جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسایل مهم در فلسفه دین مساله خدا، اوصاف الهی و براهین خداشناسی یا ادله اثبات ذات باری است. از نظر تاریخی، اختلاف نظر چشم گیری در باب چیستی خدا وجود داشته است، به گونه ای که آرا و نظرات فلاسفه و دانشمندان در باب مفهوم خدا متنوع و گاه متضاد بوده است. انسان جدید، با تصمیم بر تغییر جهان، به علوم تجربی روی آورد؛ که یکی از آثار آن ظهور اندیشه متفاوت از خدا بود. محوریت گرایش معرفت شناختی در فلسفه جدید و نگاه به عالم از منظر «فاعل شناسا» و تبیین عالم در چارچوب «متعلق شناسایی» و غلبه اندیشه هایی که اهمیت را به فاعل شناسا دادند نوع نگرش انسان جدید را به خداوند تحت تاثیر قرار داد. این همه، نفی یا اثبات خداوند وابستگی تام به برداشتش از خدا داشته است.خدای دکارت متناسب با جهان مکانیکی اوست که در آن هر چیزی را می توان از طریق خواص و صفات هندسی مکان و قوانین فیزیکی حرکت تبیین کرد؛ نه متناسب با خدای مسیحی. خدای اسپینوزا موجودی مطلقا نامتناهی یا جوهری است که علت خویش است؛ زیرا ماهیتش اقتضای وجودش را می کند. پس فاعلی بالطبع است که عالم بالضروره از او ناشی شده است. خدای لایب نیتس همچون ساعت ساز لاهوتی است که به حکم ضرورت اخلاقی مجبور است بهترین جهان ممکن را خلق کند؛ اما خدای مورد نظر کانت شناختنی نیست و نیاز به اثبات با عقل نظری ندارد. کانت خدا را به عنوان ضامن نظام اخلاقی معرفی می کند و بر آن می شود که حیات اخلاقی، وجود خدا را به عنوان اصل موضوع می پذیرد.در این مقاله، ابتدا کوشیده ایم تا تفاوت مفهوم سازی از خدا را در دو جهان بینی قرون وسطی و دوره جدید که ناشی از نگرش متفکران به عالم طبیعت است، نشان دهیم. سپس به مساله خدا در فلسفه دکارت، اسپینوزا، لایب نیتس و کانت پرداخته ایم و با بیان مفهوم سازی آنان از خدا، روی آورد آنان را به برهان وجودی در سه محور اثبات، تقویت و رد بیان کرده ایم.

در نظام آموزشی ما علوم انسانی، با وجود فرهنگ غنی اسلامی ـ ایرانی، کاستی های فراوانی دارد. علوم تربیتی که شاخه ای از علوم انسانی است، به دنبال پرورش انسان های مؤثر و کارآمدی است که استعدادهای آن ها شکوفا شده است. در تعلیم و تربیت اسلامی تربیت انسان کامل با بهره گیری از معارف دینی امکان پذیر است. موفقیت نظام های آموزشی، مستلزم توجه به آموزه های وحیانی است. از سوی دیگر یافته های بشری در علوم تربیتی نیز نباید مغفول واقع شود. در این رابطه به سه رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی به منزلة نظام توصیفی، استنباطی و استنباطی ـ تأسیسی اشاره شده است تا نسبت علوم تربیتی با معارف وحیانی تبیین شود. در این مقاله موضوع علوم انسانی، انسان و ماهیت او که موضوع اصلی علوم انسانی است، نسبت بین علوم تربیتی و تعلیم و تربیت اسلامی و عناصر مهم آن بررسی می شود.

یکی از علومی که امروزه در غرب مطرح است، و البته پیشینة آن به قرن چهاردهم می رسد، علم هرمنوتیک است؛ دانشی که مشغلة فکری بسیاری از متفکران و فیلسوفان است. نخست بار شلایر ماخر هرمنوتیک را، که در فارسی بیش تر به «تأویل» ترجمه می شود، در مورد کتاب مقدس به کار برد و سپس دامنه اش به تمام تجربه ها و شئونات بشری کشیده شد. به طوری که امروزه هرمنوتیک در تمامی رشته ها و دانش های بشری، حتی علمی چون تاریخ که فقط با صدق و کذب امور سروکار دارد، دخالت دارد.

در دهه‌ های اخیر، برخی از پارادایم‌ های پژوهش در علوم انسانی ارایه شده است که آنها را می‌ توان در کنار و یا به جای روش‌ های سنتی پژوهش مورد استفاده قرار داد. هرمنوتیک یکی از ‌این جریان ‌های فکری در قرون جدید است. ‌این نظریه علوم انسانی را به طور خاص دربرمی‌ گیرد. محقق تلاش می ‌کند، با توجه به ماهیت خاص پدیده‌ های انسانی عمل کند، و در جست‌ و جوی اهدافی همچون بازیابی قوانین جهان‌ شمول نباشد. ‌متمایز کردن روش پژوهش علوم انسانی از علوم طبیعی، مخالفت با ساده‌ سازی و تقلیل‌ گرایی پدیده‌ های اجتماعی و انسانی، دوری از ورطه آمارگرایی در علوم انسانی، توجه به تمامیت و کلیت انسان، تاکید بر نقش دلایل در رفتار انسان به‌ جای جست‌ و‌ جوی علل و استفاده از روش درون ‌نگری از نکات مثبت‌ این شیوه تفکر است.