادیق امانت است. نوع منابع مورد استفاده برای تحقیق هم بیشتر منابع تفسیری و اخلاقی و منابع معتبر است. روش انجام کار هم به صورت جمع آوری مطالب و یادداشت برداری از آن ها بود که طی مراحلی و با مراجعه به استاد راهنما شکل گیری می شد و در مرحله آخر نوبت تایپ و تکثیر بود. و نکته دیگر این که هر پژوهش گری در پژوهش خود به هر حال با یک سری مشکلات مواجه می شود، مشکلی که در این جا وجود داشت، رفت و آمد و دوری از محل تحصیل بود که امکان دسترسی به استاد راهنما را مشکل می ساخت که بحمد الله آن هم به خیر و خوبی به اتمام رسید.

ازدواج یکی از سنت های اسلامی است که نسبت به آن سفارشات فراوانی در اسلام شده است به طوری که پیامبر گرامی اسلام ( ص) در این باره می فرمایند: هیچ بنایی در اسلام بنیانگذاری نشده است که نزد خداوند محبوبتر از ازدواج باشد. ازدواج روزی را زیاد می کند و خداوند همواره بشارت داده است که اگر بخاطر ترس از فقر ازدواج نمی کنید، نترسید چرا که خداوند روزی رسان است. همچنین ادامه نسل صالح نیز در ازدواج می باشد چرا که اگر هر یک از زوجین نسبت به وظایفی که دارند مقید باشند دیگر کانون گرم و صمیمی آنان تبدیل به جهنم سوزان نخواهد شد و فرزندان نیز در آسایش خواهند بود. مردان مسلمان نسبت به زنان وظایفی دارند که اگر وظایف متقابل رعایت شود زندگی بهشت است که می توان گفت اولین وظیفه ی مرد نسبت به زن اداء خواستگاری و انتخاب همسر مناسب می باشد که در آن بزرگان باید فقط در حد یک مشاوره و راهنمایی باشند و دختران و پسران را به هم تحمیل نکنند. چرا که دختر و پسر هستند که باید یک عمر با هم زندگی کنند. و بعد از اداء مراسم خواستگاری و قبول دو طرف نسبت به داشتن زندگی مشترک مرد باید برای زن مهریه ای را تعیین کند که در شأن زن باشد همچنین جهیزیه ای در حدشان هر دو طرف درست کرده تا بتوانند اول زندگیشان را با آن شروع کنند و بعد از آن جشن عروسی و ولیمه دهند و همگان را به طور آشکار در این مراسم دعوت کنند. مردان باید در محیط خانه نسبت به اهل و عیال خود خوش رفتار و خوش خلق باشند چرا که مرد خوش خلق نسبت به تمام دارائی های دنیا با ارزش است. اگر مردان به زنان بگویند من تو را دوست دارم این جمله هیچ گاه از کلبه قلب آنان خارج نخواهد شد ولی آزار و اذیت مردان زنان را زجر می دهد و آنان را از دنیا و زمان سیر می کند چرا که زنان موجودی ظریف و با احساس هستند و دارای روحی لطیف و پاک می باشند. احترام مردان به زنان و توهین نکردن به آنان، قداست و احترامی را برای مرد ایجاد می کند که زن همواره او را می پرستد. به او احترام می گذارد که اگر این گونه نباشد فرزندان از والدین بی احترامی و توهین را یاد می گیرند و سرلوحه ی زندگی خود قرار می دهند. بعضی زنان هستند که مردان را نه از روی عمد بلکه از روی رفتارهای زنانه شان آزار می دهند که اگر مرد صبر و بردباری را پیشه کند و او را با زبانی نرم و مهربانی و سعه ی صدر زن را هدایت کند، بهتر از هزاران حج است. همچنین مرد مسلمان نسبت به زنش باید مراقبت لازم را داشته باشند نه اینکه او را محدود کند بلکه نسبت به حجاب و عفت زن مراقبت لازم را داشته باشد. زن گلبوته ی عشق است پس نباید چون حیوانات با او برخورد کند چرا که هر زن توانایی خاصی دارد و باید به آن توجه شود و نباید او را با زور و کتک تربیت کرد چرا که زور جایگزین عشق و محبت نمی شود. همانطور که زنان در مقابل مردان باید آرایش داشته باشند مرد نیز باید نظافت و آرایش خویش را در مقابل زنان داشته باشند به طوری که پیامبران و ائمه اطهار نیز نظافت لازم را داشتند خضاب می کردند و خود را برای زنانشان می آراستند. برای زنان مردان چون تکیه گاهی محکم و استوار هستند و باید سعی کنند همواره در خانه و خانواده همراه باشند و مردان نسبت به زنان تمکین لازم را داشته باشند و آنان را نیز ارضاء نمایند. به طوری که امام صادق ( ع) می فرماید: از بی مروتی مرد است که هنگام خفتن، بی همسرش بماند، در صورتی که همسرش در آن شهر باشد. همه ما نیاز به نصیحت و پند دیگران داریم مردان نیز باید نسبت به زنانشان در کارهایشان پند و اندرز لازم را داشته باشند، بتوانند نیازهای اقتصادی و مخارج زندگی آنان را تأمین کنند و برای زنان حتی با خریدن یک شاخه گل احساس محبت خود را نشان دهند. چرا که مردان سرپرست زنان می باشند و جهت پرداخت هزینه و نفقه دقت لازم را داشته باشند و از بهانه جویی های بی مورد نسبت به زنان اجتناب کنند. اگر مرد و زن نسبت به هم تعاون و همکاری لازم را داشته باشند زندگی کانون مهر و محبت می شود و نسبت به کارهایی که زن به طور ناخوداگاهی غیر از میل مرد انجام می دهد نباید با زور عمل کرد بلکه عفو و گذشت نیز لازم است و همسران نسبت به هم مدارا داشته باشند تا این کانون گرم زندگی تبدیل به کلبه سوخته و باطل نشود.

آنچه که با تحقیق در آیات و روایات به دست آمده حلیت امر متعه است اما نه به صورت رها شده و بی قید و شرط بلکه با رعایت ضوابط و شرایط که از جمله آن شرایط ذکر شده شرط در سود، مقدار، شکل است که بنابر دلخواه طرفین می توانند در موارد فوق الذکر محدودیت یا گستردگی را ایجاد کنند از موارد دیگر در امر متعه احکامی است که بر متعه بار می شود از جمله حکم متعه با زن فاجره، احکام افراد محرم، حکم متعه با فرد لواط شده، ازدواج موقت با زن کافر غیر اهل کتاب، تکرار ازدواج موقت، ازدواج موقت با زنی که در عده است، محدوده زنان متعه شده، متعه بدون شاهد، حکم طلاق در متعه و حکم نسخ و مقدار عده در متعه می باشد. بنابراین همان طور که گفته شده متعه به صورت دقیق و به عنوان یک امر مسلم مورد قبول شرع می باشد اما متعه تنها متعلق به اسلام نیست بلکه با بررسی دستنوشته ها و زندگی جامعه های تمدن و حتی ملل باستانی ازدواج های شبیه به متعه در این جوامع دیده می شود از جمله در غرب که علی رغم تکذیب لفظی آن اما در عمل و معاشرت های عمومیشان دیده می شود که با وجود تأکید بر تک همسری در رفتار و به صورت عملی به آن پایبند نیستند. در اروپای قرون وسطا نیز در روم ازدواج های ساده ای بوده که برخلاف ازدواج دائم تنها با اعلام تصمیم قطعی برگزینش زن خاص صورت می گرفته همچنین از موارد دیگر آن ازدواج خان ها با رعایا بوده و علاوه بر این ها دوگانگی قوانین ثبت شده نشان از وجود ازدواج هایی جدا از ازدواج های دائم می داده است. همین طور که در جوامع عبرانی باستانی چنین ازدواج هایی دید می شود و حتی دراسکاتلند هنوز هم ازدواج از طریق زندگی مشترک و بدون عقد رسمی معتبر است. که البته آثار و فوایدی بسیار نیز برای متعه قائلند از جمله بزرگترین راه حل برای جلوگیری از فساد و فحشا می باشد در حالی که در مذاهبی که اعتقاد به متعه ندارند مثل اهل سنت حتی لواط در سفر را جایز می شمارند، راه حلی است برای زنان و مردان بی همسری که با مخالفت فرزندان برای ازدواج مواجهند، راهکاری است برای مردانی که همسرانشان نازاست، راه حلی است برای مردانی که امکان طلاق با وجود هسرانی آزاردهنده را ندارند، راه مبارزه با ایدز در جهان مخصوصا آفریقا و .... راه حلی برای زنان بی سرپرست اما براستی با توجه به این که حتی اهل سنت نیز حلیت متعه را در زمان رسول خدا می پذیرند ریشه تاریخی تحریم متعه به کدامین زمان و به کدامین دلیل باز می گردد؟ بعضی معتقدند که در زمان جنگ خیبر بوده که این مطلب به دلیل اینکه تحریم متعه با واقعیت تاریخی آن روز نمی سازد منتفی است چرا که زنان در خیبر مسلمان نبوده اند و یهودی بوده اند در حالی که جواز ازدواج مرد مسلمان با زنان اهل کتاب مربوط به بعد از جنگ خیبر است بعضی بر اساس اجماع قائل بر حرمت متعه اند. در حالی که اجماع در مقابل نهی صریح پذیرفته نیست. و بعضی نیز قائلند متعه یا نهی پیامبر نسخ شده است و روز آن را بعضی در خیبر بعضی حجه الوداع و برخی در سال فتح مکه می دانند در حالی که خبر واحد و نه حتی متواتری مبنی بر نسخ توسط پیامبر به ما نرسیده و ثانیا در صورت صحت این مطلب عمر آن را به خود نسبت نمی داد. و آخرین مورد این که در اواخر خلافتش آن را حرام اعلام نموده است، که در اجتهاد عمر برخلاف نهی صریح قرآن چند احتمال وجود دارد : 1- به دلیل سخنی که از پیامبر شنیده بود چنین اجتهادی نموده در حالی که پیامبر وظیفه اش رساندن حکم به همه مردم است و ممکن نیست چنین حکم مهمی را تنها به عمر گفته باشد چرا که خبر واحد و یا متواتری در این زمینه وجود ندارد. 2- تحریم متعه از سوی عمر یک امر مصلحتی بوده در برابر تشریع مصلحتی امر متعه که همان نیاز غریزی لشکریان مسلمان در نقاط دوردست بوده که در صورت پذیرش چنین مصلحتی باید گفت این مصلحت در کدام عصر و زمان نبوده؟ ثانیا اگر مصلحت را بپذیریم ممکن است این روش در آینده به سایر احکام الهی نیز سرایت کند بنابراین تنها احتمال در مورد رأی عمر، اجتهاد باطل وی در مقابل نهی صریح قرآن است و دقیقا به همین دلیل این امر مردود است. از جمله سرپوش هایی که بر رفتار باطل عمر گذاشته می شود نظر فخر رازی است مبنی بر این که اگر رأی عمر باطل بوده مسلمانان یکوت نمی کرده اند در حالی که سکوت مسلمانان و حضرت علی(ع) دال بر درستی رفتار عمر است در حالی که چند احتمال در این مورد نیز وجود دارد اول اینکه این امر بر همه چنان آشکار بوده که مسلمانان می دانسته اند امر به این حکم توفیقی در جامعه نمی یابد بنابراین دلیلی برای مخافت وجود نداشته است، مسلمانان از خشونت عمر می ترسیدند، سکوت افرادی مثل علی(ع) به خاطر مصلحت و عدم فروپاشی جامعه نوپای مسلمانان بوده همان طور که در مورد غصب خلافت و شهادت حضرت زهرا سکوت کردند، یاران حضرت رسول در مورد این امر سکوت نکردند بلکه گاها مطالبی مبنی بر رد حکم عمر بیان نموده اند از جمله روایت منسوب به امام علی(ع) که « اگر عمر ازدواج موقت را ممنوع نمی ساخت چز نگون بخت هیچ کس به زنا آلوده نمی شد.» بنابراین آن چه قطعی است حلیت متعه است اما علی رغم حلیت متعه و فوایدی که برای متعه وجود دارد در عین حال شبهاتی از سوی مخالفان و معاندان متعه مطرح بوده و هست از جمله اینکه 1- پایه ازدواج بر دوام است؟ در حالی که متعه چنین نیست؟ 2- متعه همان روسپیگری و ترویج فساد است؟ 3- ازدواج موقت عامل پدید آمدن حرمسراست؟ 4- نکاح منقطع نوعی کرایه دادن آدمی و برخلاف حیثیت زن است؟ 5- متعه راهی برای سوء استفاده بیشتر مردان است؟ 6- عدم استقبال جامعه از متعه 7- اگر متعه یک حکم شرعی و اسلامی است پس چرا زنان در آن نه تنها سودی نمی برند که عایدشان تنها مشکلات روحی و روانی است؟ کلید واژه ها : متعه، ازدواج، موقت، روسپی، نسخ، غریزه جنسی، فسخ، زنای محصنه

پدیده احسا ن و نیکوکاری یکی دیگر از فضائلی است که مورد توضیح و تأکید فراوانی قرار گرفته است. احسان از نظر لغوی به معنای نیکی کردن، نیکویی نمودن و .. . و از نظر اصطلاحی به معنای انجام نیکی در مقابل بدی افراد در چهار چوب شرابط احکام الهی است، در اهمیت و ضرورت احسان و نیکوکاری همین بس که از دیدگاه آیات و روایات بسیاری مورد بحث و گفتگو واقع شده است. در دسته ای از آیات به بیان انوع احسان و نیکوکاری اشاره شده، دسته دیگر بیان کننده راهکارها و نحوه احسان و نیکوکاری به تشویق و ایجاد انگیزه در افراد پرداخته و از این طریق بر فراگیر و همگانی شدن احسان افزوده اند. چنانکه از بررسی آیات و روایات بر می آید احسان منحصر در نوع خاصی نبوه و حد و مرز نمی شناسد و از همان محیط کوچک خانواده قابل اجراست تا محیط گسترده ی جامعه. آنچه در این میان مهم به نظر می آید برقراری حالت اعتدال در مرحله احسان نمودن برای جلوگیری از سرکوب شدن انگیزه احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری این نیست که فقط به خودمان فکر کنیم و دیگران را از نظر دور بداریم و یا برعکس خانواده و خویشان را کار گذاشته، در خار از خانه و خویشاوندان به احسان و نیکی بپردازیم. فراموش نکنیم که حیوانات هم در کنار افراد نیازمند احسان و نیکو کاری می باشند! شکی نیست که برای حرکت در مسیر احسان و نیکوکاری نیازمند آگاهی از راهکارها و بهره گیری از شرایط و قوانینی که هدایت کننده ها در این مسیر می باشد نیز هستیم. راهکاری که به ما می فهماند به هر فردی با توجه به نیاز خودش احسان و نیکی کنیم. فردی که فقیر و در راه مانده است علاوه بر آن توان کسب و کار را هم ندارد. احسان از طریق انفاق و به وی بیشتر کارساز است تا پند و اندرز دادن به وی. همچنین خود فرد احسان کننده اگر از نیروی ایمان و اخلاص تهی باشد نه تنها از رسیدن به اهداف متعالی احسان باز می ماند بلکه به محض برخورد با انواع ناملایمات و توهین ها و سرزنش ها کنار کشیده و چه بسا به سرکوبی انگیزه احسان و نیکوکاری در او بیانجامد. بنابراین لازمه احسان و نیکوکاری اینکه فرد احسان کننده از نشانه ها و اخلاق و آداب افراد نیکوکار برخوردار باشد در حین مواجهه با مشکلات و موانع بر برکناری رذائل اخلاقی همچون ریا و خودنمایی خواهی، منت نهادن، داشتن چشم داشت، کسب شهرت و حرص و طمع و ... بپردازد تا دست یابی به اهداف سریع تر محقق شود. گاهی اوقات جدایی از آگاهی از انواع و اقسام احسان و نیکوکاری، نحوه احسان نمودن، ملزم شدن به آداب و شرایط احسان و نیکوکاری، اگر چه افراد انگیزه خیر و خوبی و خدمت رساندن به دیگران را دارند ولی چندان رغبتی نشان نمی دهند شاید تصور می کنند که نتیجه و ثمره تنها به طرف مقابلشان بر می گردد و فراموش کرده اند که این نوعی معامله با خداست و در واقع پرسودترین معامله است و یا اینکه آثار احسان و نیکوکاری را محدود به دنیا و زندگی دنیوی نموده اند در حالیکه احسان ثمره اش متعلق به هر دو دنیا است. داریم آیاتی را که اشاره به این مطلب دارند و یا اینکه از آثار سوء ترک احسان و نیکوکاری اطلاعی ندارند. لذا در این مختصر قصد داریم تا اصول خدمت رسانی که ریشه در مبانی ایدئولوژی و جهان بینی مذهبی دارد و ساخت های مختلف آن را که برخاسته از، خود آیات و سنت است، جستجو نموده، در اختیار خوانندگان قرار دهیم. کلید واژه ها: احسان، احسان ( اصطلاح اخلاقی)، بر، خدمت، ایثار، ابرار

امام حسین ( ع) در مبارزه ای که در پیش گرفته بود، هدفش این بود که حق پیروز شود، و آنچه در جامعه اسلامی به عنوان قانون باید حاکم باشد باید با کتاب خدا و سنت رسول الله ( صلی الله علیه و آله و سلم) منطبق باشد. انسان در زمین خلیفه خداست و انسانها فقط در تقوا با یکدیگر متفاوتند، شعارهای اباعبد الله ( علیه السلام)، شعار احیای اسلام است که حسین درس غیرت، تحمل و بردباری به مردم داد. پیام نهضت امام حسین ( علیه السلام) تا شعاع رسالت و نبوت رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) نفوذ دارد و برای شیعیان سودمند است. پس قیام نهضت حسینی فراگیر است و اختصاص به زمان خاص ندارد و عزت و افتخار حسینی هم یک شعار محدود از طرف رهبر انقلاب مطرح شد و امام حسین ( علیه السلام) مظهر عزت الهی است و نهضت او قیامی برای حفظ عزت آدمی و گشودن راه تربیت حقیقی بود، تا پس از او همگان به روشش تربیت شوند و به عزت واقعی برسند. عزت آن حالت نفسانی است که به انسان استواری می بخشد و نمی گذارد او از چیزی یا کسی شکست بخورد، کربلا ریشه در نهضت انبیاء دارد و شجاعت حسینی به بعث و نبوت جانی تازه بخشید و اصولاً امر به معروف و نهی از منکر، سنت و سیره انبیاء و صالحان علی الخصوص امام حسین ( علیه السام) است و در کل سرچشمة عزت، باری تعالی است. همچنان که در قرآن از خداوند به « عزیز» یاد شده است و مفهوم قاعده سبیل این است که هر معامله و هر رابطه ای که موجب شود غیر مسلمان بر مسلمانی تسلط پیدا کند باطل و حرام است در واقع نهضت عاشورا یک نهضت فرهنگی بود که در برابر هجوم فرهنگی بنی امیه شکل گرفت و نهضت امام حسین ( علیه السلام) حماسة عزت است به نحوی که در صورت فقدان عزت، آدمی به هر پستی تن می دهد و به هر گناهی دست می زند. کلید واژه ها: قیام، عزت، افتخار

پس از رحلت پیامبر ( ص) کشمکش های فراوانی بین انصار و مهاجرین رخ داد که سرانجام ابوبکر به خلافت رسید. در این زمان علی ( ع) سرگرم کفن و دفن پیامبر بود و از خلافت اطلاعی نداشت. بعد از جریان سقیفه، حضرت علی ( ع) از انصار و مهاجرین درخواست یاری نمودند که تنها در جواب گفتند: ابوبکر پیش از شما با ما بیعت کرده است. در رابطه با کناره گیری انصار و مهاجرین از حضرت علی ( ع)، حضرت زهرا ( س) برای دفاع از همسرش در مسجد برای زنان انصار و مهاجر خطبه ای خواند. و اما دلائل خودداری امام از قیام را از سخنان ایشان می توان یافت که فرمودند: 1)کمبود نیروی کافی . 2) حفظ اسلام و وحدت مسلمانان. 3) بازگشت جاهلیت. و از طرفی با این که علی ( ع) را از رهبری مردم کنار گذاشتند و ایشان در راهنمایی مسلمانان کوتاهی نکردند. و اما مسأله تصرف فدک انگیزه هایی داشت از جمله: 1) جذب مخالفان 2) کمبود بودجه دولت 3) احتمال خطر از ناحیه قدرت اقتصادی علی ( ع) و پس از آن که ابوبکر در آخرین لحظات عمرش بود سرپرستی کار خلافت را به عمر بن خطاب سپرد. از جمله اقدامات اولیه عمر این بود که اسیران مرتدان را به قبیله های خود بازگردانید و گفت من خوش ندارم که بردگی بر عرب معمول گردد. و از جمله مشاوره هایی که عمر از امام ( ع) کمک خواست عبارتند از : 1) مشورت در فتح ایران 2) مشورت در فتح بیت المقدس 3) تعیین مبدأ تاریخ و زمان خلافت عثمان وی در حکومت خویش بستگان خود را بر سر کارها گمارد و موجب نارضایتی خیلی ها گشت و سرانجام نیز منجر به قتل عثمان گردید. علی ( ع) و نخلستانهای کوفه، چه شبهایی که علی ( ع) برای بروز دردش در دل چاه به ناله می نشست، علی ( ع) از حق خود گذشت ولی به خدا پیوست . از حکومت و خلافت چند ساله محدود به دنیا چشم پوشید ولی نخواست مسلمانان به جان هم بیفتند و گردن همدیگر را بزنند و جبهه اسلام را از داخل ضعیف کنند و راه را برای دشمنان کف آماده سازند. کلید واژه ها: علی، بیعت، بیعت گرفتن، حکمیت، حکومت، قیام، سکوت، عدالت

پس از شهادت امام موسی بن جعفر در زندان هارون الرشید، امام علی بن موسی الرضا به عنوان ولی و رهبر علویان جانشین پدر شدند. امام از پایگاه مردمی خوبی برخوردار بودند ایشان عصر هارون و امین و مأمون را تجربه کردند و سیاست های مختلفی را دنبال نمودند. اخلاق و رفتار امام همچون ائمه دیگر حاکی از درس هایی از هدایت و روشنی است امام در برخورد با مردم در برخورد با فرزند و در برخورد با خلفا نمونه و الگوی بسیار مناسبی برای هر شخص است. امام در زمان خلافت هارون به دلیل ترس هارون از شورش های علویان از آزادی نسبی برخوردار بودند و با استفاده از فرصت مناسب که برای ایشان به وجود آمد آشکارا اظهار امامت نمودند. در زمان امین نیز به دلیل درگیری بین امین و مأمون امام از آزادی خوبی برخوردار بودند و علویان نیز برای مدتی که بین این دو برادر جنگ و درگیری بود از آزار و اذیت دستگاه خلافت در امان بودند. زمانی که مأمون بر سریر خلافت نشست با تدابیری که اندیشیده بود تلاش کرد امام را به مرکز خلافت خود بکشاند که در این کار نیز موفق شد امام را به دربار فراخواند و از ایشان درخواست نمود که مقام ولایتعهدی را بپذیرند امام از پذیرش آن امتناع فرمود تا این که با تهدیدات مأمون مواجه شدند که ناگزیر از پذیرش ولایتعهدی شدند اما امام برای پذیرفتن ولایتعهدی شرطی قرار دادند که امام به این شرط مقام ولیعهدی را می پذیرند که در هیچ یک از کارهای حکومتی مانند عزل و نصب وزیران و تصمیم گیری های حکومتی دخالت ننمایند. امام رضا علیه السلام چون در زمانی زندگی می کردند که علوم فراوانی رواج پیدا کرده بود ایشان نیز به تمام علوم آگاهی داشتند به تمام زبان ها آگاهی داشتند به این دلیل هم با تمام گروه های مختلف که برای مناظره به خدمت امام می آمدند هم با زبان آنها و هم با مذهب آنان صحبت می کردند و دلیل و شواهدی که می آوردند از کتابهای خودشان بود. امام مناظرات مختلفی را انجام دادند اما هفت مناظره از مهمترین مناظرات امام به شمار می رفت: 1) مناظره با جاثلیق 2) مناظره با رأس الجالوت 3) مناظره با هربذ اکبر 4) مناظره با عمران صائبی ( صابی) 5) مناظره با سلیمان مروزی 6) مناظره با علی بن محمد بن جهم ناصبی 7) مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره. همچنین امام تألیفات مختلفی داشتند که از آن جمله: 1) رساله علل شرایع 2) علل فضل بن شاذان 3) رساله ذهبیه در طب 4) فقه الرضا.... امام در بیان احکام نیز فلسفه هایی برای احکام بیان می نمودند مانند فلسفه حرام بودن سرقت که یکی از موارد آن را تباه شدن اموال مردم و کشته شدن انسان ها می دانند و همچنین فلسفه احکام دیگری همچون فلسفه بریدن دست سارق و فلسفه تحریم فرار از جنگ و علت حرمت زنا و ... زندگی امام رضا نیز تماماً مملو از درس و پیام است که شامل 1) عبادت و نیایش امام 2) فرهنگ قرآن آموزی 3) توکل 4) امر به معروف و نهی از منکر 5) تواضع و فروتنی 6) احترام و محبت به دیگران 7) صبر بر مشکلات 8) اخلاق نیکو زندگی تمامی ائمه می تواند الگوی مناسبی برای مسلمانان و شیعیان باشد به شرط آن که زندگی امامان را برای این مطالعه کنند که درس بگیرند و سخنان آن امامان بزرگوار را سرلوحه کار خویش قرار دهند. کلید واژه ها: رضا، سیره، اخلاق، شخصیت، سیاست، سیره عملی، ولیعهدی

در این تحقیق سعی شده است تا بطور کلی تشیع در زمان خلافت امام علی(ع) را مورد بررسی قرار گیرد و این تحقیق شامل دو بخش است و هر بخش خود شامل فصل ها و زیر فصل هایی هستند که تجزیه و تحلیل شده است. بخش اول این حقیق چگونگی گسترش و پیدایش شیعه به تحریر درآمده است که در ادامه به اوضاع سیاسی، اجتماعی در زمان خلافت امیرالمؤمنین ( ع) پرداخته استو بخش دوم این تحقیق که قسمت عمده ی این تحقیق را تشکیل می دهد و شامل چهار فصل است که هر کدام نقش بسیار مهمی را در توسعه و گسترش شیعه ایفا می کنند. فصل اول : شیعیان قبل از خلافت علی(ع) را مورد بررسی قرار داده که در آن تعداد چهار نفر از آن ها را نام برده و خلاصه ای در مورد زندگی و نقشی را که در آن دوران ایفا می کردند بیان می کند. فصل دوم، شیعیان و یاران باوفای حضرت امیر(ع) اعم از مردان و زنان دلاوری که در جنگ ها و نبردها همراه امام بوده اند و امام را در انجام این وظیفه سنگین یاری می کردند. از این یاران باوفا ابوالاسود دئلی، اویس قرنی، ام سلمه، بکاره هلالیه و غیره را می توان نام برد که امام را در سختی ها و مشکلات یاری می نمودند و جان و مال خود را در راه اسلام داده اند. فصل سوم، در مورد کارگزاران شیعه که نقش بسیار مهمی در زمان خلافت بر عهده داشتند را مورد بررسی قرار می دهد و همچنین نقش بسزایی در توسعه و گسترش شیعه داشتند. از آن جمله یار صبور و باوفای امام علی(ع) مالک اشتر که نقش بسیار کلیدی داشتند و از طرفی بازوی راست حضرت به شمار می رفت که توانست حکمرانی بعضی از قبایل را به عهده بگیرد و مردم را به دین اسلام دعوت کند. از دیگر یاران و صحابه در این فصل به محمد بن ابی بکر و کمیل بن زیاد و چند تن دیگر در این فصل به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم اماکن مذهبی را مورد بررسی قرار داده و به خلاصه ای در مورد این اماکن اعم از نحوه ساخت و محدوده ی جغرافیایی پرداخته است.