جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه طی مقدمه ای زندگینامه سید مرتضی علم الهدی گزارش شده؛ سپس مباحث تفسیری وی از مطاوی آثارش نظیر امالی استخراج و عرضه شده است. در این اثر تفسیر سوره حمد از آیه اول تا هفت و سوره بقره از آیه 19 تا 243 آمده است.

با تحلیل مفهوم حجت از منظر لغت و عبارت‌های نهج البلاغه مشخص شد این واژه در همان معنای لغوی‌اش یعنی برهان و استدلال بکار رفته است. در ذیلِ عباراتی که به بیان مصادیق حجت پرداخته، مشخص شد از منظر نهج‌البلاغه عقل، قرآن، پیامبران، ائمه، عمر انسان و وجود هر یک از مخلوقات حجت‌های الهی هستند که بیشترین تأکید چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی بر دو مصداق از مصادیق حجت یعنی پیامبر و ائمه? گردیده است. البته حجیت پیامبران و امامان به اعتبار عصمت آن دو است که این مطلب برآمده از حکم عقل و نیز سخنان حضرت است. حجت از نگاه حضرت از دو منظر تکوینی و تشریعی ضرورت دارد. از نظر تکوین آنچه را که فلسفه و عرفان بیان می‌دارد مبنی بر این که خداوند در مقام غیب مطلق برای ظهور نیازمند واسطه‌ای است که ظرفیت تجلی تمام اسماء و صفات الهی را دارا باشد حضرت در کلام خود از جمله در این عبارت «فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا» «همانا ما دست‌پرورده و ساخته پروردگار خویشیم و مردم تربیت شدگان و پرورده‌های مایند.» بدان تصریح می‌نمایند از آنجا که خداوند به طور مستمر هر یوم در شأنی است و این شأن به افاضه‌ای از وجود اوست پس وجود واسطه‌ی فیض برای همیشه و به طور مستمر ضروری است. از نظر تشریع شأن حجت بیان اوامر و نواهی الهی است که در قالب هدایت تشریعی انجام می‌پذیرد، غیر از بیان اوامر و نواهی توسط امام، شأن حکومت برای امام امری عقلی و تشریعی است که این شأن منوط به خواست مردم است که امام (ع) با عبارت «لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِیَامُ الْحُجَّهِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا یُقَارُّوا عَلَى کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَیْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا» بدان تأکید می‌کنند.یکی از مباحث مهم درباره‌ی حجت از منظر نهج البلاغه ویژگی‌های ائمه به عنوان حجج الهی است که مباحث مطرح در نهج البلاغه ذیل این عناوین مطرح شده است:هدایت‌گری، الگو بودن، نگاهدارندگانِ تعادل دین، درهای معرفت الهی، عامل عبادت خدا، مرجعیت علمی و غایت انسان بودن. ذیل این عناوین روشن می‌‌شود در ائمه خصلت‌ها و ویژگی‌هایی از طرف خداوند به ودیعه گذاشته شده که انسان‌ها برای سیر تکاملی بدان نیازمندند، یعنی تنها با مراجعه به امام است که می‌توان این خصوصیات را کسب کرد.

زیارت در سیرة انبیاء و ائمّة اطهار(ع)، به ویژه فرهنگ شیعه، جایگاه و اهمیّت خاصّی دارد، امّا این امر از سوی برخی جریان های روشنفکرنما و فِرَق ساختگی، نظیر وهابیّت، مورد تخطئه قرار گرفته است. از این روی، این نوشتار درصدد بررسی جایگاه زیارت از دیدگاه ادیان و اقوام گذشته تا زمان اسلام و پس از آن، با روش استدلال عقلی و نقلی است تا نسبت آن با کفر و توحید به دست آید. در این مسیر، شناخت اهداف و فواید زیارت، از جمله الگوگیری از بزرگان، تکریم و پاسداری از آرمان های آنان، کسب آرامش روحی و معنوی، ایجاد رقّت قلب، افزایش یاد خدا و آخرت، شناخت ائمّه(ع) از طریق متونِ برخی از زیارات مأثور و مهم تر از همه، شفاعت، ضروری به نظر می رسد. البتّه واضح است که زیارت نیز مانند هر عمل عبادی دیگر، آفاتی دارد که باید جستجو و برطرف شود. با تفحّص در مفاهیم، آداب و جملات زیارات مأثور استنباط می شود که هیچ یک از آنها دلیل بر شرک نیست و زیارت در راستای توحیدی شدن زائر عمل می کند. در روایات، زیارت با شرط معرفت حقّ امام «عارفاً بحقّه» زیارت خداوند محسوب می شود. بنابراین، زیارت اولیای الهی در مسیر لقاء الله است.

ادعیه ی مأثور از معصومین بخشی از احادیث ایشان را تشکیل می دهد. علما و بزرگان سلف تحقیقات گران بهائی بر روی ادعیه انجام داده و میراث علمی ارزشمندی به یادگار گذاشته اند؛ زمینه ی عمده ی این گونه مطالعات بر اساس دقت های ادبی، شرح و توضیح واژه گان در عرصه های مختلف صورت گرفته و به شکل ترجمه ی تفسیری، شرح از لحاظ ادبی یا توضیح عبارات ارائه گردیده است. اما این تحقیقات از زاویای خاص، نظیر مسائل تربیتی، رفتارهای اجتماعی و اخلاقی... به موضوع پرداخته اند. لیکن ادعیه ی مأثور بنا به دلالتهای ضمنی و التزامی آشکار، همبستگی عمیقی با قرآن دارند. این ادعیه ی مأثور به عنوان بخشی از احادیث ائمه می توانند مفسر قرآن که به تمامی جوانب زندگی انسان پرداخته است قرار گیرد. به عبارت دیگر می توان در تفسیر بر خی از آیات قرآن از ادعیه ی مأثور کمک گرفت. بر این اساس در این پایان نامه طی سه فصل به بررسی نقش کتاب صحیفه سجادیه در تفسیر قرآن پرداخته شده است. در فصل اول به همبستگی و ارتباط تنگاتنگ لفظی و معنوی قرآن و صحیفه ی سجادیه پرداخته، فصل دوم به بررسی اقتباسهای قرآنی صحیفه سجادیه است و بیان می دارد که آن حضرت با اقتباس از آیات قرآن به شرح و تفسیرپاره ای ازآیات پرداخته است. در فصل سوم به بررسی آیاتی پرداخته که در صحیفه سجادیه پیرامون آن آیات، مطالبی به عنوان تفسیر بیان شده است.چینش مطالب این فصل بدین گونه است که ابتدا آیه ی مورد نظر ذکر شده سپس تفسیر مفسران پیرامون آن آیه بیان گردیده و پس از آن قسمتی از بیانات حضرت سید الساجدین که تفسیر آن آیه می باشد. در پایان، این نتایج به دست می آید که: - صحیفه سجادیه به عنوان مجموعه دعاهای امام سجاد، مفسر بخشهائی از قرآن است. - دیگر دعاهای ائمه ی معصومین نیز می توانند به عنوان مفسر قرآن قرار گیرند. - به نظر می رسد در تفسیر قرآن می توان و باید از ادعیه ی مأثور از ائمه استفاده شود.

پیروی از هنجارهای دینی و اجتماعی، موجب برقراری هر چه بیشتر نظم در امور مختلف و پیشرفت جامعه از جمله تقویت بنیه های علمی، فرهنگی و اقتصادی آن است. هر جامعه و یا گروه قواعد، قوانین و آداب و رسوم خاصی برای ایجاد روابط با یکدیگر و انجام امور فردی و اجتماعی خود دارند که به آن «هنجار» می گویند. شناخت هنجارها و ناهنجاری ها و موضوع های مربوط به آن، از جمله علل عدم پیروی از هنجارها (ناهنجاری) می تواند در کنترل ناهنجاری و حفظ و تقویت ارزش ها و هنجارهای مفید موثر باشد.بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه حاوی موضوع ها و مسایل اجتماعی است. همچنین مطالب این کتاب گویای چگونگی عملکرد آن حضرت در اجرای احکام و حدود الهی و مواجهه با هنجارها و ناهنجاری های اجتماعی است. از این رو در این مقاله، پس از توضیح مختصر در مورد هنجار و علل پیروی از آن، دیدگاه نهج البلاغه در مورد بعضی از عللی که از نظر جامعه شناسی موجب عدم پیروی از هنجارهاست، بیان شده و مهم ترین علل عدم پیروی، یعنی عدم وجود هنجار، ناآگاهی و عدم درک فواید پیروی از آن تبیین شده است. بی توجهی به اصول تربیتی صحیح و آماده نبودن برای دگرگونی ها و بحران ها نیز از این عوامل اند.