جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال» نوشته شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی است، که توسط محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی تحقیق شده و درباره حضرت زهرا علیها السّلام تا امام جواد علیه‌ السّلام می‌ باشد. مؤلف در این اثر در صدد جمع آوری روایات مختلف زندگی و مناقب آن حضرت بوده و با تدوین این مجموعه خواسته است تکمله و استدراکی بر کتاب بحار الانوار تنظیم کند. وی تلاش کرده مواردی را که مرحوم مجلسی در بحار نیاورده است ارائه کند. ضمن اینکه فصل بندی عوالم، ریزتر و عناوین آن جزئی تر است. منابع این کتاب همانند منابع بحار بسیار متنوع و گسترده است اعم از منابع شیعه و سنی. مؤلف پس از ذکر منبع هر خبر، با بیان سلسله سند، آن را آورده است. در این اثر تحلیل و ارزیابی اخبار یا اظهار نظری از سوی مؤلف دیده نمی‌ شود. در لابلای ابواب کتاب و پس از اتمام هر باب هم مستدرکاتی توسط محمدباقر موسوی موحد ابطحی افزوده شده است. جلد 23 این کتاب به بررسی زندگی امام جواد (ع) امام نهم شیعیان از تولد آن حضرت تا شهادت می پردازد.

کتاب «الحسن العسکری علیه السلام، ابوالقائم من بنی هاشم (سیره و تعلیق و تحلیل)» نوشته کامل سلیمان، درباره تاریخ زندگی امام حسن عسکری علیه السلام و سیره آن حضرت می باشد.

«اعلام الهدایة» عنوان چهارده جلد کتاب به زبان عربی درباره زندگی چهارده معصوم است که جمعی از محققان در معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام جمع‌ آوری و تهیه نموده‌ اند. «اعلام الهدایة» به این هدف تألیف شده است تا نقشی که ائمه (ع) با توجه به اوضاع سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هر عصر ایفا كرده‌ اند به تصویر كشیده شود. مولف و همکاران در نگارش تاریخ اهل بیت تحت تأثیر آراء شهید صدر بوده اند و بر اساس نگاه شهید صدر به وجود مقاطعی در تاریخ زندگی اهل بیت (ع) توجه شده است. در هر جلد، ابتدا خلاصه‌ ای چند صفحه‌ ای از تاریخ زندگی هر معصوم و مهم‌ ترین فراز و فرودهای تاریخی زندگی ایشان ارائه می‌ شود. پس از آن، مخاطب در سه سطح مختلف که از اجمال به ‌تفصیل می‌ رود، فهم عمیق‌ تری از زندگی و سیره‌ آن امام و شرایط تاریخی آن مقطع پیدا می‌ کند. جلد سیزدهم مجموعه اعلام الهدایة کتاب «خورشید سامرا، حضرت امام حسن عسکری علیه ‏السلام» است و چهار فصل دارد. فصل اول درباره شخصیت و فضائل امام حسن عسکری (ع) است. فصل دوم در مورد ولادت و مراحل زندگی ایشان تا شهادت امام هادی (ع) می باشد. فصل سوم به ویژگی های عصر امام حسن عسکری (ع) و معرفی و عملکرد حاکمان آن دوران می پردازد. فصل چهارم درباره نیازهای جامعه اسلامی زمانه امام حسن عسکری (ع)، زمینه سازی شیعیان در زمینه غیبت امام مهدی (عج) و میراث امام حسن عسکری (ع) است.

«ألأئمةُ الإثنی عَشَر»کتابی عربی تألیف شمس‌ الدین محمد بن طولون‏ عالم سنی مذهب است. موضوع کتاب مختصری از شرح حال ائمه دوازده گانه شیعه است. مؤلف در این اثر درباره هر امام روند یکسانی را رعایت کرده و به ولادت، وفات، فضائل، راویان و فرزندان آنان اشاره کرده است. ابن طولون می‌ نویسد که شرح حال ائمه را بر اساس پدر و پسر مرتب کرده و پشت سر هم آورده است.

کتاب «صحیفة الأبرار» نوشته میرزا محمدتقی بن محمد نیر ممقانی، به شرح فضائل و مناقب ائمه اطهار (ع) به ویژه امام علی (ع) است که مولف، مجلد اول را در 5 بخش و در هر بخش صد حدیث در شان و منزلت علی (ع) از کتب روایت، به ویژه آثار شیعی بیان نموده و از آیات قرآنی بهره جسته است. در مقدمه‌ کتاب مطالبی درباره‌ صفات و علم الهی و فضیلت پیامبر (ص) و خاندانش ذکر گردیده است.

«الإتْحاف بِحُبّ الأشْراف»، کتابی در شرح حال خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) تألیف جمال الدین ابو محمد عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی از عالمان اهل سنت الازهر قاهره است. او در این کتاب، نام ائمه معصومین علیهم السلام و ابواب مختص به هر امام را به شیوه‌ ای خاص بیان می‌ کند. مؤلف ابتدا به بیان احادیثی درباره مقام و منزلت اهل بیت و ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌ پردازد. سپس شرح حال امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) را محور قرار داده و به صورت مفصل درباره آن دو امام سخن گفته است. در ادامه، فصلی را به بیان جواز و عدم جواز لعن یزید اختصاص داده و با نقل قول گروهی از عالمان اهل سنت از کنار آن گذشته و در همان باب، تاریخ کربلا را پی می گیرد. مؤلف به جهت سکونت در قاهره و اهمیت مشهد الرأس و کرامات مقام منسوب به سرِ مقدس امام حسین (علیه السلام) بابی را به این محل اختصاص داده است. باب پنجم کتاب درباره بقیه خانواده پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه سخن می‌ گوید و مؤلف همه را ذیل یک باب جمع کرده است. او درباره پدر، مادر، همسر و دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، حسنین (علیهما السلام)، زید بن حسن، حسن مثنی، امام سجاد (علیه السلام)، امام باقر (علیه السلام) و به ترتیب ائمه شیعه تا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سخن گفته است. که در این کتاب ذیل بحث از امام دوازدهم با عنوان حجت و به قول شیعه، مهدی منتظر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یاد شده ولی مؤلف می‌گوید این نظر شیعه درست نیست و او مهدی نیست. مهدی اگر چه از اهل بیت است ولی عمر طولانی ندارد و بعداً متولد خواهد شد.

اين اثر، رساله اى مختصر در تاريخ چهارده معصوم عليهم السلام است كه روايت جهضمى( ۲۵۰ م) اما منسوب به ابن ابى ثلج( ۳۲۵ م) است و پيش از اين در مجموعه نفيسه با عنوان تاريخ ائمه منتشر شده است. اين رساله در محورهاى مشخصى از هر يك از معصومان سخن گفته است: ۱- تاريخ وفات ۲- فرزندان ۳- مادران ۴- القاب ۵- كنيه ها ۶- مدفن ۷- باب ها. مؤلف در هر يك از اين محورها به نام پيامبر يا امام اشاره كرده و گاه در چند كلمه، مطالب خود را بدون سند مجزا بيان مى كند جز آنكه در ابتداى نقل خود گاه راوى اصلى را نام برده است. اين اثر اخيراً توسط سيد محمدرضا حسينى جلالى تحقيق شده و به صورت كتاب مستقل در آمده كه البته بخشى از آن مقدمه و بخشى هم پاورقى‏هاست و به نسخه ها و همچنين مطالب مشابه در منابع ديگر اشاره مى كند. وى در مقدمه طولانى كتاب به اسناد آن اشاره كرده كه عبارتند از: ابن خشاب و حسين بن حمدان خصيبى‏ اين اثر پيش‏تر به ابن ابى الثلج بغدادى( ۳۲۵ م) نسبت داده مى‏شد، ليكن محقق معاصر سيد محمدرضا حسينى جلالى اين رساله را به پنج نفر نسبت داده است: ۱- نصر بن على جهضمى ۲- امام رضا عليه السلام ۳- احمد بن محمد فاريابى ۴- ابن ابى الثلج بغدادى ۵- ابن خشاب. وى معتقد است با توجه به اينكه بيشتر نصوص كتاب از ائمه اخير نقل شده است به نظر مى رسد اين روايات، اصلى واحد داشته كه افراد مختلف آن را نقل كرده‏اند و به هر يك از ايشان نسبت داده شده است. جهضمى كه فقط برخى از روايات را نقل كرده از راويان اهل سنت به شمار مى رود. سيد بن طاووس و شيخ حر عاملى اين رساله را به او نسبت داده اند. بر روى نسخه تركى كتاب به نام امام هشتم اشاره شده ولى آن حضرت هم مؤلف اثر نيست بلكه برخى روايات به ايشان مى رسد. سزگين، اين رساله را به فريابى نسبت داده كه او راوى از نصر جهضمى است ولى محقق كتاب، اين نسبت را هم ناتمام مى‏داند. چهارمين نفرى كه كتاب به او منسوب است ابن ابى‏ثلج است ولى برخى روايات، از متاخرين وى نيز نقل شده است. همچنين است نسبت كتاب به ابن خشاب يا خصيبى. به هر حال اين نقل در دوره‏ هاى مختلف از افراد متعدد نقل شده و مؤلف واحدى ندارد.

کتاب «منتهى الآمال فى ذکر تواریخ النبى و الآل» یکى از آثار مرحوم شیخ عباس قمى است که در زمان خود از کتب ارزشمند درباره زندگى چهارده معصوم علیهم‌ السلام بوده و همچنان ارزش خود را حفظ کرده است؛ زیرا مؤلف به تفصیل از زندگى آن بزرگواران سخن گفته و مطالب خود را بر اساس منابع معتبر و فراوان تدوین نموده است. منتهى الآمال از چهارده باب تشکیل شده که هر یک به زندگى یکى از معصومین پرداخته است. هر باب هم فصل‌ هایى دارد که به ترتیب از احوال شخصى، مختصرى از مناقب و فضائل، حوادث خاص مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب مى‌ پردازد. چنانکه انتظار مى‌ رود زندگى پیامبر، امیر مؤمنان و بخصوص امام حسین علیهم السلام بخش بیشترى از این کتاب را به خود اختصاص داده است. در جلد حاضر به فضایل و شرح حال امام صادق (ع)، امام کاظم (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع)، امام هادی (ع)، امام حسن عسگری (ع)، امام زمان (عج) و اصحاب ایشان پرداخته شده است.