جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

1. آیا تجربه دینی تنها راه برای نیل به ساحت الاهی است؟ ۲. جهان غرب چرا و چگونه تجربه‌گرایی دینی را تجربه کرد؟ ۳. آیا مغرب‌زمینیان برهمین رویکرد باقی خواهند ماند؟ 4. آیا اندیشه عرفانی رهیافتی به سامان و نظام‌مند را پیش روی شیفتگان و تشنگان شهود خواهد نهاد؟ 5. آیا عارفان مسیحی و مسلمان همگی به یک راه رفته اند؟ این اثر می‌کوشد طی سه فصل به این پرسش‌ها پاسخ گوید:

مسئله ایمان دینی یکی از مهم‌ترین مباحث کلامی از دوران قدیم تاعصر جدید می‌باشد. اما در دوران جدید پرسش‌های رویاروی این مسئله قرار گرفته که در جهان قدیم یا اصلاً از آن‌ها خبری نبوده و با اهمیتش تا این حد نبوده است. مسائلی چون ایمان و عقلانیت، رابطه ایمان با علم، نقدپذیری یا نقدناپذیری ایمان، تحقیق‌پذیری، یا تحقیق‌ناپذیری و ... (مقدمه) این اثر به بررسی بیست سؤال در باب ایمان می‌پردازد. که عموم آن‌ها انتقاداتی است در باب اندیشه ایمان نزد برخی متفکران معاصر نویسنده پیش از پرداختن به این پرسش‌ها به عنوان مقدمه مطالبی را در باب ایمان مطرح نموده که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: 1. در اندیشه فیلسوفان و اندیشمندان غربی در دهه‌های اخیر عموماً دو رویکرد عقل‌گرا و تجربه‌گرا در باب ایمنی دینی وجود دارد که هر یک از نقصان‌هایی را دارند که موجب می‌شود، تصویر صحیح از این مقوله به دست نیاید. ٢. ایمان دینی و ایمان غیر دینی تفاوت‌های متعددی با هم دارنا. هم از نظر متعلق و هم از نظر ذات و ماهیت. و اما پرسش‌های بیست گانه عبارت‌اند از: 1. ایمان چیست؟ حقیقت و مکاهیت آن کدام است و چه عناصری را می توان برای آن ذکر کرد؟ به اعتقاد نویسنده هر چند علم و معرفت در آن دخيل اند، اما معرفت تمام ایمان نیست. ایمان بدون معرفت حاصل نمی‌توان ظرف آن را تنها علم و دانش پر نمی‌کند. همچنین ایمان فقط عما ایمان حلقه وصل معرفت و عمل است. اگر دل رنگ ایمان به خود بگ قطعا در رفتار تأثیر خواهد گذاشت .... ۲. آیا ایمان رویارویی مجذوبانه با خدا است؟ و آیا ایمان «مجذوب‌شدن با منعطف‌شدن یا تعلق خاطر پیدا‌کردن به یک مرکز خطاب کننده» است. نویسنده به این دیدگاه آقای محمد مجتهد شبستری انتقاداتی را وارد می‌سازد، از آن جمله: اگر ایمان را به معنای خطاب مجذوبانه خداوند تا کردیم ایمان تنها شامل ایمان به خدا می‌شود در حالی که در فرهنگ اسلام قرآنی ایمان انواع دیگری نیز دارد.... ٣. آیا می‌توان ایمان را «جستن بیقراری و یافتن قرار» یا به تعبیری «دویدن پی آواز» دانست؟، نویسنده به این دیدگاه آقای مصطفی ملکیان انتقاداتی وارد می‌سازد، از آن جمله: آیا این بی‌قراری یک وضعیت معرفتی است یا یک حالت روانی. اگر معرفتی است که ایمان نیست زیرا شما ایمان را با خط معرفتی همراه و هم‌عنان می‌دانید و اگر وضعیت روانی است پس ایمان معرفتی نیست در حالی که شما در توصیف ایمان شناخت آهسته‌آهسته جهان و عقیده سیال را دخالت داده‌اید. 4. آیا می‌توان ایمان دینی را صرفاً نوعی امید به حساب آورد؟ این دیدگاه متعلق به آقای عبدالکریم سروش می‌باشد که نویسنده به بیان انتقاداتی علیه آن می‌پردازد. 5. این تعاریف (محتوای پرسش‌های ۲ تا 4) ایمان پیشینی است یا پسینی؟ آیا این تعاریت نخبه‌گرایانه نیست؟ 6. رابطه ایمان و اعتقاد چگونه است؟ آیا اگر کسی شیفته عقاید خود شد، بت‌پرست است؟ این پرسش در واقع یکی دیگر از سویه‌های اندیشه آقای محمد مجتهد شبستری می‌باشد. 7. چه نسبتی میان ایمان دینی از یک‌سو، و تجربه دینی از سوی دیگر وجود دارد؟ نویسنده ضمن بیان مباحثی در باب تجربه دینی و رابطه آن با ایمان دینی به بررسی و نقد دیدگاه‌های آقایان سروش، شبستری و ملکیان می‌پردازد. 8. ایمان چه نسبتی با شک و شکاکیت دارد؟ آیا تعابیری نظير «الَّذين يَظُنّون إنّهُم مُلاقُوا رَبِّهِم» یا «فَمَن کانَ یَرجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحاً» در قرآن کریم مؤید این نظر نیست که ایمان با شک، هم‌آغوش است؟ پاسخ نویسنده به این پرسش در دو بخش صورت می‌گیرد: الف) تبیین دیدگاه‌های آقایان سروش، شبستری و ملکیان درباره نسبت ایمان و شکاکیت. ب) تحلیل و بررسی اصل مسئله شکاکیت و بیگانگی ایمان با آن. 9. آیا ایمان دینی با جزم محوری سازگار است؟ نسبت ایمان با نقد چیست؟ آیا می‌توان گفت که عنصر نقد در خود ایمان وجود دارد؟ ۱۰. فيدئیزم چیست؟ ارتباط آن با ایمان کدام است؟ ۱۱. به اعتقاد کیر لگار و کیوپیت، حقیقت ایمان امر واقعی عینی نیست و ایمان امر ناواقع‌گروانه است. آیا این تلقي درست است؟ ۱۲. چگونه می‌توان حقانیت دین و مدعیات دینی را در همین دنیا اثبات کرد ایا دیدگاه تحقیق‌پذیری و فرجام‌شناختی درست است؟ ۱۳. آیا دین آزمون‌پذیر است؟ آیا ایمان آزمون‌پذیری دنیوی دارد؟ 14. نسبت ایمان با عمل چیست؟ آیا می‌توان رفتارهای دینی را به دو قسم رفتارهای اخلاقی و مناسکی تقسیم کرد؟ ۱۵. آیا ایمان به منزله یک پدیده می‌تواند مورد مطالعه برخی رشته‌های علوم انسانی همچون روان‌شناسی قرار گیرد؟ 16. آیا امروزه می‌توان از تعبد مدلل سخن گفت؟ چرا؟ ۱۷. اگر حصول ایمان براساس پاره‌ای از پیش‌فرض‌های متافیزیکی، انسان‌شناختی و جهان‌شناختی میسر و ممکن بوده است، اکنون با پیدایش علوم جدید و ظهور مکاتب فلسفی جدید و در نتیجه تغییر این پیش‌فرض‌ها و ایمان چه سرنوشتی خواهد داشت؟ ۱۸. آیا مؤمن‌بودن مستلزم استعداد روانی ویژه‌ای است؟ و آیا داشتن پاره‌ای خلق‌های مثبت، نظیر سادگی، استعداد بیشتری برای ایمان آوردن به انسان می‌دهد؟ ۱۹. آیا ایمان با علم متضاد است؟ ۲۰. احیای دین چگونه رخ می‌دهد؟ تمام پرسش‌های فوق در واقع اندیشه‌های نوینی است که برخی متفکران (غربی و وطنی) در باب ایمان اظهار داشته اند. عمده مسئله‌ای که در پاسخ به این پرسش‌ها مورد توجه نویسنده می‌باشد این است که ایمان صرف تجربه و جدا از معرفت است.

توکل از مفاهیم ارزشمند و زیبای قرآنی است که دسترسی به حقیقت آن در کشف ماهیت ایمان موثر است و بر اساس آن معنای روزی بدون حساب و مسبب الاسباب بودن خداوند روشن می‌شود. از دیرزمان تا کنون در بحث توکل ذهن آدمی با مسائلی چند مواجه است. ازاین‌رو هرگاه سخن از آفرینش انسان و به‌دست‌گیری زمام امور انسان از سوی خداوند می‌شود، بی‌درنگ پرسش از نیازمندی یا بی‌نیازی خدا به انسان، ذهن کنجکاو آدمی را پر می‌کند و به دنبال آن مسائلی چون: رابطه توکل با تنبلی، ارتباط توکل با فقرآوری، چگونگی جمع میان توکل و توسل به اسباب ظاهری و آثار بیرونی و درونی توکل، در انسان مطرح می‌شود. مقاله حاضر با نگاهی عمیق و کاربردی به آیات قرآنی و متون دینی، مسئله محوری مزبور و ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده است.

نگارنده پس از مفهوم‏شناسى واژه تجربه به ابعاد تجربه که عبارتند از تجربه اخلاقى، زیبا شناختى، دنیامدارانه و تجربه حسى مى‏پردازد. بعضى از این تجربه‏ها به علت‏شباهت آنها با تجربه دینى سبب خلط و اشتباه گردیده است. مؤلف سپس به واژه دینى بودن پرداخته و تجربه را زمانى دینى دانسته که در حوزه و محدوده دین صورت گیرد و فاعل آن در توصیف حالات خود از مفاهیم و تعابیر دینى بهره گیرد. آنگاه تجربه دینى را در گذر زمان به کنکاش نشسته و جنبش تجربه دینى را به شکل پدیدارشناسى تجربه دینى با زمینه‏هایى چون مکتب رمانتیک، نقادى کتاب مقدس، فلسفه کانت، تعارض علم و دین، مخالفت‏با الهیات طبیعى مورد بررسى قرار داده و ابعاد تجربه دینى را در قالب روان شناختى، پدیدار شناختى معرفت‏شناختى و بعد فلسفى مورد مداقه قرار داده است و حوزه‏اى را که جهان غرب با نگاه تجربى به آنها نگریسته حوزه وحى و دین، دانسته و در پایان نقدهایى بر تجربه دینى وارد نموده است.

امروزه اندیشمندان در مواجهۀ با مسئلۀ تناسخ، رویکرد بسیار متفاوتی نسبت به گذشته پیدا کرده‌اند، شاید تا یک‌صد سال پیش، بسیاری از مسائل از جمله تناسخ با رویکردی کاملاً عقلی و استدلالی بحث و بررسی می‌شد؛ ولی انسان امروزی در رویارویی با این مسئله رویکرد تجربی و پسینی را پیشۀ خود کرده است. یکی از این موارد «تجربۀ نزدیک به مرگ» یا «Near death experience» است که به اختصار NDE خوانده می‌شود. گروهی مدعی آنند که هنگام قرار گرفتن در آستانۀ مرگ بالینی، رخدادها و اتفاقات زیادی را مشاهده کرده‌اند، دیدن زندگی‌های متوالی گذشته یکی از مشاهداتی است که توسط این دسته از تجربه‌گران NDE بازگو و از سوی برخی روانشناسان به‌عنوان دلیلی بر اثبات تناسخ قلمداد شده است. سؤال اصلی تحقیق این خواهد بود که آیا تجربه‌های گزارش‌شده، توان اثبات تناسخ را دارد؟ با بررسی گزارش‌های این تجربه‌گران بر اساس روش کتابخانه‌ای و تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی روانشناسان، این فرضیه به اثبات می‌رسد که اگر اصل وقوع تجربۀ نزدیک به مرگ را هم بپذیریم، بسیاری از جزییات آن، از جمله اثبات زندگی‌های متوالی بر اساس NDE پذیرفتنی نخواهد بود و این تجربه‌ها از اثبات آموزۀ تناسخ عاجز هستند.

فاقد پی دی اف

فاقد چکیده