جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی شعر در ادبیات فارسی و عربی، به دلیل پیوندهای خاص زبانی مورد توجه ناقدان دو زبان بوده است. تاریخ موسیقی، بیانگر تاثیرپذیری شعر فارسی از زبان عربی در اصول موسیقیایی خود است. این علم همراه با پیشرفت دیگر علوم، شاهد تحولات و رویکردهای متفاوتی در دو زبان بوده است که گاه برخی ناقدان به شرح و توضیح اصول گذشته پرداخته و گاه برخی دیگر - به خصوص در دوره معاصر - در برابر اصول ثابت گذشته ایستاده و داعیه نوآوری داشته اند.محمدرضا شفیعی کدکنی و کمال ابودیب از ناقدان برجسته معاصر در دو زبان، دارای آثار و تالیفات مشابه و مستقلی در موضوعات ادبی چون صور خیال و به ویژه موسیقی هستند. تبیین رویکردهای نقدی این دو ناقد، نوآوری های ایشان در علم موسیقی و روش تعامل آن دو با نظریه های نقدی گذشته و نظریه های غربی، هدفی است که بحث حاضر تلاش دارد با بررسی دو اثر «موسیقی شعر» و «البنیه الایقاعیه للشعر العربی» بدان دست یابد. تفاوت اساسی رویکرد دو ناقد در پرداختن به مساله موسیقی و نوآوری و ابداع نمایان کمال ابودیب در باز کردن زوایای مختلف عروض شعری از جمله نتایج این تحقیق است.

در این مقاله به بررسی هماهنگی موسیقی و محتوا در شعر شاعران معاصر خواهیم پرداخت و شعر آنان را از این دیدگاه، مورد بررسی قرار خواهیم داد. در آغاز درباره اهمیت، هماهنگی و تناسب اجزای شعر و زیبایی که از این طریق، ایجاد می شود، مباحثی را بیان خواهیم کرد و سپس به اهمیتی که شاعران معاصر به مولفه هماهنگی موسیقی و محتوا، در شعر خود می دادند و اعتقادی که به این هماهنگی داشتند و در سخنانشان نیز این اعتقاد نمود دارد، خواهیم پرداخت. سخنانی را که هر یک از شاعران معاصر از جمله، نیما، شاملو، اخوان و شفیعی کدکنی درباره این هماهنگی داشته اند، می آوریم و نمونه های زیبایی از این هماهنگی و توجه به این انطباق را که در شعر آنان دیده می شود خواهیم آورد و نشان خواهیم داد که این هماهنگی در شعر آنان، چه نقشی در زیبایی و تاثیرگذاری شعرشان داشته است. این شاعران از انواع موسیقی، وزن عروضی (موسیقی بیرونی)، موسیقی درونی، موسیقی کناری (قافیه) در جهت القاء معانی و مفاهیم مورد نظر خود، به بهترین نحوی استفاده کرده اند و بدین صورت زیبایی آفریده اند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

یعتبر إبراهیم ناجی من رواد التجدید وأعلام الشعر العربی المعاصر و واسطة العقد بین کوکبة الشعراء المصریین المجددین الذی تأثر به کثیر من الشعراء العصر الحدیث. التجدید عنده یجری فی زوایا مختلفة، نحو تجدد فی موسیقی الشعر وفی خیاله بل فی أفکاره و أسالیبه.یحاول هذا البحث فی موضوع تجدید الموسیقی عند هذا الشاعر المجدد علی طریق التحقیق والتوصیف والتحلیل. یشبه شعر ناجی بالموشحات الأندلسیة إذ استخدم الشاعر الأوزان المجزوءة کما یستخدم المقطعة بدلا من البیت.یعتمد ناجی فی شعره علی الإکثار من الحروف التی تساعد علی إبراز جو نفسی یلائم اللفظ معناه. إن الشاعر ناجی مجدد فی موسیقی الشعر وخیاله بل فی الألفاظ والأفکار.

از آرزوهای ادبیات همواره آن بوده است که خود را به موسیقی نزدیک کند. در عرصه داستان نویسی، تلاش ها همواره معطوف بر ایجاد همانندی بین شعر و نثر در صور خیال و اغراض و موضوعات، و انواع موسیقی متداول در بطن و بافت عبارت ها بوده است. در مقایسه با شعر، داستان در به کارگیری هم زمان تک نوازی ها و گروه نوازی ها و هماهنگ سازی سازها و صداها و یا تغییر مداوم در آواها و نواها و رسیدن به ساحت هماهنگ سمفونی ها بسیار توانمند است.موسیقی متن رمان کلیدر، اثر محمود دولت آبادی، به وسیله عناصر و عوامل مختلف شکل گرفته است که شماری از آنها به اختصار چنین است: گزینش کلمات خوش ساخت، رعایت تناسب هجاها و واج ها در چینش واژه ها و جمله ها، تنوع جمله بندی ها، تاثیرپذیری از موقعیت ها در انتخاب کلمات و ساختار جملات، تغییر مداوم در لحن بیان و ریتم روایت در آغاز فصل ها، تنوع در توزیع و ترکیب شیوه های بیان، رعایت ملازمات مرتبط با نوع ادبی، همسویی نثر و روایت با جهان نگری هنری، همنوایی اطناب ها و ایجازها با آهنگ روایت، پیوند مستقیم انواع پیرنگ با آهنگ روایت، هارمونی مضاعف با تیپ ها و طبقات، و نیز هماهنگی اجزای فرعی با ارکان اصلی در شکل دهی به موسیقی متن.

بی شک، بارس یکی از بزرگترین و برجسته ترین نویسندگان آشنا به آهنگ کلام در فرانسه به شمار می رود. آثار ادبی وی در مجموع از مقام و اهمیت موسیقی حکایت می کنند، البته ارزشی که چندان با خود موسیقی مطابق نیست. به عبارت دیگر، با وجود این که به گفته بارس، وی چندان با فن موسیقی آشنایی ندارد، اما در نثر او اصولی چون تعادل، هماهنگی و شور و حرکت، همانند موسیقی، موج می زند. به علاوه، ارجاعات و اشاره های بی شماری به موسیقیدانان در نوشته هایش به چشم می خورد. در حقیقت، هیجان ها و احساسات موسیقایی و آهنگین، بیشتر از خود موسیقی، به بارس الهام می بخشد و در اغلب موارد، در پس هنر یک موسیقیدان، وی در جست و جوی آگاهی از شور و شوق اوست.این مقاله، در ضمن جمع آوری اشاره های بارس به موسیقیدانان گوناگون و مطالعه نثر آهنگین نویسنده، می کوشد تا تمامی نظرها و احساسات انسان را به هنگام شنیدن یک قطعه موسیقی بررسی کند که چگونه این هنر ارزشمند درهای جهانی دیگر را به روی شنونده می گشاید، او را به دنیای یادها و خاطره ها می کشاند و گاهی، حتی در پاره ای موارد، به آفرینش اثری نو می انجامد.