جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مکاتب اخلاقی مختلف برای تحقق فعل اخلاقی، معیارهای متفاوتی را طرح کرده اند که از فاعل آن فعل اخلاقی انتظار عمل به آن قوانین را دارند. یکی ازمباحث مهم دراخلاق که به به آن پرداخته شده است مسأله ی «نیت» است در حالی که در مکتب اخلاقی اسلام یکی از موضوعاتی که به عنوان اساس ارزش درافعال اخلاقی مطرح می شود نیت کار و انگیزه ای است که انسان را وادار به انجام فعل می کند و این نیت برخاسته از اختیار انسان می باشد؛ لذا نیت معیاری برای تعیین ارزش افعال اختیاری به شمار می آید و آن را منشأ خوبی ها و بدی ها معرفی می کند به طوری که هرکس با انجام دادن هر عمل تنها به همان مرتبه ای دست می یابد که نیت آن را دارد.کمااینکه پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «کل عامل یعمل علی نیته» (اصول کافی،ج2 ص84)؛ هرکس بر پایه ی نیتش عمل می کند. از این رو از نظر ملامحسن فیض کاشانی(ره) و امام خمینی(ره) که از بزرگان و دانشمندان علم اخلاق به شمار می روند، تنها خوب بودن فعل(حسن فعلی) برای ایجاد ارزش اخلاقی کافی نمی باشد، بلکه افزون بر آن، انگیزه و نیت فاعل(حسن فاعلی) درآن فعل نیز بایستی نیک و الهی باشد و تنها در این صورت است که فعل اخلاقی برای فاعل آن، سعادت بخش خواهد بود. بنابر این ارزش هر رفتار اختیاری، از جهت نیت وابسته به این است که نیت فاعل در انجام دادن آن رفتار تا چه اندازه ای به نیت خالص تقرب نزدیک است. این تأثیر و رابطه بین نیت و ارزش اخلاقی یک رابطه ی تکوینی و حقیقی است؛ نه رابطه ای جعلی و قراردادی. نیت در حسن و قبح فعل به شکلی تاثیرگذار است که عمل فاقد نیت نیک هیچ گاه عمل باارزش تلقی نمی شود.

تهذیب نفس یا پاکی جان از زشتی های اخلاقی و آراستن آن به فضایل و اوصاف نیک و سر بعثت نبی اکرم (ص)، راه گشای تعالی انسان به سوی حق و مقدمه‌ی بازیافت آدمی به مقام قرب الهی است، بدین جهت آن حضرت فرمودند: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» نقش اخلاق در تکون معرفت و رسیدن به لقای پروردگار و دریافت حقیقت، آنگونه که عارفان بدان معتقدند، همواره مورد توجه صوفیه و عرفا و حتی فلیسوفان اسلامی بوده است.امام خمینی(س) و علامه طباطبایی(ره) نیزچنین نگرشی نسبت به معرفت الله و عرفان دارند و تحقق چنین معرفتی را و رسیدن به مقامات الهی عارفانه را مسبوق به تهذیب و استکمال نفس می دانند و راه ورود به عرفان را اخلاقی زیستن و به طور خاص تخلق به اخلاق الله می دانند.امام خمینی(س) و علامه طباطبایی(ره) موانع رسیدن به معرفت الهی و حقیقت وجود را همان موانع تهذیب اخلاق و حکمت می دانند.بدین ترتیب رسیدن به لقای پروردگار و رسیدن به معرفت حضرت حق جل جلاله ، در گرو تهذیب اخلاق و تزکیه نفس و وارستگی از رذایل و آراستگی به فضایل و التزام و پیروی از شریعت خواهد بود.

چکیده ندارد.

دراین پایان‌نامه به مقایسه اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، مرجع شیعه و بنیان‌گذار نظام جمهوری اسلامی ایران، و دکتر یوسف قرضاوی از فقهای برجسته اهل سنت پرداخته می‌شود. سوال اصلی این تحقیق آن است که چه تفاوت‌ها و شباهت‌هائی میان اندیشه این دو اندیشمند در مورد حکومت وجود دارد؟ فرضیه تحقیق آن است که «امام خمینی (ره) و قرضاوی هر دو معتقدند با توجه به جامعیت اسلام، کشورهای اسلامی می‌باید امر حکومت در جوامع خود را بر اساس شریعت سامان دهند، اما در خصوص حکومت اسلامی در عصر غیبت، امام خمینی (ره) قائل به ولایت فقیه است، در حالی که از نظر قرضاوی، حکومت اسلامی حکومتی مدنی است که بر اساس انتخاب و شوری اداره می‌شود». این پژوهش با استفاده از روش‌های مقایسه‌ای، توصیفی و تبیینی انجام شده و داده‌ها به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. پس از بیان کلیات پژوهش در مقدمه، چهارچوب نظری تحقیق در فصل نخست ارائه می‌شود. فصل دوم و سوم به ترتیب به بررسی اندیشه امام خمینی (ره) و قرضاوی در باره حکومت اختصاص دارد و فصل پنجم به مقایسه اندیشه این دو فقیه در باره حکومت می‌پردازد. به لحاظ مبانی فقهی و اصولی، هر دو اندیشمند دارای دیدگاه‌های مشترکی در باب اجتهاد و نوگرایی بر طبق شرایط زمان و مکان می‌باشند. این نگاه نوگرایانه به فقه سبب می‌شود که هر دو برخی ساز و کارهای دمکراسی از قبیل قانون اساسی، پارلمان و انتخابات را بپذیرند و در قالب مفاهیمی مانند «شوری» به آن‌ها مشروعیت بخشند. هر دو دارای دیدگاه حداکثری در مورد دین بوده و تئوری جدائی دین از سیاست و سکولاریسم را نفی می‌کنند. امام خمینی (ره) نظریه ولایت فقیهِ را بر پایه مشروعیت الهی مطرح ساخته و البته تشکیل حکومت را در عمل به انتخاب مردم متکی می‌داند. اما قرضاوی ضمن نفی تئوری حق الهی حکومت، بر آن است که حکومت اسلامی حکومتی مدنی است که مشروعیتش را از بیعت، انتخاب و شوری کسب می‌کند. از نظر او، حکومت اسلامی روش و مدلی خاصی ندارد و تنها مشخصه آن اجرای قانون الهی یا شریعت است. هر دو اندیشمند شرایط نسبتاً یکسانی را برای حاکم قائلند. امام خمینی (ره) اختیارات فقیهِ حاکم را در حد اختیارات حکومتی رسول اکرم (ص) و ائمه (ع) می‌داند و معتقد است، مشروط به ضرورت مصالح کلی جامعه، ولىّ فقیه در برخی امور خصوصی نیز می‌تواند اِعمال وِلایت کند. از نظر قرضاوی، اختیارات حاکم در چهار چوب شریعت اسلام و سنت است، لکن خارج از حاکمیت تشریعی و نص، حکومت دارای اختیارات وسیعی است.

مقایسه بین اندیشه اندیشمندانی که رهبری یک جریان فکری و تحول اجتماعی را بر عهده دارند می تواند کلید اصلی مقایسه بین تحولات سیاسی و اجتماعی در آن کشور ها نیز باشد. این پژوهش با این هدف دست به مقایسه بین اندیشه سیاسی امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی و راشد الغنوشی به عنوان رهبر فکری انقلاب تونس زد.شاخص های مقایسه به خوبی نشان داد که این دو متفکر اسلامی علیرغم تشابهات بسیار، در بعضی موارد نیز تفاوت هایی در بعضی شاخص ها داشته اند که شاید دلیل اصلی آن را بتوان نوع نگاه و تفسیر این دو متفکر از شریعت عنوان کرد. به عنوان مثال میتوان به مساله حکومت، مشروعیت حکومت و یا حقوق بشر اشاره کرد که در اندیشه این دو متفکر علیرغم تشابهات دارای تفاوت های اساسی می باشد. در موضوع حکومت شیعی بودن امام خمینی و اعتقاد به مفهوم غیبت راه به اندیشه ولایت فقیه می برد در حالیکه راشد الغنوشی به عنوان یک متفکر مالکی مذهب به مانند بسیاری از متفکرن اهل سنت به شورا گرایش دارد.نگاه امام خمینی به مساله حقوق بشر تقریبا منفی است و این مفهوم را غربی می داند و در مقابل به حقوق بشر اسلامی معتقد است در حالیکه راشد الغنوشی به مفهوم حقوق بشر به عنوان یکی از دستاورد های بشری مینگرد و ریشه آن را در اسلام می بیند.

اين پژوهش قصد دارد تا با استفاده از روش تحليل گفتمان ، انديشه هاي سياسي تاثير گذار بر ساختار جمهوري اسلامي ايران را تحليل كند . نظام جمهوري اسلامي براساس مذهب شيعه ساخته شده است . تاكيد اصلي روي انديشه هاي دوعالم شيعه در صد سال اخير يعني آخوند خراساني و امام خميني است . ولي انديشه هاي آنها هم ريشه در گفتمانهاي سياسي گذشته در مذهب شيعه است . گفتمان سياسي شيعه ، از آغاز تاكنون ، تغييرات زيادي را تجربه كرده است . اين پژوهش براساس نظريه گفتمان لاكلا و موفه ، اين گفتمانها را تحليل كرده است . ابتدا در فصل سوم ، 4 گفتمان ، امامت ، تحريم ، تجويز و نيابت را تحليل نموده است . سپس در فصل چهارم گفتمان تحديد و انديشه سياسي آخوند خراساني بطور كامل بررسي كرده است ، آخوند خراساني در عرصه سياسي ، اختيار كمي به فقها ميدهد . به جز در امور قضاوت ، كه اين امر را مختص فقها ميداند . تاسيس حكومت توسط عالمان ديني رارد ميكند .با انطباق انديشه هاي آخوند خراساني به اين نتيجه رسيده شد كه انديشه وي تاثير چنداني بر ساختار جمهوري اسلامي نداشته است . در فصل پنجم به گفتمان تاسيس و انديشه سياسي امام خميني پرداختهشده است . بطور طبيعي انديشه ايشان بيشترين تاثير را بر ساختار جمهوري اسلامي داشت ، چون امام خميني ، بنيانگذار و نظريه پرداز نظام است . امام خميني در تمام عرصه ها ، معتقد به حضور حداكثري عالمان دنيبود . مبتكر نظريه ولايت فقيه و تاسيس حكومت ديني در زمان غيبت امام معصوم مي باشد . در اين مرحله فرضيه به اثبات مي رسد .در فصل بعدي مقايسه دو انديشه صورت گرفته است و در فصل اخر ، بعد از طرح مباحثي درباره حقوق اساسي و مفهوم قانون اساسي و روشهاي بازنگري ،پيشنهاداتي براي اصلاح قانون اساسي در اينده مطرح شده است .

رساله حاضر در دو بخش ترجمه و تحقيق ارائه مي‌گردد. در بخش ترجمه، قسمت دوم كتاب «الانسان الكامل »‌عبدالكريم جیلی به فارسي برگردانده شده و سعي ما بر ارائه ترجمه‌اي دقيق و روان با رعايت امانت و انتقال مفاهيم به زبان فارسي بوده است. در بخش تحقيق به بررسي ديدگاه‌هاي امام خميني (س) و جیلی درباره انسان كامل و مقايسه نظريات ايشان پيرامون مباحثي چون ولايت و خلافت انسان كامل، مظهريت او نسبت به اسم اعظم، حقيقت محمديه (ص) و غيره پرداخته شده است. جايگاه انسان كامل با توجه به مسئله ولايت كه ناظر به رابطه انسان كامل با وجود مطلق است، جايگاه رفيعي است و تنها انسان كامل است كه به دليل جامعيتش شايسته خلافت حق در جهان است و مي‌تواند به مقام ولايت دست يابد؛ لذا پيوند نظريه انسان كامل با بحث ولايت در انديشه اسلامی- شيعي امام خميني (س) بارز است. در عين اينكه دیدگاه خاص عرفاني جیلی نيز در اين باره درخور توجه است كه اشاره به ختم نبوت و ولايت دارد و از آن تحت عنوان مقام «ختام» ياد كرده و معناي آنرا جامعيت نبوت در وجود پيامبر (ص) مي‌داند. او اين مقام را كه عبارت از ختم همه مقامات و تحقق به حقيقت ذات ذي‌الجلال و الاكرم است، منحصراً از آن پيامبر (ص) مي‌داند.

رسالت انبیای الهی یعنی اینکه خداوند حکیم به مقتضای حکمتش واز سر لطف انبیای عظام رابه سوی بشر مبعوث نموده تا، او را به سوی فطرت پاک وخدادادی خود رهنمون کنند . دربحث ازرسالت انبیا اولین ومهمترین دیدگاهی که چشم هر متفکری رابه خود خیره می کند، دیدگاههایکتاب بزرگ رسالت یعنی قرآن کریم می باشد. مباحث نبوت ورسالت را می توان درچند بخشتنظیم نمود : اولاعلت فاعلی ضرورت ارسال رسل چه بوده؟ چرایی و فهم عامل نیاز به نبوت ورسالت، سبب گردیده تا متفکران واند یشمندان اسلا می دراین باب به تفکر وپژهش برخیزند . بامراجعه به قرآن کریم مهمترین آیه ای که به چشم می خورد وسر مطلب را می گشاید، آیه شریفه(وکان الناس امه واحده فبعث الله انبیین ومبشرین ومنذرین . ....) می باشد .اندیشمنداناسلامی بویژه،مفسر فرزانه حضرت علامه طباطبایی باتفسیر منحصر به فرد خودش ازِآیه شریفهفوق علت ضرورت ارسال رسل را حل اختلافات میان جوامع بشری می داند ودر این باب بهصورت مفصل به بحث می نشیند.تئوری ودیدگاه دو می که در باب رسالت انبیا می توان مطرحنمود، تئوری حقیقت نبوت وخاتمیت می باشد.اینکه حقیقت ختم نبوت چه می باشد وآیا خاتمیتپیامبر اسلام را می توان اثبات نمود؟ که حضرت امام خمینی حقیقت نبوت را امری قدسی می داند .دراین رساله با ارائه دیدگاههای دو متفکر برجسته اسلا می حضرت علامه طباطبای وح ضرت امامخمینی به بحث دراین بار ه خواهیم پرداخت .دیدگاه سومی درباب رسالت وی ژگیهای انبیای عظاممی باشد.اینکه آیا بدون دارا بودن اوصاف نبی می توان ادعای هر ادعاکننده ای را قبول کرد .دیدگاه چهارم درباب رسالت ،که مهمترین مبحث نبوت واس واساس مباحث رسالت است، غایترسالت می باشد.اهدف وغایات رسالت الهی چه می تواند باشد؟ پرسش از چرایی وغای ت هرچیزدال بر عقلی سلیم می باشد. این رساله با تبین دقیق دیدگاههای قرآنی به این نتیجه می رسد که،هدف وغایت رسالت انبیای الهی چیزی نمی تواند باشد به جز (توحید ). همچن ین علاوه برهدفاصلی،انبیای عظام اهداف فرعی مه می دارندکه مهمترین این اهداف برقراری عدالت اجتم اعیوعدالت فردی می باشد که به نظر می رسد این مسأله مقدمه بزرگ ، برای بر پایی هدف وغایتاصلی باشد .دراین رساله که موضوعش رسالت انبیا ازدیدگاه دو متفکر بزرگ اسلام حضرتعلامه طباطبایی و حضرت امام خمینی می باشد، برآنیم تا، با تبیین دقیق دیدگاههای ایندومتفکربزرگ وبا رویکردی همه جانبه به تحلیل وتبیین تئوریهای این دو اندیشمند،درباب مباحث مطرح شده فوق به صورت دقیق بپردازیم . وپژوهشی درحد توان خود ،دراختیار دانشوران ودانش پژوهان قرار دهیم.

معرفت و خداشناسی شرط اساسی ورود به طریقت و نیل به حقیقت است. در واقع تلاش انسان همواره بر این مبنا بوده است تا حقانیت ذات خداوند را از راه های مختلف شناخته و از این رهگذر حس فطری پرستش را در درون خویش ارضا نماید، هرچند که هنوز هم بعد از گذشت قرون متمادی نتوانسته است به کنه ذات حق تعالی پی ببرد و تلاش وی در این زمینه در حد و مرز اندیشه محدود مادی تاحدودی ناکام مانده است. اگرچه در طول تاریخ افراد بسیاری این اصل و جنبه های مختلف آن را بررسی کرده اند، اما به نظر می رسد صوفیه ژرف تر به این موضوع پرداخته اند؛ خاصه عارفان بزرگی نظیر مولانا جلال الدین محمد بلخی و شیخ محمود شبستری. این مقاله کوششی در جهت بررسی جهان بینی این دو عارف در حیطه مساله معرفت و چگونگی رسیدن به شناخت بهتر خداوند است.

انسان از راه‌های گوناگون به شناخت حقایق نائل می‌آید. هر یک از شناخت‌ها ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از شناخت‌های دیگر ممتاز می‌سازد. یکی از انواع شناخت، معرفت فطری است که موافقان و مخالفانی در میان اندیشمندان مختلف دارد. در این پژوهش به بررسی مفهوم و معنا، شاخصه‌ها، اثبات، مصادیق و جایگاه معرفت فطری از میان دیگر معرفت‌های بشری از دیدگاه شیخ‌اشراق، آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) و امام خمینی (ره) می-پردازیم. اهمیت معرفت فطری و جایگاه مهم آن در معرفت‌شناسی فلسفی و با توجه به تأثیر تبیین این معرفت در گشودن برخی از گره‌های معرفتی و وجود خلأهای پژوهشی محسوس پیرامون این بحث، از جمله دلایل ضرورت پرداختن به این پژوهش است. از نظر شیخ‌اشراق معرفت فطری، معرفتی بدیهی، عمومی، یقینی و بی‌نیاز از استدلال است. از خصائص نظریه-ی معرفت فطری در مکتب اشراق، این است که معرفت به محسوسات نیز، معرفتی فطری قلمداد می‌شود. و تمامی معرفت‌های غیرفطری مبتنی بر معرفت فطری تلقی می‌شود. در دوران معاصر نظریه‌ی معرفت فطری آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) که به فیلسوف فطرت اشتهار یافته‌اند نیز نقطه‌ی عطفی در نظریه‌پردازی پیرامون این مسئله محسوب می‌شود. برخی از شاخصه‌های مهم معرفت فطری از دیدگاه این اندیشمند عبارت است از: بدیهی بودن، عمومی بودن، تغییرناپذیری و خطاناپذیری. از جمله مصادیق معرفت فطری از نگاه ایشان: معرفت به خویشتن، معرفت به وجود خداوند و صفات او، معرفت به نبوت و ولایت و معرفت به معاد می‌باشد. آنچه که ایشان در این عرصه ارائه می‌نماید، نوآوری شگرفی است که نشان از توانمندی بالای این نوع معرفت و گستردگی مصادیق آن دارد. از نقاط برجستگی کار ایشان آن است که با بهره‌گیری از گرایشات فطری و قاعده‌های عقلی، فطری بودن برخی از معارف را اثبات نموده‌اند. امام خمینی (ره) که از شاگردان برجسته‌ی آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) است، با بهره‌گیری از آموزه‌های استاد در باب معرفت فطری با ارائه‌ی همان شاخصه‌ها و مصادیق، بر غنای این نظریه افزوده و نوآوریی‌هایی هم در این باب داشته‌اند. از جمله نوآوری‌های ایشان: اثبات توحید خداوند و ولایت در مفهوم عرفانی آن است.