جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیین گرامیداشت و رونمایی مجموعه آثار نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، در تاریخ ۲۹ مهر ۱۴۰۰، در سالن همایش های رسول اعظم (ص) واقع در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) قم برگزار شد.‌ در این آیین از ۱۷ اثر علمی تولید شده در موضوع نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی رونمایی شد.‌

با بررسی تاریخ کلام امامیه مشاهده می کنیم همواره اختلافات اندیشه ای و فکری میان اصحاب ائمه وجود داشته است. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که این دست اختلافات در زمان حضور امامان شیعی و با پذیرش مرجعیت علمی آنها توسط اصحاب ایشان رخ داده است. دامنه این اختلافات مباحث گوناگون کلامی را در بر می گیرد. بیشتر این اختلافات را می‌توان در زمینه توحید و امامت مشاهده نمود. مباحثی مانند چیستی خداوند، اسما و صفات الهی، علم امام، عصمت و فضائل امامان. گاه این اختلافات زمینه بروز واکنش های شدیدی میان اصحاب نسبت به یکدیگر را فراهم ساخته و موجب ایجاد دسته بندی هایی در میان آنها گشته است. آنچه در این میان مهم است نوع برخورد امام با این اختلافات و چگونگی مدیریت آن می‌باشد؛ به گونه ای که ضمن حفظ وحدت کلی جامعه شیعی و تاکید بر پایبندی به اصول مذهب امامیه، از نفوذ عقائد انحرافی جلوگیری به عمل آید و نقاط دارای ابهام و اختلاف برانگیز نیز تبیین گردد و در عین حال زمینه رشد و باروری فکری و اندیشه ای اصحاب و حفظ شخصیت اصحاب از اتهام های ناروا فراهم گردد. خواهیم دید اهل بیت با دو رویکرد ایجابی و سلبی تحقق اهداف مزبور را میسور ساخته اند. برخوردهای ایجابی برخوردهایی غیرمستقیم و روشنگرانه و برخوردهای سلبی برخوردهایی مستقیم و طردکننده بوده است. در این نوشتار با تکیه به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی، با بررسی تاریخ اندیشه امامیه به دنبال دستیابی به مصداق های این دو نوع برخورد بوده ایم.

در طول تاریخ تشیّع برخی از فرقه‌ها به وجود آمدند که باورهایی غلوآمیز نسبت به ائمه اطهار علیهم‌السلام ابراز کردند. درواقع با بررسی و کنکاشی در این خصوص می‌توان به عللی برای شکل‌گیری چنین باورهایی دست‌یافت. مستشرقان زیادی با نگاه برون دینی به تحقیقات در این زمینه پرداخته و یک نظر کلی راجع به تمام فرق تشیع ابراز داشته‌اند. «ویلیام تاکر» ازجمله این محققان است که به بررسی دو فرقه مغیره و جناحیه همت گماشته است. «تاکر» در این پژوهش اطلاعاتی را در خصوص مغیره بن سعید از منابع متقدم اسلامی نقل کرده و جاعل بودن شخصیت رواییِ مغیره را مورد تأکید قرار می‌دهد. نظر کلی تاکر در خصوص پیروان مغیره و جناحیه نوعی بازگشت به نظریه هزاره گرایی است که معتقد به رجعت و موعودگرایی هستند. تاکر در خصوص جابر جعفی نتوانسته است به‌درستی او را از شیعیان غالی متمایز کرده و براثر رجوع به اخبار غیرمستند او را در عداد غالیان برشمرده است، و در مورد عبدالله بن معاویه نقش پیروانش را پس از مرگش؛ در انحرافات به وجود آمده، نادیده گرفته است. در این تحقیق سعی بر آن شده است تا ضمن ارائه ترجمه از دو بخش مغیریه و جناحیه کتاب مهدی‌ها و هزاره گرایان یک بررسی نسبت به اعتقاد این دو فرقه که در این کتاب منعکس‌شده است؛ ارائه شود و در انتها به‌نقد دیدگاه مؤلف پرداخته‌شده است.

این کتاب، پژوهشی درباره مبادی و سیر تکاملی چهار گروه غالی «بيانيه»، «مغيريه»، «منصوريه» و «جناحيه» در سده‌های دوم و سوم هجری در عراق و ایران است. اندیشه‌های این گروه‌ها آمیزه‌ای از تعالیم و اعمال ادیان اصالتاً غیر اسلامی را در نخستین سده‌های حکومت اسلامی نشان می‌دهد. نویسنده ضمن اشاره به تأثیرپذیری این گروه‌ها از «عبدالله بن سبا»، «مختار» و «كيسانيه»، تمرکز ویژه‌ای بر نقش تاریخی – اجتماعی این گروه‌ها دارد که همگی شورش‌هایی علیه خلفای بنی‌امیه به راه انداختند.

پژوهش حاضر ترجمه و نقد کتاب مهدی‌ها و هزاره‌گراها ـ شیعیان تندرو در عراق نخستین اسلامی ـ ، نوشته آقای ویلیام إف تاکر، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آرکانزاس (آمریکا)، می‌باشد. وی در این نوشتار در پی اثبات یک کلان نظریه است که در هر فصل با ارائه دلائل گوناگون، موجبات اثبات و تحکیم کلان نظریه خویش را فراهم می‌آورد. به طور مختصر نظریه اصلی او را می‌توان در قالب ـ سیَّالیت مرزهای دینی و اعتقادی تشیع در دوران نخستین اسلام (دو سده نخست) که سبب ورود برخی از آموزه‌های کنونی تشیع، از جانب فرق و گروه‌های منحرف و شورشی به داخل تشیع گردید، مطرح ساخت. وی معتقد است تصویر ذهنی ما از تفکرات اسلامی، متعلق به دوره‌ای است که این گروه‌ها فعال بوده‌اند. در آن دوران که هنوز مرزهای اعتقادی تشیع تعیُّن و تشخّص نیافته بود، این گروه‌ها موفق شدند برخی از تفکرات شیعی را شکل داده و مرز آن را گسترده‌تر نمایند. به عنوان مثال، سبئیه اعتقاد به غیبت رهبر دینی را پایه گذاری کردند و کم‌کم رجعت برای شیعیان بعدی مفهوم پیدا نمود. کیسانیه پایه گذار نظریه بدا و نصب ائمه از طرف أجداد گذشته بوده‌اند. به علاوه، تحت تعالیم مختار بود که مفهوم مهدی شکل گرفت. گروه دیگر، بیانیه، اولین کسانی بودند که معتقد به انتقال قدرت پیامبری و استمرار نبوتگردیدند.مغرییه، دیگر گروه مورد مطالعه هستند که در مورد حضرت علی افراط زیادی نموده، ایشان را بالاتر از انبیاء گذشته می‌خواندند. به علاوه، معتقد به نخبه سالاری دینی بودند که این اعتقاد، سرلوحه‌ی گروه‌های تروریستی و هزاره‌گرای بعدی قرار گرفت. البته درست است که در آن زمان این گروه‌ها به عنوان گروه‌های مخالف دینی شمرده شدند، اما تفکرات ‌آ‌ن‌ها ریشه کن نشد و نقش مهمی را در تفکرات اسلامی ـ شیعی ایفا نمودند.در باب ارزیابی مطالب کتاب، پس از بازسازی استدلال اصلی نویسنده، مشخص خواهد گردید که استدلال آقای تاکر از نتیجه ایشان حمایت نمی‌کند؛ چرا که ایشان دچار مغالطه مصادره به مطلوب گردیده‌است. یعنی در تمام استدلال‌های خود مقدمه‌ای را پیش‌فرض در نظر گرفته‌ که جایگاه مناقشات بسیار زیادی می‌باشد و اساسا ادعایی باطل است. آن مقدمه این است ‌که قبل از زمان غالیان، بخشی از اعتقادات در میان شیعیان وجود نداشته است. همین سبب شده که ایشان نتیجه‌گیری نمایند که آن‌ها اعتقادات کنونی خود را تحت تاثیر تفکرات غالیانه شکل داده‌اند. لذا به عنوان نمونه به بررسی دو آموزه بدا و مهدی پرداخته و نشان دادیم که این تفکرات ریشه در منابع اصیل اسلامی دارند. سپس در پی برخی از ادعاهای نویسنده، به بررسی مفهوم مهدی در کاربردهای برگزیده مختار، عدم توجه نویسنده به آموزه خاتمیت و نقل نادرستی که در مورد جابر جعفی آورده است پرداخته شده است.

گلگت-بلتستان (اردو: گلگت بلتستان, بلتی: གིལྒིཏ་བལྟིསྟན) که پیشتر با نام مناطق شمالی شناخته می‌شد، از شمالی‌ترین تقسیمات سیاسی تحت کنترل پاکستان است. مردم گلگت بلتسان مسلمان هستند. عمده جمعیت را شیعیان تشکیل می‌دهند و اقلیت قابل توجهی از اهل سنت نیز در منطقه حضور دارند. گلگت بلتسان تنها منطقه با اکثریت شیعه در پاکستان عمدتاً سنی است. در دوره ضیاء الحق دولت مهاجرت سنی‌ها را به این منطقه تشویق کرد. اسماعیلیه و صوفیان نوربخشیه همچنان در گلگت-بلستان حضور دارند.

عن امام صادق علیه السلام: «الا وانّ بکلّ شی اماماٌ وامام الأرض ارض تسکنها الشیعه». امام صادق علیه السلام فرمود: آگاه باشید که هر چیز را که امام و رهبری است و امام زمین (سرزمین ها) آن سرزمینی است که شیعه (مسلمان پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام) در آن سکونت دارد. صاحب نظرانی که به صورت منصفانه و بی طرف مکتب تشیع را مورد بررسی قرار داده اند بر این موضوع صحه گذاشته اند که این مکتب غیر از اسلام اصیل نیست که بر محوریت مکتب اعتقادی و فقهی خاندان پیامبر(ص) قرار دارد. شیعیان امارات با در اختیار داشتن بیست درصد جمعیت این کشور بخش عمده ای از جمعیت این کشور محسوب می شوند. این تحقیق در صدد است وضعیت سیاسی ـ اجتماعی شیعیان امارات را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد و مشخص نماید که شیعیان در چه وضعیت اجتماعی و سیاسی قرار دارند و از چه فرصت هایی برخوردار و با چه چالش هایی مواجه می باشند. بنابراین این سؤال اصلی تحقیق است. سؤال: شیعیان امارات در ساختار اجتماع و سیاست این کشور چه وضعیتی داشته و در راستای رسیدن به حقوق و جایگاه در شأن خود، باید از چه فرصت هایی استفاده نمایند و با چه چالش هایی مواجه می باشند؟