جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قدرت انقلاب ایران نه به خاطر قدرت نظامی یا اقتصادی آن، بلکه به خاطر وجه فرهنگی و معنوی آن است. انقلاب اسلامی ایران یک مصداق از مصادیق گفتمان معنویت خواهی در سیاست یا حضور دین در سیاست است که امروزه نمود عملی این خواسته و تکرار آن را در قیامهای کشورهای مسلمان که به نام بیداری اسلامی خوانده می شود، شاهد هستیم. این مطالبه در کشورهای اسلامی از راه قهر و زور به آنها منتقل نشده است، بلکه این همان قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران است که ریشه در اعتقادات اسلامی مشترک همه مسلمانها دارد و به صورت غیرمستقیم در این کشورها باعث خیزشهای اسلامی شده است و همچنان ادامه دارد. این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در چه ویژگی هایی از آن نهفته است و چگونه در انقلابهای منطقه عربی و شمال آفریقا نمود یافته است. فرضیه ای که در این رابطه مطرح می شود، عبارت است از: «قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در ایدئولوژی اسلامی آن و تبلیغ حضور معنویت در سیاست نهفته است که در انقلاب ایران توسط امام خمینی کشف و به دنیا اعلام شد و با شروع این جنبشها در کشورهای اسلامی این قدرت توسط مردم این کشورها فهم و تبدیل به موج بیداری اسلامی شد و ظهور آن را در شعارها و اقدامات عملی انقلابیون در این کشورها می توان مشاهده کرد». این فرضیه بر پایه چارچوب نظری صدور فرهنگی انقلاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

این پژوهش با عنایت به نظریه سازه انگاری در پی پاسخ به این سوال می باشد که وقوع تحولات انقلابی در مصر و برکناری رژیم توتالیتر و سکولار حسنی مبارک، چه تاثیری بر جایگاه رژیم صهیونیستی گذاشته است؛ به این نتیجه رسیده است که تغییر هویت مصر قبل از انقلاب به هویت اسلامی ضد صهیونیستی پس از انقلاب و فراهم شدن زمینه برای رشد و فعالیت جریان های اسلامی، منجر به انزوای بیشتر رژیم صهیونیستی در منطقه شده است. درواقع با از بین رفتن دیوار میان مصر و فلسطین اشغالی به عنوان حافظ امنیت رژیم صهیونیستی، تقاضای مردم مصر برای تجدید نظر اساسی در توافق نامه کمپ دیوید، موافقت مصر با عبور دو کشتی نظامی جمهوری اسلامی ایران از کانال سوئز و همچنین مواجه شدن مصر با چالش امنیتی در کرانه باختری از رهگذر آشتی فتح و حماس، امروز می توان گفت رژیم صهیونیستی در پی بیداری اسلامی در مصر و با از دست دادن مهمترین شریک خود در زمینه مسائل امنیتی، بیش از هر زمان دیگری، خود را برای ورود به مرحله بعدی یعنی بحران جدی هویتی و امنیتی آماده می کند. در این پژوهش برای پاسخ گویی به سوال اصلی از روش استقرایی استفاده شده است.

مقاله حاضر، گزیده ای از یک پژوهش علمی است که به منظور فهم فرایند جهت گیری ها و پارادایم های فکری و نظری در گفتمان خبری شبکه پرس تی وی نگاشته شده است. رویکرد نظری اتخاذ شده در این تحقیق تلفیقی از نظریات گفتمان، بازنمایی، برجسته سازی و تصویرسازی و رویکرد روشی آن «روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) و بازه پژوهش، اردیبهشت و خرداد سال 1390 است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که سیاست خبری شبکه پرس تی وی در قبال تحولات بحرین، لیبی و یمن در بعد داخلی تفاوت مهمی با بازنمایی تحولات سوریه داشته است. به این صورت که در بازنمایی تحولات داخلی یمن، بحرین و لیبی نفی رژیم های حاکم در این کشورها با تاکید بر مصادیق فساد و سرکوب و شکنجه مردم و برجسته سازی موضوعاتی از جمله نقض حقوق بشر و نقض آزادی های مذهبی مردم مورد تاکید بوده است. اما در خصوص سوریه لزوم اصلاحات (و نه تغییر رژیم) مورد تاکید قرار گرفته است. در بعد خارجی، نفی مداخلات خارجی به عنوان اصلی ترین سیاست بازنمایی در تحولات یمن، بحرین، لیبی و سوریه مورد توجه قرار گرفته است و در خصوص سوریه، عدم انزوای بین المللی حکومت بشار اسد به عنوان یک سیاست بازنمایی مورد توجه بوده است. همچنین سیاست خبری شبکه در قبال تحولات مصر و تونس، در بعد داخلی، پیگیری مطالبات قیام مردم، و در بعد خارجی، در خصوص اخبار مصر سیاست «نفی رابطه با اسرائیل» بوده است. اخبار پرس تی وی در بازه مطالعه شده به مسائل خارجی تونس نپرداخت.

از وجوه تمایز انقلاب اسلامی بر سایر انقلاب ها مسالمت آمیزبودن آن است که ابعاد نرم و گفتمانی آن را بر دیگر وجوه آن ارجحیت داده است. با این وجود، این بعد از انقلاب در نظریه های روابط بین الملل مورد کاوش قرار نگرفته است و درنتیجه، بعد نرم افزاری انقلاب در بیداری اسلامی در چارچوب تحلیلی این نظریه ها، از جمله تئوری سازه انگارانه، مبهم باقی مانده است.در این پژوهش، سخن بر سر این مساله است که آیا می توان بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا را با تئوری سازه انگارانه مورد مطالعه قرار داد؟ (سوال) با توجه به وجه فرهنگی و ماهیت غیرمسلحانه انقلاب یا بعد انگاره ای آن بر آغاز روند جدید بیداری اسلامی، و نیز با توجه به قابلیت نظریه سازه انگاری در مطالعه تحولات گفتمانی، فرهنگی، هویتی و اجتماعی، و نیز با چشمداشتی به شناخت انسانی و روابط بیناذهنی، این نظریه می تواند به مطالعه بازتاب های انقلاب اسلامی بر این تحولات بپردازد. (فرضیه) پژوهش حاضر در پی آن است که با نگاهی جدید و از دیدگاه نظری به بررسی بازتاب های انقلاب اسلامی ایران بر این تحولات بپردازد. (هدف) این پژوهش در صدد است از طریق تئوری و با استفاده از نظریه سازه انگاری تا به آن هدف دست یابد. (روش) بازتاب های انقلاب اسلامی در سطح جنبش های اسلامی با تئوری سازه انگارانه همخوانی دارد و، به دیگر بیان، این تئوری از قابلیت بالایی در تبیین و بازتا ب آرمان های انقلاب اسلامی برخوردار است. (یافته)

انقلاب اسلامی ایران، به عنوان سرآغاز بیداری اسلامی معاصر، رسالت آگاهی رسانی به مردم کشورهای منطقه پیرامون فرصت ها و چالش های خیزش های انجام شده را بر عهده دارد. از سوی دیگر، آگاه سازی مردم کشورهایی که هنوز بیداری اسلامی در آنجا فراگیر نشده است، رسالت دیگری است که انقلاب اسلامی بر دوش دارد و بنیانگذار انقلاب از آن با عنوان صدور انقلاب یاد می کردند. ابزار برقراری ارتباط انقلاب اسلامی ایران با مردم کشورهای منطقه، دیپلماسی عمومی است. مطالعه حاضر می کوشد ضمن واکاوی مفهومی دیپلماسی عمومی و تبیین انواع آن، با استفاده از چارچوب مفهومی و نظری ارائه شده و با تاکید بر اندیشه مقام معظم رهبری، مدلی را برای دیپلماسی عمومی فعال مبتنی بر فضای سایبر، به منظور ارتباط موثرتر با مردم کشورهای اسلامی ارائه نماید.

آسیب شناسی درونی مستمر بیداری اسلامی همراه با واقع گرایی و اعتدال موجب خواهد شد تا نقاط ضعف این حرکت مورد ارزیابی قرار گرفته و تلنگری خواهد بود برای کسانی که مسوولیت خطیری در این عرصه به عهده دارند. حرکت بیداری اسلامی در سیر تطور خود با چالش های متنوع و مشترکی روبه رو بوده است که حرکت بیداری اسلامی در اکثر جوامع اسلامی با آن دست و پنجه نرم می کند. ضرورت توجه و برطرف سازی این چالش ها برای ثمردهی حرکت بیداری اسلامی لازم به نظر می رسد. در این تحقیق ما این چالش ها را در دو عرصه فرهنگ و مذهب مورد بررسی قرار می دهیم. در عرصه فرهنگی با چالش های دارای منشا درونی و بیرونی و در عرصه مذهب با چالش های بنیادین و غیربنیادین مواجه هستیم.

آینده تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر گفتمان بیداری اسلامی و تاثیر تحولات بیداری اسلامی بر انقلاب اسلامی ایران از مسائلی است که پژوهش درباره آن ضرورت دارد. سوال از اینکه انقلاب اسلامی ایران چه تاثیری بر آینده گفتمان انقلاب اسلامی ایران خواهد داشت و تحولات موسوم به بیداری اسلامی نیز چه تاثیری بر انقلاب اسلامی ایران خواهد گذاشت، از سوالات مهم در ارتباط با آینده تعامل این دو می باشد که نگارنده با استفاده از شیوه سناریونویسی به عنوان یکی از روش های «آینده پژوهی» به دنبال پاسخ به این سوال است. نتیجه این است که هر دو پدیده در آینده تاثیر مثبت به معنای تاثیر تقویتی بر یکدیگر دارند.

موج سوم بیداری اسلامی سراسر جهان اسلام را فرا گرفته است. برخی منتقدین بر این باورند که قرن 21 نه تنها قرن انقلاب ها بلکه قرن انقلاب های اسلامی می باشد. اگرچه الگوی همه این انقلاب ها یکسان نیست اما ریشه های مشترکی در میان آنها یافت می شود که برگرفته از اسلام است. با ظهور انقلاب اسلامی در ایران که مبتنی بر اسلام و شکل گیری حکومت دینی برآمده از مردم است، گفتمان تمدن نوین اسلامی ایرانی به عنوان یک الگو در حال عرض اندام در منطقه و مناسبات بین المللی می باشد و انقلاب اسلامی ایران تبدیل به عینیت و موجودیتی شده که الهام بخش کشورهای مسلمان است. این مهم، نتیجه شکل گیری پدیده تمدنی جدید است که ما نام آن را تمدن نوین اسلامی ایرانی نهاده ایم.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تحولات اخیر در خاورمیانه از جنبه های مختلف داخلی و بین المللی قابل بررسی و توجه است؛ تاثیرگذاری خیزش های مردمی سراسر خاورمیانه بر امنیت ملی کشورمان یکی از حوزه هایی است که علی رغم اهمیت آن، کمتر مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. در این مقاله ضمن ارائه تعریفی جامع از مفهوم امنیت و با تمرکز بر تعریف ارائه شده از سوی مکتب کپنهاگ، اثرات مثبت و منفی امنیتی حاصل از این تحولات بر امنیت ملی ایران در قالب دو بخش فرصت ها و چالش ها مطرح شده است. در این مقاله علاوه بر معرفی فرصت های پیش روی دستگاه دیپلماسی کشور برای استفاده از این تحولات در راستای تقویت امنیت ملی کشور، چالش های امنیتی ناشی از این تحولات گسترده در سطح منطقه ای نیز توضیح داده شده است.