جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب المجالس، نويسنده شرحی از مناظرات و گفتگوهای اعتقادی خود را در يمن گزارش می کند که از لحاظ آشنايی با فضای فکری يمن در اوائل قرن سوم و معاصر با يکی از مهمترين دوره ها برای شکل گيری تشيع امامی و زيدی و اسماعيلی و نيز فعاليت زيديان در دوره الهادي و احمد الناصر بسيار حائز اهميت است؛ به ويژه که منظر زيديان را نسبت به پاره ای از مسائل اعتقادی و مناسباتشان با سنيان و اماميان و قرمطيان روشن می کند. در اين کتاب پاره ای اطلاعات تاريخی نيز درباره يمن ديده می شود. پاره ای از مناظرات و گفتگوهای او با فقيهان سني صنعاء بوده که به احتمال قوی بر مذهب شافعی بوده اند. طبعا بخشی از اين مناظرات به موضوعات کلامی عام و به ويژه به تمايزات ميان انديشه اصحاب حديث سنی و زيديان با گرايشات عام معتزلی مربوط می شود. البته پاره ای از مناظرات با سنيان صنعاء و شهرهای ديگر در موضوع امامت بوده است. از پاره ای از مناظرات روشن می شود که او مدتی در عدن زندگی می کرده و شاگردی از اهالی آنجا داشته به نام البحيرمي. همچنين از مطاوی کتاب روشن می شود که پاره ای از مناظرات در زمان امامت المرتضى لدين اللّه محمد بن الهادي إلى الحق واقع شده بوده است. قسمتی از مناظرات وی از اين قرارند: ۱- مناظره ميان او و إبراهيم الحداقي، از فقهای صنعاء. ۲- مناظره او با يکی از أشراف حسيني در عدن که از معتقدان به انديشه جبر بوده است، درباره جبر و اختيار. ۳- مناظره با يکی از سادات حسينی و امامي مذهب در عدن درباره علم غيب امام. ۴- باز مناظره با يک عالم امامی ديگر درباره نصّ. از اين مناظره روشن می شود که احمد بن موسی الطبری قائل به وجود نصّ برای حسنين (ع) نبوده است. ۵- مناظره با أبو يعقوب المقرئ و ابراهيم بن رياح در عدن در مجلس ابراهيم ابن رياح و از آن روشن می شود که نويسنده ما درباره صحابه و اختلافات آنان و نيز موضعشان نسبت به حضرت امير و موضع حضرت نسبت به خلفا، ديدگاهی شبيه با اماميه داشته است. اين مطلب از لحاظ مطالعه انديشه امامت نزد زيديان حائز اهميت است. ۶- مناظره با يکی از فقيهان سنی صنعاء به نام ميمون. ۷- مناظره با يحيى القطان سنی در عثر. ۸- گفتگو با أبو عبدالله محمد بن هارون الصيني. ۹- مناظره با دو امامی مذهب با نامهای أبو بكر بن مفضل الأبناوي و شاگردش أحمد بن دينار. ۱۰- مناظره با ابن السيرافي اسماعيلی درباره امامت. ۱۱- مناظره با يک امامی و اباضی در يک مجلس. ۱۲- مناظره ای با يکی از قرامطه در مورد مسائل مختلف اعتقادی. در اين مناظره وی اين نکته را مطرح می کند که قرمطيان به وجود وحی برای امامان قائل هستند؛ به صورت القذف في القلب. ۱۳- مناظره ديگری با يکی از قرمطيان به نام أبو عقيل بن أبي الحسين صاحب الجبل در بون و در حضور دو تن از دعات آنان به نامهای العنسي و الكافري. از اين کتاب همچنين روشن می شود که زيديان در بخشی از دوره قدرت گرفتن قرمطيان در يمن (احتمالا در دوره محمد المرتضی) با آنان چندان مناسبات خصمانه نداشته اند. در اين کتاب همچنين اشاره ای می شود به يکی از آثار نويسنده که به صورت مکتوبی برای محمد بن هيثم در عدن و در رابطه با مسائل اعتقادی نوشته شده بوده است. عقايد مؤلف عموما بازتاب دهنده تفکر معتزلی گرايانه زيديان در آن دوره است و در مطاوی کتاب به پاره ای از عقايد کلامی او بر می خوريم، مانند اينکه: اعتقاد به اينکه بهشت بر روی زمين است؛ حکم اولاد ميّت کفار همانند حکم اولاد مسلمان است؛ موضع منفی او نسبت به فقه حنفی که اين مورد قابل توجه است و دست آخر ابراز اين عقيده که اهل بيت به عذاب قبر معتقد نيستند (عقيده معتزله).

کتاب حاضر، مناظره مکتوب آیت الله محسن اراکی و دکتر محمد مسعری می باشد که در مورد امامت بحث می کنند. این اثر که بیان کننده مناظره دو اندیشمند شیعی و سلفی است به فارسی ترجمه شده است. یکی از بهترین جلوه‌های حیات و اندیشه در هر امت، بحث‌ها و گفتگوهای علمی و فکری است و کتاب پیش رو نمونه ای از یک گفتگوی هدفمند بین علمای مذاهب اسلامی است.