جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان :

مبانی نظری صدور ایجابی در فلسفه سینوی

نویسنده:

محمد حسینی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF نسخه متنی

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه تهران,

کلیدواژه‌های اصلی :

هستی شناسی اسلامی , احکام مواد ثلاث , علیت , احکام وجوب , خلق ( ایجاد ) , فیض الهی

کلیدواژه‌های فرعی :

حکمت نوافلاطونی , تمایز وجود و ماهیت , ابداع , ابن ‌سینا , علل ماهیت , علل وجود , فلسفه سینوی , ماهیت , امکان استعدادی , امکان ذاتی , تسلسل , اشتراک‌ معنوی , صدور ایجادی , صدور ایجابی ,

چکیده :

نظریۀ صدور یکی از راه‌حل‌های ارائه ‌شده در فلسفۀ اسلامی برای تحلیل رابطۀ علیّت است که ریشه در فلسفۀ نو افلاطونی دارد. در سخنان ابن‌سینا اثبات صدور به صورت منقح بیان نشده و گاهی مبتنی بر «ضرورت عدم تخلف معلول از علت تامه»، و گاهی مبتنی بر «وجوب علّی» است. نوشتار حاضر توضیح می‌دهد که ابن‌سینا، نظریۀ صدور را تنها بر اساس الگوی جدید «وجوب علّی» اثبات نموده است. استدلال ابن‌سینا ناظر به تحلیل رابطۀ وجودی علت و معلول است که منجر به تولید مفهوم «امکان ذاتی» برای معلول می‌گردد و بر این اساس، متعلَّق ایجاد را تنها به ممکن بالذات اختصاص می‌دهد. از این‌رو، ممکن بالذات ایجاد نمی‌شود مگر آنکه از سوی علتی که متصف به وجوب ذاتی است، وجوب بالغیر یافته و از حالت امکان خارج گردد. بنابراین، پیوند ایجاب و ایجاد، تنها عامل تحقق ممکن بالذات خواهد بود.

صفحات :

از صفحه 47 تا 61

مشخصات اثر

عنوان :

وجود و ماهیت در نظام فلسفی ارسطو و فارابی

نویسنده:

طاهره کمالی زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران : دانشگاه امام صادق (ع) ,

کلیدواژه‌های اصلی :

تمایز وجود از ماهیت , فلسفه اسلامی , ماهیت , وجود (اسماء اول عرفان نظری) , مقاله درباره فارابی

کلیدواژه‌های فرعی :

موجود بالذات , ماهیت نداشتن خداوند , هستی شناسی اسلامی , فلسفه الهی , احکام مواد ثلاث , جوهر , اجزاء ذاتی , اجناس عالیه , تشکیک ماهیت , صفت بودن وجود , جهان شناسی مشائی , موجود بالعرض , تحلیل مفهومی موجود , اطلاق موجود به ماهیت ,

چکیده :

ارسطو در بررسی مفهوم«وجود»پرسش از«هستی»را به پرسش از«جوهر»(اوسیا) ارجاع می‌دهد و«جوهر»را عبارت از چیستی و ماهیت می‌داند.هرچند در حوزه مباحث‌ منطقی«هستی»و«چیستی»را منفک و متمایز از یکدیگر مطرح می‌کند اما این تمایز را به‌ حوزه مباحث متافیزیکی گسترش نمی‌دهد. اما در نظام فلسفه مشائی اسلامی،تبیین و تفکیک«وجود»از«ماهیت»بدون تردید یکی‌ از بنیادی‌ترین آرا و عقاید فلسفی محسوب می‌شود.در تاریخ فلسفه اسلامی نظریه تمایز متافیزیکی وجود و ماهیت را به ابن سینا نسبت می‌دهند،اما فارابی نخستین‌بار تقسیم دو بخشی«وجود»و«ماهیت»را به نحو قطعی و صریح مطرح نموده است و زمینه را برای‌ ابن سینا و حکمت سینوی فراهم نموده است.وی علاوه بر تمایز منطقی بین«هستی» و«چیستی»اشیا قائل به تمایز متافیزیکی بین آنها شده و این تمایز متافیزیکی را مبنای‌ نظام مابعد الطبیعی خویش قرارداده است.از نظر فارابی وجود عرض لازم ماهیت است. این مقاله مفهوم«هستی»و«چیستی»اشیا و رابطه بین آنها را به عنوان یکی از مباحث‌ بنیادی«هستی‌شناسی»فلسفه مشاء در اندیشه فلسفی دو حکیم بزرگ مشائی ارسطو و فارابی تطبیق و بررسی می‌نماید.

صفحات :

از صفحه 5 تا 24

مشخصات اثر

عنوان :

ضرورت و دوام در منطق ابن سینا و مقایسه آن با منطقیان دیگر

نویسنده:

منوچهر صانعی دره بیدی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران : دانشگاه امام صادق (ع),

کلیدواژه‌های اصلی :

دوام , احکام مواد ثلاث , زمان ( ماهیت ) , اصطلاحنامه منطق , ضرورت(جهت قضیه) , منطق موجهات (Modal Logic)

کلیدواژه‌های فرعی :

حقایق امکانی , قضیه دائمه , رابطه ضرورت و دوام , اقسام ضرورت , زمان در منطق , گزاره علمی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

مفهوم ضرورت و رابطه مفهوم آن با دوام از مباحث دشوار فهم در منطق موجهات‌ است. ابن سینا گاه ضرورت را به دوام که از لوازم ضرورت است تفسیر می‌کند و گاه‌ ضرورت را اخص از دوام می‌داند. اما ضرورت از دیگاه ارسطو نحوه موجودیت امری‌ است که جز به نحوی که هست نمی‌تواند به نحو دیگری باشد. مفهوم دوام ماندگاری‌ محمول در موضوع در طول زمان است در حالی‌ که ضرورت به معنای امتناع انفکاک‌ محمول از موضوع در برخی شرایط است.با این تحلیل ضرورت فرع بر دوام و مشروط به استمرار و معادل اقتضای شرایط موجود خواهد بود.از نظر ابن سینا در علوم یقینی‌ تنها قضایای ضروری کاربرد دارند.ارسطو نیز قضایایی را که پیوند موضوع و محمول‌ در آنها امکانی است فاقد ارزش علمی می‌داند.تفکیک قضایای ضروری و علمی از گزاره‌های امکانی بعدها به صورت تفکیک قضایای تحلیلی و تألیفی(به اصطلاح کانت)و اقسام حمل(به تعبیر صدرا)مطرح گردید. سهروردی ضرورت را جنس جهات سه‌گانه می‌داند. از نظر وی همه قضایای منطقی‌ بتیه‌اند. اسپینوزا نیز به طریقی مشابه با اعلام یگانگی ضرورت و دوام، ضرورت را اقتضای هستی و امکان را ناشی از عدم شناسایی نظام ضروری عالم به شمار می‌آورد.

صفحات :

از صفحه 49 تا 62

مشخصات اثر

عنوان :

«الرسالة الزاهرة» نوشته اثیرالدین ابهری: نسخه شناسی، متن شناسی، تصحیح، و تحلیل

نویسنده:

مهدی عظیمی , هاشم قربانی

نوع منبع :

مقاله , مدخل آثار(دانشنامه آثار) , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

وضعیت نشر :

تهران: دانشکده الهیات و معارف اسلامی,

کلیدواژه‌های اصلی :

منطق صوری , عکس نقیض , الرساله الزاهره , تعدی استلزام , دلیل شرطی , اصطلاحنامه منطق

کلیدواژه‌های فرعی :

منطق ربط , منطق جدید , تابع ارزش صدق , گزاره شرطی , استلزام مادی , احکام مواد ثلاث , عکس نقیض موافق , تمثیل(منطق) , قیاس اقترانی شرطی , قیاس جدلی , منطق رواقی , فلسفه منطق , امکان ابژکتیو , قیاس معارضت , عکس نقیض شرطی , استلزام شرطی , دلالت دوران بر علیت , تاریخ منطق اسلامی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

خواجه نصیرالدین طوسی , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

اثیرالدین ابهری یکی از برجسته ترین منطق دانان دورۀ اسلامی است که کمتر شناخته شده است. جستار پیش رو، از یکسو، با تصحیح الرسالة الزاهرة، یکی از منطق نوشته های ارزشمند وی را از پستوی فراموشی به پیشخوان چاپ و انتشار درمی آورد و، از دیگر سو، با شرح و واشکافی و تحلیل آن از دریچه ی منطق جدید، بر گوشه ای از اندیشه های منطقی ابهری پرتو می افکند. مهمترین دستآوردهای این جستار در مقام بازشناسی اندیشه های منطقی ابهری بدین قرارند: 1. ابهری قاعدۀ تعدّی استلزام را منتجِ شرطی متّصل نمی داند. 2. ابهری قاعدۀ دلیل شرطی را می شناخته است؛ 9. ابهری قاعدۀ عکس نقیض شرطی را به چالش می کشد. 4. ابهری بر آن است که در گزاره های حملی، عکس نقیض موافق اعتبار منطقی ندارد. 5. ابهری، همچون منطق دانان ربط، استلزام ربطی را معتبر می داند، درحالیکه جدلیان رقیب وی، همانند رواقیان و پیروان منطق فرگـه راسلی، استلزام مادّی را. الرسالة الزاهرة بر پایۀ نسخه های خطّی دانشگاه تهران، مجلس، و کتابخانه ی آیت الله مرعشی، به شیوۀ گزینشی تصحیح شده است.

صفحات :

از صفحه 129 تا 164

مشخصات اثر