جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور و قیام امام زمان (عج) -که در دوره پایانی جهان رخ می دهد- سبب ساز تغییرات و دگرگونی های وسیع می شود و جهان را در جایگاهی مطلوب و ایده آل قرار می دهد. در روایات، تصویری روشن و شفاف از عصر ظهور ارائه شده است؛ اما درباره وضعیت جهان پس از پایان زندگی امام (عج) و ماندگاری دولت عدل جهانی تا برپایی قیامت، ابهاماتی وجود دارد. در نوشتار حاضر، وضعیت حاکمیت جهان پس از پایان زندگی حضرت مهدی (عج) و به دنبال آن، پایایی یا عدم پایایی وضعیت مطلوب عصر ظهور بررسی می شود. در این راستا، سه نظریه «رجعت معصومین»، «جانشینی اولیای صالح»، و «برپا شدن قیامت با پایان یافتن زندگی حضرت مهدی (عج) مطرح شده و مورد ارزیابی قرار گرفته و در پایان، ماندگاری دولت  مهدوی (عج) تا برپایی قیامت به دست آمده است.

از جمله چالش های جدی در عصر جدید که بعضی از اندیشمندان، آن را عصر پسامدرنیته می خوانند، نسبت میان شیوه زندگی مسلمانان و جوامع دینی با عصر جدید و دوران پسامدرن است. در این راستا این پرسش اساسی در حوزه هنر نیز خود را بازمی نمایاند و به صورت گفتمان طرح می گردد که با توجه به مبانی معرفتی هنر دینی و مهدوی و همچنین بر اساس مبانی معرفتی هنر پست مدرن آیا امکان سازگاری میان هنر مهدوی و هنر پست مدرن وجود دارد یا نه. در این مقاله دو الگو و نظریه مطرح و نقد و بررسی شده و سپس الگویی بر اساس زیسته فطری پیشنهاد گردیده است.

در مقاله قبلی تحت عنوان «نقش مردم در تعجیل ظهور»، تاثیر نقش آفرینی مردم و روی کردهای بشری در بسترسازی و تحقق وعده ظهور، مورد بررسی قرار گرفت. در این قسمت به تبیین و بررسی ضرورت ها، عوامل و بایسته های تحقق ظهور، به منظور شناخت تکالیف عصر انتظار خواهیم پرداخت در این راستا، از یک سو، توجه به الزامات و راه بردهای تحقق ظهور از سوی دیگر، مهم ترین و مبرم ترین نیازی است که سزاوار است در عرصه پژوهش های مهدوی، مورد اهتمام جدی قرار گیرد.در این نوشتار، نگارنده سعی نموده است مهم ترین بایسته های اعتقادی و عملی انتظار ظهور و لزوم فراهم سازی زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حرکت به سوی تحقق این ایده الهی و نجات بخش را مورد توجه قرار دهد.

فرآیند حرکت جهان به سمت پایان تاریخ، با تکوین مفهومی به نام موعود و فراز و نشیب های آن در دوران ارتباطات در تولیدات سینمایی بسیاری مورد توجه قرار گرفته است. توجه به مقوله موعودگرایی در تولیدات سینمایی غربی، از اولین فرآورده های شکل گرفته در عرصه سینما نمایان است. حضور منجی که در آخر الزمان برای احقاق حق می آید، در بسیاری از تولیدات سینمای غرب قابل رویت است. شاید در فعالیت های ملیس بتوان ریشه این تفکر را رویت کرد. ملیس در سال 1897 در اطراف پاریس، اولین استودیوی فیلمبرداری را تاسیس کرد. وی از فیلم، برای بیان عقاید خودش استفاده کرد. اولین فیلم طولانی وی، محاکمه دریفوس (250 متر)، از عقاید آزادی خواهانه محکومان بی گناه که تحت ظلم و ستم قرار گرفته بودند، حمایت می کرد و در خاتمه رهایی را نوید می داد. در نگاه به فعالیت های بعدی نیز شاید بتوان در فیلم هایی نظیر سیصد، پرسپولیس، روز استقلال، مسیر سبز، شبی بدون شاه، به استنباط مضمون موعود و به کارگیری مفهوم دینی پایان تاریخ دست یافت.روش شناسی برای شناخت مضمون های موعودگرا و تحلیل و استنباط آنها مبتنی بر تولیدات سینمایی دارای روی کردهای متعدد و در عین حال تنوع در روش و تکنیک است. نگاهی به فعالیت های انجام شده در این عرصه در ایران و جهان نشان می دهد که روی کردهای حاضر، روی کردهایی مبتنی بر زمان (نظیر تحلیل های مبتنی بر تاریخ ویا درجریان زمان) یا روی کردها مبتنی بر وسعت یا عمق نگری به مضامین (همچون روش های مورد استفاده در روش های توصیفی) یا روی کردهای نشانه شناختی و نظایر آن را دربر گیرد و هر یک نیز دربر دارنده مجموعه ای از روش ها و تکنیک ها نیز هستند.شاید با تاکید بر چگونگی گردآوری اطلاعات بتوان از هر 3 دسته روش های توصیفی، تبیینی و ترکیبی برای استنباط مضامین موعودگرا و تحلیل مفاهیم مرتبط با آن، استفاده کرد. در تحقیقات توصیفی می توان از روش های تحلیل محتوای کیفی تحلیل گفتمان، در تحقیقات تبیینی از روش تحلیل محتوای استنباطی و در تحقیقات تلفیقی از تحلیل گفتمان انتقادی، تحلیل محتوای ارتباطی و تحلیل روایت بهره گرفت.بی شک در هریک از روش های پیشنهادی، تکنیک های خاص تحقیق در آن روش مورد تاکید است و هر روش نیز مراحل روش شناسی خود را داراست.در این روش شناسی مراحل اجرا، شیوه تعیین واحدهای تحلیل و نحوه دست یابی به نتایج و استنباط ها ارائه خواهد شد.در سازماندهی این مطالب، بسته به عمق فعالیت مورد انتظار، شکل ارائه مضامین متفاوت است. برای مثال در اطلاعات اکتشافی، توجه به توسعه شناخت های اولیه از ابعاد، دامنه و گستره مسئله موعودگرایی و پایان تاریخ مورد نظر است و تحقیقات توصیفی ابزار اصلی برآوردن نیازهای اطلاعاتی اکتشافی در خصوص موعودگرایی است. عملیات اجرایی این استنباط و تحلیل در چارچوب زیر شکل می گیرد:

نوشتار حاضر تلاشی است در جهت بررسی راهبردهای اصولی سیاسی برای حکومت زمینه ساز ظهور از منظر آیات قرآن کریم. مهم ترین مساله ای که در این زمینه درباره حکومت زمینه ساز وجود دارد، چگونگی راهبردهای اصولی سیاسی و حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب است. چون شکل گیری حکومت زمینه ساز بر مبنای اعتقادات دینی و در مسیر تکاملی حرکت پیامبران و امامان معصوم (ع) است، راهبردهای مربوط به آن نیز در این راستا بر مبنای الگوی قرآنی استوار می شود که در این مقاله به آن ها اشاره شده است.

شکل گیری حکومت جهانی مهدوی، یکی از مباحث اساسی در حوزه مهدویت است. اندیشه مهدویت و تشکیل حکومت جهان شمول ایشان، امید و آرزوی همه انسان ها در دست یابی به حکومت عدل جهانی و از بین رفتن ظلم و تبعیض، فساد، بی عدالتی، جاهلیت، سفاهت، بی دینی، جمود فکری، فساد اخلاقی، تبعیض نژادی و قوم گرایی است. محقق شدن این هدف، از مهم ترین اوصاف و شاخص های جهانی سازی مهدوی به شمار می رود. جهانی سازی که تفکر آرمانی اسلام ناب است، به طور اخص در اندیشه شیعه دوازده امامی تبلور یافته است. این جهانی سازی، راهبردی آرمانی برای جامعه بشری محسوب می گردد؛ زیرا برخلاف جهانی سازی غربی، پیامدها و دست آوردهای منفی، مانند بحران های اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و دینی، بحران محیط زیست، بحران امنیت و آرامش، تبعیض گرایی، هضم انسان های ضعیف در بازار جهانی استکباری و تسلط استکبار و سلطه سرمایه داری جهانی را ندارد.در این مقاله، سعی می شود تا با تبیین جهانی سازی غربی و برشمردن مولفه های زیان بار آن، جهانی سازی اسلامی _ مهدوی و شاخص های اصلی آن، به عنوان الگوی برتر و تنها راهبرد همه جانبه رفع آلام بشریت و زدودن بحران های جهان با استناد به روایات معصومان اثبات گردد.

حضرت مهدی با مظاهر و فرآورده های تمدن نوین چه خواهد کرد؟ این پرسش از جمله مهم ترین مباحث دکترین فرهنگی مهدویت است. این پرسش به خصوص آن گاه محل بحث می شود که دگرگونی فرهنگی دوران کنونی با آن چه در لحظه غیبت ایشان بر جهان حاکم بوده، مقایسه گردد. سرعت تحولات علمی، اجتماعی و فرهنگی، چنان جهان را نسبت به عصر حدیث و وحی و سده های آغازین غیبت حضرت دگرگون کرده که خود ماندن یا نماندن آن تحولات در دوران حکومت مبارک حضرت حجت نیز محل بحث خواهد بود.از جهتی، برجسته ترین شاخص هر راه برد فرهنگی برای جوامع کنونی، تعیین حدود و ثغور همین فرآورده ها و چند و چون رفتار با آنهاست و لذا هرگونه پاسخی به این پرسش، تاثیر شایانی در ترسیم و اجرای راه بردهای فرهنگی در جامعه اسلامی و از جمله ایران خودمان خواهد داشت.رفتار حضرت با فرآورده های فرهنگ نوین چه خواهد بود؟ برخورد، تعامل یا تعاطی است؟ حذف می کند، کنار می آید یا تقویت می کند؟ پاسخ اجمالی آن است که هر سه مورد در کار خواهد بود، اما چگونگی، کجایی و چرایی آن پرسشی است که جستار پیش رو تلاش دارد به آن پاسخی گوید.

تغییرات معاصر، زمینه ها و امکانات متعددی را فراهم کرده که در شکل گیری وضعیت های اجتماعی آتی، تاثیری انکارناپذیر دارند. در نوشتار حاضر با توجه به این گونه تغییرات، به دنبال بررسی جامعه شناسانه امکانات معاصر در ارتباط با جامعه موعود و زمینه های آن هستیم. در مقایسه اجتماعات بسیط اولیه با جوامع امروزی، می توان شکل گیری تغییرات اساسی را دید که به تدریج، حیات انسانی را دستخوش دگرگونی کرده است. مبنای حیات اجتماعی امروزی، جوامعی هستند که به صورت شبکه ای و در هم تنیده، با دیگر اعضا و خرده نظام های خود در ارتباطند؛ به گونه ای که تغییرات در یک حوزه، به دگرگونی در دیگر حوزه ها می انجامد. این در حالی است که اجتماعات پیشین، چنین پیوستگی ارگانیکی نداشتند. از این رو با موضوعی تازه سر و کار داریم که در سطحی فراملی و جهانی، دچار همسانی و همگونی شده است. الگوی چنین موضوع تازه ای عمدتا با به کار گرفتن رویکردهای جامعه شناختی قابل تفهیم و تبیین است.به منظور پاسخ گویی به پرسش اصلی تحقیق، تلاش شده است با به کارگیری رویکردی جامعه شناختی، فرایندهای اجتماعی معاصر و امکانات، زمینه ها و شرایط تاریخی مربوط به جامعه موعود با تاکید بر فرآیندهای تمایز در ساخت اجتماعی و عقلانی شدن در دوره معاصر، تبیین شود.

«آینده» در دین مبین اسلام، واژه ای جامع و عمیق است که هم به زندگی دنیوی و هم به زندگی اخروی اشاره دارد. از جمله دلایل اهمیت توجه به فرهنگ دینی در مباحث آینده‏پژوهی، می‏تواند درک بهتر ارزش های آینده مدار فرهنگ دینی باشد. موج جدید نگاه به آینده در محافل علمی از یک سو و تاکید فراوان اسلام بر ضرورت عاقبت اندیشی و آینده نگری از دیگرسو، بیش از پیش این سوال را تقویت می کند که تفکر اسلامی چگونه و در چه مباحثی، نگاه آینده پژوه مسلمان را می تواند تحت تاثیر قرار دهد؟تلاش این پژوهش، تحلیل افکار و آرای دو آینده‏ پژوه مسلمان معاصر، «ضیاءالدین سردار» و «مهدی المانجرا» است که آثار آن‏ ها در حوزه آینده پژوهی در سطح بین المللی شناخته شده و صاحب نظران به آن ها توجه دارند. در این مقاله، ابتدا درباره آثار کلیدی و پیشینه این دو اندیشه ورز بحث می شود تا به این وسیله، فضای فکری آن ‏ها بهتر درک گردد. در ادامه، به مطالعه جنبه های مختلف افکار آینده پژوهانه این دو صاحب نظر به صورت مقایسه ای و انتقادی پرداخته می شود.

آخرالزمان فصل مشترک میان همه ادیان به شمار می رود و در تعالیم تمامی ادیان بزرگ از دوره ای به نام آخرالزمان یاد شده است. از جمله ویژگی های مهم این دوره، ظهور منجی آخرالزمان است. آموزه ظهور موعود آخرالزمان به خصوص در دو دین اسلام و مسیحیت جایگاهی ویژه ای دارد. نظر به اهمیت این موضوع برای پیروان این ادیان و شوق و انتظار همیشگی آنان برای درک واقعه ظهور، همواره در طول تاریخ، افرادی از این رغبت عمومی سو استفاده کرده و به نام منجی موعود به فرقه سازی دست زده اند. از این رو در طول دو سده گذشته در هر دو دین اسلام و مسیحت، بسته به عوامل مختلف و البته با پیش فرض اعتقاد به ظهور منجی موعود، فرقه های گوناگونی شکل گرفته اند. نکته درخور توجه در این مساله، این است که عوامل و فاکتورهای مشترکی در دو دین مورد سوء استفاده رهبران فرقه ها قرار گرفته است که بعضا این فرقه ها را تحت عامل مشترکی قرار می دهد.در این نوشتار به بررسی عواملی می پردازیم که بر پایه ظهور منجی موعود، سبب پیدایش فرقه های متعدد در دو دین اسلام و مسیحیت شده اند؛ عواملی همچون طرح ادعای منجی موعود بودن، ادعای نیابت از جانب شخص منجی، تاریخ پنداری برای ظهور و نقش شرایط اجتماعی در ظهور موعود. بدین منظور به سراغ فرقه های شیخیه، بابیه، بهاییت، قادیانیه و جنبش مهدی سودانی در اسلام و سه فرقه ادونتیسم، مورمونیسم و شاهدان یهوه در مسیحیت رفته ایم.