جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این رساله اقبال و روشنفکری دینی می‌باشد و سوال اصلی در این تحقیق و پژوهش نیز این گونه طرح گردیده که : مهمترین شاخصه‌های روشنفکری دینی در اندیشه‌های اقبال چیست؟ و آیا اصولا روشنفکر دینی واقعیت خارجی دارد؟ و اگر دارد مشخصه‌های اصلی و ویژگی‌های مهم آن چیست؟ یافتن پاسخ برای پرسش‌های فوق جزء رسالت اساسی و هدفهای اصلی این رساله به حساب می‌آید و در این راستا بررسی شخصیت ، افکار و عملکردهای علامه اقبال لاهوری محور بحث قرار گرفته و سعی شده که با رعایت بی‌طرفی و واقع‌بینی آثار گوناگون خود وی و همین طور منابع مختلف که در ارتباط یا شخصیت ، زندگی ایشان در دسترس بوده مورد مطالعه قرار گیرد. این نوشتار به بررسی مهم ترین شاخصه‌های روشنفکری دینی در اندیشه‌های اقبال لاهوری و صحت و سقم مفهوم اصطلاح ترکیبی روشنفکری دینی، منطقی بودن این اصطلاح و این که: آیا روشنفکر دینی وجود خارجی دارد یا خیر؟ می‌پردازد. نویسنده می‌کوشد واقعیت‌های مربوط به روشنفکری دینی در جوامع مسلمان، آثار افکار آنان بر جامعه و امکان جمع روشنفکری با دینی بودن افراد را بررسی نماید. وی در هفت فصل به تجزیه و تحلیل اندیشه‌های روشنفکرانه اقبال لاهوری می‌پردازد. در فصل اول به بحث درباره مفاهیم و کلیات تحقیق پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی روشنفکر، معنای دین، تعریف خود و خودی، تعریف سنت و تجدد و تعریف خاص اقبال لاهوری از تجدد و شاخصه‌های آن و دیدگاه‌های مخالفان و موافقان روشنفکری دینی را بررسیده است. نگارنده در فصل دوم پس از ذکر بیوگرافی اقبال لاهوری و شناسایی زمانه و خاستگاه اندیشه‌هایش، وی را از دیدگاه شخصیت‌های معروف جهان معرفی کرده و تحلیلی از سفرهای علمی او ارائه می‌دهد. در فصل سوم دیدگاه‌های اقبال لاهوری درباره ضرورت بازگشت به اسلام اصیل، اصلاح طلبی وی در آموزه‌های دین اسلام، راهکارهای اقبال جهت پرورش دادن خودی و دستیابی به شخصیت حقیقی خویشتن، دیدگاه‌های او در مورد جامعیت دین اسلام، اجتهاد، جبر و اختیار، معنویت گرایی و شخصیت فاطمه زهرا(س) به عنوان اسوه کامل بیان می‌گردد. در فصل چهارم رویکردهای اقبال لاهوری درباره علم گرایی تعقل، تفکر و دیدگاه‌های او در مقوله دستیابی مسلمانان به علوم جدید، علل رکود و انحطاط فکری مسلمانان، علم ارزشمند و مقدس و... بیان شده است. در فصل پنجم مردم گرایی اقبال لاهوری و مبارزه گسترده وی با استبداد داخلی و حکومت استبدادی و حکومت دموکراسی، حکومت دینی و بایسته‌های آن، فلسفه تشکیل حکومت دینی و موضع گیری وی در قبال حکومت‌های استبدادی مطرح می‌شود. اقبال و استقلال طلبی و مبارزه وی با استعمار خارجی، نقص‌ها و کاستی‌های فرهنگ غرب در قبال فرهنگ اسلامی، تهاجم فرهنگی غرب و راهکارهای مبارزه با تهاجم فرهنگی و استعماری و انتقاد اقبال از مقلدین غرب و فرهنگ غربی، از مباحث مهم فصل ششم به شمار می‌آید. در فصل هفتم تأثیر اندیشه‌های اقبال لاهوری در شکل‌گیری دولت اسلامی پاکستان و حرکت‌های فکری و مبارزاتی جهان اسلام به تصویر کشیده شده است

تاریخ تفکر فلسفی،یکی از مقوله های مهم مطالعات تاریخ فرهنگی محسوب می شود.فلسفه در ایران سابقه ای طولانی دارد و ریشه های تفکر فلسفی را می توان در ایران باستان و در افکار زرتشت،جستجو کرد.در دوره ی اسلامی نیز مکتب های فلسفی ای چون مکتب مشاء،اشراق و حکمت متعالیه شکل گرفتند و هر یک از این مکاتب چهره های خاص و مبتکر در بعد ارایه ی مباحث جدید فلسفی دارا بودند.بررسی اندیشه ی فلسفی در عصر قاجاریه به دلیل شاخصه های فرهنگی،سیاسی و اجتماعی این دوره دارای ویژگی های خاصی است.در این دوره،فلاسفه ای چون سبزواری،حکیم مدرس،جلوه و ... ظهور کردند.سبزواری،یکی از فلاسفه ی مهم این دوره بود که با نوشتن شروحی بر کتاب های ملاصدرا و حکیم مدرس نیز با نوشتن تعلیقات بر اسفار ملاصدرا گامی بزرگ در تفهیم حکمت متعالیه برداشتند.بررسی آثار فلسفی فیلسوفان این عصر،نشان گر تاثیر پذیری شدید آنها از حکمت صدرایی،فقدان مباحث فلسفه ی سیاسی و نوآوری اندک آنها در بسط حکمت متعالیه است.نکته ی دیگری که در بحث تفکر فلسفی در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفت،آرای فلسفی روشنفکران این دوره است.روشنفکران این دوره،به دلیل آشنایی با زبان های خارجی و رفت و آمد در کشور های اروپایی،با برخی از آرای فلاسفه ی اروپایی آشنا شدند و به ویژه در بعد فلسفه ی سیاسی در آثار این روشنفکران می توان تاثیر پذیری از فلاسفه ای چون ولتر،روسو و ... را مشاهده نمود.یکی از عوامل مهم دیگر در روند فلسفه ی عصر قاجار،ترجمه های فلسفی است.در کنار این عوامل می توان به تاثیر پیروزی مکتب اصولیون عقل گرا بر اخباریون نقل گرا،در ایجاد فضایی آرام برای شکل گیری مکتب های فلسفی تهران و سبزوار اشاره نمود.شیوه ی نگارش پایان نامه به روش توصیفی_تحلیلی است.مطالعات انجام شده نشان داد فلاسفه ی این عصر به شدت متاثر از حکمت صدرایی و با مسامحه می توان گفت همگی شارح فلسفه ی صدرایی بودند.از جهتی دیگر،از آن روی که حکمت متعالیه در باب فلسفه ی سیاسی سخن چندانی نداشت،فلاسفه ی قاجار نیز در باب فلسفه ی سیاسی هیچ نظریه ای ارایه نکردند.از سویی بررسی آثار ترجمه شده در دوره ی قاجار بیانگر ضعف ترجمه ی کتب فلسفی اروپایی به فارسی است.مطالعات نشان داد پیروزی اصولیون عقل گرا بر اخباریون نقل گرا،در ایجاد یک فضای آرام برای فلاسفه ی قاجار موثر بود و فلاسفه ی این دوره به نسبت ملاصدرا و سهروردی که مدام مورد آزار و اذیت فقها قرار می گرفتند،ووضعیت بهتری داشتند.در پایان،بررسی وضعیت زیر ساختی جامعه ی عصر قاجار نشان داد که برای ظهور فلاسفه ی خلاق،شرایطی نیاز است و آن ویژگی های بهداشتی،تعلیم و تربیت و رفاهی یک جامعه است و تا زمانی که افراد یک جامعه نیاز های اولیه ی خود را تامین نکنند،مجالی برای پرداختن به امور تعقلی را نخواهند داشت.

پیدایش «رمان نو»، به ویژه در دهه پنجاه، خود جریانی را در محافل ادبی ایجاد کرد که تمام اصول مربوط به رمان و رمان نویسی را تحت الشعاع قرار داد و نوع شالوده شکنی در عرصه نوشتار و سنتهای مربوط به خلاقیت ادبی ایجاد کرد. اما در بطن همین جریان ادبی که در اصل به عنوان حرکتی دگردیسانه و شالوده شکنانه محسوب می شد، نویسندگانی قلم می زدند که سبک های نوشتاری آنها از هر حیث از همدیگر متفاوت بودند. از میان آنها رب - گری یه و ساروت، که تا حدودی به عنوان پیشتازان این جریان محسوب می شوند، در خلق آثار خویش، به روشهای خاص نوشتار دست زدند که در نهایت به شالوده شکنی در عرصه رمان منجر گردید. روش آنها بیشتر مبتنی بر بازی با داستان، اسطوره، امور روزمره زندگی، اشکال متفاوت نوشتار، زبان و پیش - زبان بوده و بدین ترتیب چنین روشی ساختار منسجم و یکپارچه و از پیش تعیین شده برای رمان نویسی را از هم می پاشد. از تفاوتهای موجود در روش هر یک از نویسندگان مورد اشاره در دو رمان مذکور، سه نتیجه عاید می گردد که به ترتیب در این مقاله به توضیح و تفسیر آنها پرداخته ایم: ساروت به عنوان ذهن گرا مطرح می شود در حالی که رب - گری یه بازیگر ذهن مشهور است، نویسنده میوه های زرین درون گراست و مولف پاک کن ها همواره برون گرا در نظر گرفته می شود و در نهایت اولی بازیگر و شکارچی واکنش هاست و دومی معمار فنون نوشتار و اشکال گوناگون قصه ها.

چکیده ندارد.

مبحث نو اندیشی دکتر علی شریعتی از جمله مسائلی است که دارای اهمیت به سزا می باشد زیرا از تأثیرات خاصی بر خوردار بوده و تبعات اجتماعی فراوانی در سطح گسترده در پی داشته است، با توجه به اهمیت این بحث به موضوع نواندیشی دینی در تفکر دکتر علی شریعتی پرداخته شده است.در فصل اول از این تحقیق، به بیان مولفه ها و پیش فرض های نو اندیشی دینی دکتر علی شریعتی از جمله جامعه شناسی، پروتستانتیسم اسلامی، الیناسیون فرهنگی، بازگشت به خویشتن می باشد. در فصل دوم تأثیرات اجتماعی و سیاسی نواندیشی دکتر شریعتی مورد بررسی قرار گرفته که از جمله این تأثیرات، نقش وی در انقلاب اسلامی ایران و جذب جوانان به سمت انقلاب و امام، احیای اسلام و شخصیت های اسلامی، طرح رهبری ایدئولوژیک و ایدئولوژیک کردن دین است. در فصل سوم نقاط قوت نواندیشی وی بیان گردیده برخی ازین نقاط قوت عبارتند از؛ قرائت ایدئولوژیک از دین، پرداختن به مسئله جایگاه زن و جایگاهش، توجه به عقب ماندگی و رکود جامعه اسلامی، احیای تفکر اسلامی در عصر حاضر، رویکرد معتدل به مدرنیته و ... می باشد و در آخر در فصل چهارم به نقد نواندیشی دکتر پرداخته شده که به عبارتی نقاط ضعف بیان گردیده و نقدهایی همچون؛ تفسیر به رأی، نقد مسئله روحانیت، التقاط اسلام با مکاتب غربی، تناقض در گفتار، بیان غلط حوادث تاریخی و ... مطرح گردیده است. در نتیجه برای درک صحیح و کامل از اسلام و عقاید اسلامی نیاز منابع به اصیلی می باشد که از لحاظ دینی، عقلی و منطقی تأئید شده باشد، درست است که دکتر شریعتی از اسلام شناسی سخن گفت اما این به معنای صحت تمام مطالب و سخنان ایشان نمی باشد و نقد های جدی بر ایشان وارد است. با فهم قوت ها و ضعف های موجود در کلام و نوشته های دکتر می توان استفاده بهتری از اندیشه های ایشان نمود و به کار گرفت.روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و به شیوۀ کتابخانه ای گرد آوری گردیده است.