جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی مساله آدم و فرزندانش و اینکه حضرت آدم چگونه خلق شد ، بهشت او کجا بود، کجا هبوط کرد، فرزندانش کیا بودند و چه شدند؟ و... از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب است.

کتاب حاضر به بررسی جنبش های ضد حکومت و در برخی موارد جنبش های اسلامی در دولت های اسلامی در نقاط مختلف جهان می پردازد.

تاريخ سنى ملوك الارض و النبياء اثر حمزه بن حسن اصفهانى است كه به زبان عربى و متعلق به قرن 280ق مى‌باشد. اين كتاب كه به ذكر مطالب تاريخى به صورت مختصر پرداخته، داراى موضوعات مختلف و ذكر رويدادهاى گوناگون است. يكى از جالب‌ترين مطالب اين كتاب، بررسى تطبيقى عيد نوروز با ماه‌هاى هجرى قمرى تا زمان وفات مؤلف است كه به صورت مقارنه‌اى و تطبيقى هر سال را جداگانه ذكر نموده است. مؤلف بزرگ، حمزه اصفهانى در اين كتاب به موضوع تاريخ و كار تاريخ تطبيقى مى‌پردازد كه در نوع خود ابتكارى است. نام مشهور اين كتاب «تاريخ سنى ملوك الارض و الانبياء» مى‌باشد؛ ولى صاحب الذريعه نام اين كتاب را «تاريخ ملوك الارض» ذكر كرده است. در باب اول به تاريخ حكومت ملوك فارس و ضمن نقد، صحت و سقم اين تاريخ‌ها مدت حكومت هر يك را بيان مى‌كند. اين باب در پنج فصل مى‌باشد. در باب دوم تا نهم نيز به همين شيوه عمل كرده و درباره ملوك روم، يونان، قبطى‌ها، لخمى‌ها، غسّانى‌ها، حميرى‌ها و ملوك كنده و مدت حكومت آن‌ها سخن گفته است. در باب دهم به تفصيل به ذكر تاريخ قريش و ملوك عرب پرداخته و با سال‌هاى ايرانى يا زمان حكومت شاهان ايرانى تطبيق داده و در ده فصل نكاتى در زمينه و حوادث مختلف بيان كرده است. جالب توجه اين كه وى در چندين جاى به وضعيت آب و هوايى، زلزله‌ها، بيمارى‌هاى شايع و گسترده هم اشاره مى‌كند. در فصل نهم و دهم از باب دهم به ذكر واليان طبرستان و خراسان مى‌پردازد و سال به قدرت رسيدن آن‌ها را يك به يك بيان مى‌كند. در ميان آثار حمزه اصفهانى كتابى موسوم به سنى ملوك الارض و الانبياء نيامده است. در اين باره دو احتمال وجود دارد، يكى آن كه اين اثر منسوب به حمزه اصفهانى است، ديگر آن كه اين اثر در اصل داراى نام ديگرى بوده است. ليكن از قرارين برمى‌آيد كه كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء بر كتاب تواريخ الامم منطبق است. بدين گونه در اصل نام كتاب، تواريخ كبار الامم و يا حتى بقول صاحب مجمله التواريخ، تاريخ بوده است.

سبک‌شناسی به عنوان یکی از علوم ادبی، تلاش برای بررسی دقیق آثار ادبی در دوره‌های مختلف است. نثر فارسی با توجه به زبان، دوران تاریخی، نگرش نویسنده، موضوع مطرح شده و غیره به انواع متفاوتی تقسیم می‌شود. در پیدایش زمینه‌های خلق نثر، مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نقش مهمی دارد.بررسی‌های ما نشان می‌دهد که نگرش نویسندگان متون تاریخی دوران صفویه به گونه‌ای است که به جهان بر اساس آموزه‌های مذهب شیعه می‌نگرند. تأثیر این دیدگاه بر زبان و موضوعات مطرح شده در آثار نویسندگان این دوره به طور محسوس جلوه-گر است. هدف ما در این پژوهش، این است که بر اساس علم سبک‌شناسی، کتب تاریخی عصر صفویه را در سه سطح زبانی، فکری و ادبی مورد بررسی قرار داده و بر اساس یافته‌های حاصل از این بررسی، هر ویژگی را که از بسامد بالاتری برخوردار بود به عنوان ویژگی سبکی این کتاب‌ها، بیان کنیم.

سده‌ی چهارم هجری یکی از درخشان‌ترین سده‌های تمدن اسلامی است که ماشاهد ظهور مورخان بزرگی هستیم .یکی از این مورخان ابونصرمطهربن‌طاهر مقدسی (355ه /966م) مولف کتاب"البدء‌و‌التاریخ " می‌باشد. کتاب‌ مقدسی یکی از مهم‌ترین متون تاریخنگاری تمدن اسلامی است که کوشش می‌شود باشناخت بینش تاریخی مولف، از طریق بررسی شاخصه‌هایی چون بینش معرفت شناسانه و بینش شریعت مدارانه چگونگی بازتاب این بینش را در تاریخنگاری وی بازجسته وتأثیر آن در روش تاریخنگاری او تحلیل شود. برای تحقق این هدف، این پرسش مطرح است: بینش تاریخی مقدسی برروش تاریخنگاری او چه تأثیری داشته است؟درپاسخ به این پرسش فرض بر آن است که تأثیربینش تاریخی مقدسی برروش تاریخنگاری سبب اتخاذ روش علّی(باشدت وضعف) ازسوی وی شده وتاریخنگاری او را از واقعه نگاری به سطحی نزدیک به آنچه که امروز تاریخنگاری علمی‌‌خوانده می‌شود ارتقا، داده است. مقدسی با نزدیک شدن به بی‌طرفی تاریخی در نقل روایات،بینش تاریخی را از مرزهای سنتی ورایج آن فراتربرد. افزون برآنچه آمد، مقدسی تاریخ را به حکمت عملی نزدیک ساخته وآن را محملی برای انعکاس آن قرارداده است چنانکه یکی از مهم‌ترین فواید مطالعه تاریخ را بهره‌مندی خردمندان از آن می‌داند.از سوی دیگر بینش فلسفی مقدسی سبب رویکرد جدی او به مسائل اعتقادی وکلامی شده‌است. وی نتوانسته ارتباط مستحکمی بین تاریخ و فلسفه پیداکند و از فلسفه برای اثبات عقاید و مباحث پرجدل بهره گرفته است. بینش فلسفی گفته شده دربخش تاریخی کمرنگ ودر برخی موارد ناپدید می‌شود. همین امرباعث شده که اثر وی دچار یک نوع گسست معنایی شود. با این حالنگاهو بینش مقدسی برآیند سده پرجدل چهارم می باشد که وی با توجه به علاقه‌ای که به دین اسلام داشته این کتاب را به قصددفاع ازاسلام نوشته است. تاریخنگری- تاریخنگاری- مطهربن طاهرمقدسی- معرفت شناسی - شریعت‌مداری

پژوهش پیش رو با تکیه بر منابع دسته اول تاریخی و تحلیل روایت های باقی مانده از هشام بن محمد کلبی در بین منابع مکتوب، بر آن است تا ضمن معرفی خاندان کلبی و از میان این خاندان، هشام، به تبیین نقش او در تمدن اسلامی بپردازد. بررسی نقش و جایگاه هشام کلبی در زمینه‌های مختلف علمی که در آن فعالیت نموده است هدف دیگر این پژوهش است که در چند فصل بدان پرداخته می‌شود.شخصیت علمی هشام به خاطر گرایش شیعی خاندان کلبی مورد قضاوت های متفاوتی در میان منابع رجالی اهل سنت شده است اما منابع رجالی شیعه او را از جمله شیعیان به حساب آورده اند. بیشترین شهرت هشام به خاطر نسب نگاری اوست. تا قبل از ظهور هشام کلبی در حوزه‌ی نسب نگاری اسلامی، نگارش آثاری که در آن به ثبت نسب تمام قبایل پرداخته شود متداول نبود. هشام با نگارش اثر معروف خود با عنوان «جمهره النسب»، رو به سوی نوعی مجموعه‌نویسی ‌آورد اثری که محتویات آن در حکم دایر المعارف قبایل عرب به شمار می‌رود. گذشته از این هشام در زمینه نسب نویسی ابتکار دیگری نیز دارد؛ او نسب نویسی را علاوه بر انسان به حیوان ها هم تسری می‌دهد و در این زمینه کتاب معروف «نسب الخیل» را می‌نویسد. در زمینه تاریخ نگاری هشام از جمله مورخان فعال درجمع تاریخ نگاران عراق است. وی از اولین تاریخ نگارانی است که به صورت علمی به نوشتن تاریخ می‌پردازد. زمینه دیگر فعالیت هشام در مورد جغرافیاست. در این زمینه او از اولین نویسندگان مسلمان است که هم در مورد حوزه داخل شبه جزیره به نگارش پرداخته است و هم حوزه بیرون از این منطقه را نیز مورد بررسی قرار داده است.

از میان بخش‌های مختلف تاریخ‌‌نگاری اسلامی، سیره‌نگاری به عنوان پیش درآمد و منشأ پژوهش-های تاریخی، منزلت و مکانت ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. در پیدایش و رشد سیره‌نویسی، شناخت و عمل به سیره و سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله)- به عنوان دومین منبع حکمی مسلمانان- عامل مهم و اصلی بوده است. توصیف شکل و سیمای ظاهری رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مانند سیره رفتاری آن حضرت برای مسلمانان اهمیت فراوانی داشته است. بدین سبب همواره علمای مسلمان اهتمام ویژه به شمائل‌نگاری ایشان داشته‌اند. از قرون نخستین تا دوران معاصر، در بین کتاب‌های موجود اهل سنت، در این موضوع، کتاب "شمائل النبی" ترمذی و در بین کتاب‌های موجود شیعه کتاب "سنن النبی" علامه طباطبایی قابل ذکر است، که این دو اثر مهم به بیان شمائل پیامبر(صلی الله علیه و آله) یعنی ویژگی‌های ظاهری پیامبر(صلی الله علیه و آله) و همچنین سیره‌ رفتاری ایشان پرداخته‌اند. نخستین مرحله در شناخت سیره‌ی نبوی، بررسی و ارزیابی منابع و مآخذِ سیره است که تاکنون در این‌باره تلاش‌های فراوانی صورت گرفته، اما هنوز ابعاد ناشناخته‌ای وجود دارد که لازم است مورد بازشناسی قرار گیرد. یکی از این ابعاد، شناخت دقیق و علمی کتب شمائل از جمله کتب فوق‌الذکر است. یکی از مهم‌ترین اقدامات، بررسی مقایسه‌ای آثار جهت نائل آمدن به شناخت و فهم آن‌ها می‌باشد. آنچه مقرر است در این پایان‌نامه به آن پرداخته شود بررسی تطبیقی دو اثر "شمائل النبی" ترمذی و "سنن النبی" علامه طباطبایی است که با هدف تبیین برخی ابعاد شمائل‌نگاری از رهگذر مقایسه دو کتاب فوق نگاشته شده است.نتیجه‌ی بررسی محتوای دو اثر، مبیننکات اشتراک و افتراق شمائل‌نگاری در دو کتاب و اعتباریابی دو اثر است.

رحلة ابن جبير، مهم‌ترين اثر سفرنامه‌نويسى اندلس است كه توسط ابن جبير(540 - 614ق)، نوشته شده است. اين اثر، شرح سفر به برخى از سرزمين‌هاى اسلامى است. سفرنامه ابن جبير، از زيبايى و روانى خاصى برخوردار است و در حقيقت سفرنامه او را مى‌توان بهترين اثر در اين زمينه در اندلس به شمار آورد. ابن جبير، به‌صورت ماهانه گزارش‌نويسى سفرش را تنظيم كرده است. سفر، از ماه شوال سال 578 آغاز و به‌صورت ماهانه به ماه محرم 581 ختم شده است. اين اثر، از ديدگاه ادبى در ميان سفرنامه‌ها واجد اهميت بسيار است. اسلوب كتاب، اديبانه است و غالباً سجع در آن به كار رفته است. مؤلف، مطالبى را كه گاه ملال‌آور به نظر مى‌رسد، با احساس و سرزندگى و بدون تكلف بيان داشته است. اثر او زيبا و داراى شيوه نگارشى استوار است.