جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گام نخست در فهم سخن هر گوینده‌ای آشنایی با واژه‌های به کار رفته در سخن او است. در قرآن کریم، با توجه به غنای زبانی‌ و گستردگی واژگانی‌ موجود در آن، دقت‌های واژه‌شناسی، تأثیر بسزایی در تفسیرِ آن دارد. معصومان: تا آن جا که زمینه و ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی اجازه داده، در زمان خود، به تفسیرِ آیات کتاب آسمانی‌ پرداختند. درصد قابل توجهی از روایات معصومان: در تبیین و توضیح واژگان قرآنی‌ وارد شده است. با دقت در این روایات، روشن می‌شود که ایشان در تفسیر واژگان قرآن بر روش‌های مختلفی اتّکا دارند که در این مقاله سعی شده تا آن روایات گونه‌شناسی گردد. بیان وجه تسمیۀ واژگان، تبیین معانی‌ حروف، بیان فروق لغات و استمداد از سیاق، برخی از آن شیوه‌ها است. در این میان، گونه‌هایی که بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده، بیان متعلقات واژه و تبیین مفهومی مترادف برای واژه است. آنچه از پیامبر6 و ائمه: نقل شده، فقط نگاه به ظاهر واژه نیست، بلکه بیان مصادیق لغت و تأویل واژه نیز از جمله گونه‌های نقل شده است.

یکی از جریانهای فکری فعال و پر نفوذ در قرنهای دوم و سوم هجری که تأثیرات ماندگار و ژرفی را در اندیشه های فقهی، کلامی، تفسیری مسلمانان بر جای نهاد جریان ظاهر گرایی ص اهل حدیث است. جریانی که از سویی شالودة تفکرات دینی بخش عظیمی از اهل سنت را پی ریزی کرد و به صورت خاص در شکل گیری حرکتهای سلفی گرای قرنهای بعد ایفای نقش نمود و از سوی دیگر مخالفت جریانهای عقل گرای شیعی و معتزلی را برانگیخت. بارزترین نمودهای تفکر اصحاب حدیث را می توان در تفسیر ایشان از قرآن کریم به ویژه آیات اعتقادی شاهد بود. معاصر بودن این جریان با دوران حضور امامان شیعه موجب شد که اهل بیت علیهم السلام در تفسیر آیات با توجه به دیدگاههای اهل حدیث ضمن بیان تفسیر صحیح آیات مستقیم یا غیر مستقیم با انحرافات تفسیری آنان مقابله نمایند. در این نوشتار با عنوان ص مواجهة اهل بیت علیهم السلام با اهل حدیث در برداشت از قرآن پس از بیان کلیات، در بخش دوم کاربرد اصطلاح اهل حدیث را در حوزه های فقهی و کلامی شیعه و اهل سنت بررسی کرده و معنای مورد نظر خود در این تحقیق را مشخص کرده ایم. سپس در بخش سوم ضمن نگاهی به فعالیتهای تفسیری اصحاب حدیث اهل سنت به بررسی مهمترین نمودهای شیوة تفسیری ایشان، همچون مخالفت شدید با تأویل آیات، حدیث زدگی و کمرنگ ساختن نقش عقل در تفسیر پرداخته ایم. همچنین با تقسیم اهل حدیث به دو گروه مشبه و مفوضه دیدگاه هر یک را در باب تفسیر آیات به ویژه آیات صفات خبری بررسی گردیده است؛ نیز بیان شده است که تأویل ظواهر بدون (تصوری) آیاتی که در آنها صوری همچون وجه، ساق، ید، نسیان، اتیان، نزول و ... به خداوند نسبت داده شده است نه تنها جایز که امری ضروری و مطابق با لغت عرب و حکم عقل است تا آنجا که برخی از بزرگان اصحاب حدیث که خود به شدت تأویل را انکار کرده اند در مواردی ناگزیر به تأویل آیات دست زده اند. در بخش چهارم که به بررسی موضع اهل بیت علیهم السلام در مقابل اصحاب حدیث و تفاوتهای تفسیری این دو اختصاص یافته است پس از معرفی بزرگان اصحاب حدیث معاصر هر یک از امام شیعه علیهم السلام تفاوتهای موجود در منابع و روشهای تفسیری این دو جریان بررسی و مباحث اعتقادی محورهای اصلی اختلافات تفسیری معرفی شده است. در این مواجهه امام شیعه علیهم السلام با محور قرار دادن قرآن کریم در مباحث اعتقادی خود بسیاری از ظواهر بدوی آیات را با توجه به علم گستردة خویش با استناد به دیگر آیات، سنت نبوی، لغت عرب و ادلة عقلی و با ملاحظة قراین متصل و منفصل تأویل برده و از پذیرش معانی ای که به نحوی به تجسیم، تشبیه، جبر، عدم عصمت انبیا و ... منجر شود اجتناب کرده اند. نمونه های متعددی از مواجهة مستقیم یا غیر مستقیم اهل بیت علیهم السلام با اهل حدیث در حوزة تفسیر آیات در این بخش گرد آوری شده است. از آنجا که احادیث و آثار از مهمترین منابع اهل حدیث در تفسیر آیات به شمار می رود اهل بیت علیهم السلام در این زمینه نیز به دو اقدام اصلی دست زدند: یکی انکار اسرائیلیات و روایات مجعولی که مستند برداشتهای نادرست اصحاب حدیث از آیات معارف دینی بود؛ دوم تصحیح روایات نبوی که در بین اصحاب حدیث به تحریفات لفظی و معنوی دچار گردیده بود.

در این پایان نامه علاوه بر معرفی اجمالی ترجمه های فارسی قرآن کریم و نقدهای نوشته شده بر هر یک، برای اولین بار سیر تاریخی نقادی ترجمه های قرآن کریم تهیه و این آثار پراکنده از لحاظ صوری و محتوایی طبقه بندی شده است. این پایان نامه مشتمل بر پنج فصل است : در فصل اول، از فرضیات، اهداف و روش تحقیق سخن رفته است. در فصل دوم، پس از تعریف لغوی و اصطلاحی ترجمه، تاریخچه ترجمه قرآن کریم به فارسی بیان شده و تعدادی از مهم ترین ترجمه های کهن فارسی به اختصار معرفی گردیده است. در فصل سوم، پس از بیان معنای نقد و پیشینه تاریخی آن به بیان تاریخچه نقادی ترجمه های قرآن کریم پرداخته شده، ضمن معرفی و ارزیابی ترجمه های معاصر و نقدهای نوشته شده بر آنها، جدولی از معرفی ها و نقد و جواب های نوشته شده بر این ترجمه ها به دست داده شده است. در فصل چهارم، ابتدا فهرست جامعی از مقالات نقدها و معرفی های مربوط به ترجمه های قرآن کریم آمده است، سپس ضمن طبقه بندی این نقدها از لحاظ تاریخی، صوری و محتوایی با نمودارهایی این تقسیمات به تصویر کشیده است