جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آزادی از مسائلی است که در مکاتب مختلف الهی و بشری مورد توجه بوده است. این مقوله از جمله در نظام اخلاقی و حقوقیِ فلسفه کانت و نیز آموزه‌های حکمیِ فلسفه اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از آنجا که تأثیر آراء کانت در مسئله آزادی بر حکمت عملیِ حاکم بر دوران مدرنیته انکارناپذیر است، توجه به دیدگاه‌های او در این بحث می‌تواند شناخت بهتری نسبت به فلسفه عملی مدرن و نسبت آن با اندیشه‌های فیلسوفان مسلمان ایجاد کند. از این رو، مسئله اصلی نوشتار حاضر، مطالعه انتقادی نگرش کانت به مسئله آزادی و محورهای فکری در نسبت با مبانی حکمی فلسفه اسلامی است. این مقاله با روشی تحلیلی ـ انتقادی، به واکاوی نگره کانت در این زمینه و مبانی او پرداخته و پس از آن با رویکردی تطبیقی، نسبت دیدگاه فلاسفه مسلمان را با او مورد سنجش قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به کانت از دو جهت است: نخست، از جهت روش‌شناسی معرفتی در بحث همگرایی عقلانیت آزاد و دین؛ دوم، از جهت نقش آزادی در نظام حقوقی و مناقشه در جایگاه ارزشی آن. بدین‌سبب می‌توان این پژوهش را از جهت رویکرد فلسفی به مسئله و مطالعۀ دیدگاه کانت از منظر حکمت اسلامی دارای نوآوری تلقی کرد.

فریدریش شلایرماخر (۱۸۳۴-۱۷۶۸) در این کتاب می‌کوشد نشان دهد که دین قابل تحویل به متافیزیک یا اخلاق نیست؛ دین نه درباره‌ی موجود برین است، نه درباره‌ی خیر برین؛ دین نه به شناختن مربوط می‌شود، نه به عمل کردن. دین به احساس مربوط می‌شود، اما احساسی بسیار خاص که در اثر شهود بی‌واسطه‌ی امر بی‌کرانه ایجاد می‌شود. هر انسانی به سبب موقعیت یکتایی که در جهان و در نتیجه نسبت به امر بی‌کرانه دارد، احساس متفاوتی نیز بر اثر این شهود در او ایجاد می‌شود و به این ترتیب دین‌داری هرکس خاص خود او می‌شود؛ هرچند برخی شهودها از امر بی‌کرانه چنان قدرت و نفوذی می‌یابند که می‌توانند افراد زیادی را حول خود جمع کنند و این‌ها شهودهای بنیان‌گذاران ادیان بزرگ از امر بی‌کرانه هستند. درباره‌ی دین نخستین کتاب شلایرماخر است و اولین بار در ۱۷۹۹ منتشر شده است. زمانی که او در حلقه‌ی رمانتیک‌های برلین بود، و همین باعث شده است این کتاب هم آکنده از لحنی رمانتیک باشد و هم از مهم‌ترین آثار برای شناخت جریان رمانتیسیسم به شمار آید. فریدریش شلایرماخر را بنیان‌گذار دانش هرمنوتیک، مفهوم تجربه‌ی دین، جریان الهیات لیبرال مدرن، و رشته‌ی دین‌شناسی می‌دانند و این کتابی است که بذر اولیه‌ی همه‌ی این ایده‌ها را کمابیش می‌توان در آن یافت.

کانت در کتاب نقد عقل عملی، از اولویت عقل عملی بر نظری سخن می‌گوید. چرایی پیدایش پرسش اولویت عقل نظری و عملی نسبت به یکدیگر از یک سو ناشی از تعارضی است که میان دو عقل رخ می‌دهد و از سوی دیگر ناشی از ایدۀ وحدت عقل در اندیشۀ کانت است. تعارض میان عقل نظری و عملی نیز از آنجاست که از یک سو عقل نظری امکان شناخت متعلقات نامشروط عقل را منتفی می‌داند، اما از سوی دیگر عقل عملی باور به خدا، آزادی و فناناپذیری نفس را شرط امکان اخلاق و نیز رفع تعارضی می‌داند که با طرح مفهوم خیر اعلی در ساحت این عقل پدید می‌آید. کانت، در نهایت، برای رفع این تعارض، در بیانی موجز عقل نظری را نیز در سرشت خود عملی می‌داند. در این جستار با توضیح مفهوم باور آموزه‌ای، استدلالی بر مدعای عملی بودن عقل نظری بازسازی خواهد شد.

ترجمه ماشینی : پیامدهای اخلاقی و سیاسی گزارش های لویناس و سارتر از وجود انسان را بررسی می کند. کریس سیلی در «لحظه‌های اختلال» امانوئل لویناس و ژان پل سارتر را با هم در نظر می‌گیرد تا مفاهیم اخلاقی و سیاسی توصیف‌های مشابه آن‌ها از وجود انسان را کاملاً درک کند. سیلی با تمرکز بر نقاط تماس و تفاوت میان نوشته‌هایشان در مورد متعالی بودن، هویت، هستی و دگرگونی، نه تنها درکی از سیاست سارتر ارائه می‌کند که در آن برنامه تا حدودی غیرسیاسی لویناس را می‌توان در عرصه سیاسی، بلکه خوانشی صریحاً سیاسی از لویناس ارائه کرد. که به خوبی با آثار سارتر طنین انداز است. با گردآوری گزارش‌های هر دو متفکر از وجود مختل شده به این طریق، مکانی نظری یافت می‌شود که از آنجا می‌توان این ادعا را که سیاست و اخلاق متقابلاً ناسازگار هستند، زیر سؤال برد.

ترجمه ماشینی : فرانسوا نودلمان، فیلسوف مشهور و منتقد برجسته فرانسوی، موسیقیایی ژان پل سارتر، فردریش نیچه و رولان بارت را که همگی نوازندگان آماتور پیانو و دوستداران تیز رسانه بودند، درگیر می کند. اگرچه نوازندگی پیانو برای این متفکران یک هنر حیاتی بود، اما تفکرات آنها در مورد این موضوع عمدتاً ناچیز، ضمنی یا ناسازگار با آثار هر فیلسوف است. نودلمن این دیدگاه ها را هم بازیابی می کند و هم ادغام می کند، و نشان می دهد که شیوه نواختن این فیلسوفان، آهنگسازانی که آنها را می پرستیدند، و موسیقی انتخابی آنها بینش غیرمعمولی را در مورد سبک ها و الگوهای تفکر آنها آشکار می کند. نودلمن، عمل فیزیکی و نظری موسیقی را به عنوان بُعدی می‌داند که زیربنای دیدگاه‌های فلسفی سارتر، نیچه و بارت است. او با خواندن افکار آنها در برابر موسیقی آنها، فرمول بندی های انتقادی جدیدی را معرفی می کند و مسیر حرکت آنها را تغییر می دهد و غنای ارزشمندی به تجربیات زیسته و تجسم یافته این فیلسوفان می بخشد. نتیجه، ثبت‌های متعدد وجود و رابطه بین فلسفه و حواس را افزایش می‌دهد که بسیاری از کار آنها را با خبر می‌کرد. نودلمن که خواننده دقیق موسیقی است، تسلط ظریفی بر متون زیر نظر خود حفظ می کند و از نکات گفتمانی پژوهش های موسیقی و فلسفی آنها، به ویژه با توجه به تحقیقات اخیر و نقدهای پیشرفته، قدردانی می کند.

ترجمه ماشینی : این کتاب شرح مفصلی از نقش مالکیت در ایده آلیسم آلمانی ارائه می دهد. مفهوم مالکیت را در مرکز نظام های فلسفی کانت، فیشته و هگل قرار می دهد و نشان می دهد که چگونه مالکیت به مفاهیم آزادی، حق و به رسمیت شناختن گره خورده است. این کتاب با تبارشناسی انتقادی مفهوم مالکیت در فلسفه حقوقی مدرن آغاز می‌شود، و سپس با بازسازی نظریه مالکیت در دکترین حق کانت، مبانی حق طبیعی فیشته و فلسفه واقعی ینا هگل. با روی آوردن به سنت فلسفه آلمانی، برخلاف چارچوب‌های استاندارد آزادی‌خواهانه و فایده‌گرای مالکیت، به بررسی مسائل متافیزیکی، هنجاری، سیاسی و مادی می‌پردازد که مالکیت را به عنوان یک رابطه اجتماعی قابل درک می‌کند. این کتاب تئوری هنجاری مالکیت را که ریشه در عقل عملی، شناخت متقابل و آزادی اجتماعی دارد، تدوین می‌کند. این نظریه رابطه ای مالکیت، با الهام از ایده آلیسم آلمانی، زاویه ای تازه به نظریه مالکیت معاصر می آورد. علاوه بر این، زمینه فلسفی مهمی را برای بحث های قرن نوزدهم درباره مالکیت خصوصی، نابرابری، کار، سوسیالیسم، سرمایه داری و دولت فراهم می کند. مفهوم مالکیت در کانت، فیشته و هگل برای محققان و دانشجویان پیشرفته علاقه مند به فلسفه آلمان قرن نوزدهم، فلسفه اجتماعی و سیاسی، فلسفه حقوق، نظریه سیاسی و اقتصاد سیاسی جذاب خواهد بود.