جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رواج تعاريف ساده انگارانه از علم در ميان بسياري از پيشگامان علوم اجتماعي مانند فرويد سبب شد تا انبوهي از معتقدات ملحدانه و فلسفي با برچسب علم بودگي، جواز ورود به مطالعه علمي دين را بيابند و به عنوان شناخت هاي معتبر و بي طرفانه معرفي شوند. اگر بتوان به گونه اي حقيقتاً بي طرفانه، درباره دين به توليد دانش تجربي پرداخت، آنگاه سخن از ورود اهل ايمان به دايره مطالعه علمي دين بي وجه نخواهد بود. اگر «انسان مومن مدرن» از ورود به دايره مطالعه علمي دين ناگزير باشد، بايد مباني، تلويحات و پيامد هاي چنين ورودي را نقادانه بررسي كند. در اين نگاشته تلاش مي شود تا با معرفي و تبيين شرط «بي طرفي پيشيني نسبت به حقيقت دين» نشان داده شود كه از چهار وجه حقيقت، منشا، معنا و كاركرد دين، تحقيق علمي تنها مي تواند به پژوهيدن كاركرد دين بپردازد. اما حتي حصر فعاليت علمي به كاركردپژوهي نيز از ديدگاهي مومنانه، تهي از برخي آسيب ها نيست. در نهايت شايد بهترين گزينه مومنان در اين عرصه همان دشوارترين گزينه باشد يعني درانداختن طرحي نو از علم دين؛ علمي به راستي بي طرف كه هم در اعتبار چيزي كم از علوم طبيعي نداشته باشد و هم در شناخت دين و معنويت از روايي بيشتري برخوردار باشد. اگر پديدايي چنين علمي امكان پذير باشد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی نظرات پدیدارشناسانه‌ی کاپوتو در مورد دین بپردازیم. برای این منظور در ابتدا با بنیان‌های نظری وی آشنا می‌شویم که مهمترین آن‌ها رویکرد پدیدارشناسانه‌ی هایدگری، لویناسی می‌باشد. او در رویکرد خود با قایل بودن به حذف هرگونه متافیزیک و به تبع آن مفاهیم مطلق‌انگار در حوزه‌ی مطالعات دین‌شناختی به دنبال سوژه‌زدایی از معرفت دینی است و برای این مهم از رویکرد پدیدارشناسانه‌ی لویناس و رویکرد آنتولوژیک هایدگر برای تقرب به هستی دین مدد می‌جوید. در نهایت این‌که نبایستی رویکردهای دین‌شناختی پسامتجدد را جدای از فلسفه‌های پسامتجدد سده‌ی اخیر در نظر گرفت و این‌که این حوزه تا چه اندازه در معرفت‌بخشی مطالعات دینی شخص موثر است وابسته‌ی با نسبتی است که وی با پساتجدد و نظرات پیرامون آن برقرار می‌کند و این‌که چنین رویکردهایی تا چه اندازه در مقام اثبات ادعای خود برامده‌اند، وابسته به چنین نسبتی است و اصولا هم در چارچوب معرفت‌شناختی چنین نسبتی بایستی درک شود.

ممکن است زندگی‌نامه دین‌پژوه‌های مطرح، شیوه تکامل رشته دین‌پژوهی را به ما نشان بدهد. اما جیمز کاکس در این کتاب چیزی جالب‌تر و مهم‌تر را به ما عرضه می‌کند. او به ما نشان می‌دهد که دین‌پژوهی به چه معنا بوده است، اکنون به چه معنا است و چه معنایی می‌تواند داشته باشد. کاکس در این کتابِ چالش‌برانگیز و خوش‌خوان، دانشجویان دین‌پژوهی را به فکر وامی‌دارد و فرامی‌خواند تا درباره ماهیت این رشته و نحوه مطالعه بهترِ آن ذهنی شفاف‌تر داشته باشند. در این روزگار که برنامه‌های خبری مملو از مـاجراهایی درباره دین است، مطالعه پدیدارهای دینی به نحوی صحیح، اهمیتی بیش از پیش می‌یابد. جیمز کاکس ـ متخصصی شناخته شده ـ در این کتاب، به بررسی متفکرانِ اصلی و مکاتبِ مهمی می‌پردازد که به تفکرات انتقادی امروزین درباره پدیدارشناسی دین شکل داده‌اند. او با استفاده از روشی تاریخی، ارتباط پیوسته این افراد و مکاتب با مباحث جاری در دین‌پژوهی را نشان می‌دهد. این کتاب راهنمایی جامع و روشنگر است، که نگارشی واضح و ساختاری سامانمند دارد، هم برای اساتید و هم برای دانشجویان از ارزشی چشمگیر برخوردار است. تحلیلی بجا و مهم برای کسانی که در حوزه دین مطالعه و پژوهش می‌کنند. این کتاب که از دقتی عالمانه برخوردار است، حاوی پیشنهادهایی مهم و تازه درباره شیوه‌های ممکنِ نگریستن به روش‌ها، منظر‌های پژوهشی و دغدغه‌های اجتماعیِ محافل دانشگاهی در این حوزه است. جیمز اِل. کاکس، استاد دین‌پژوهی در دانشگاه ادینبورو است.

میدانیم که دین طیف گسترده ای از عقاید واعامال گوناگون را شامل است دراباره مقوله دین چها نظریه مهم در عرصه کلام جدید مطرح شده است .و درباره این نظریه ها سوالات جالب توجهی مطرح است که برخی از آنها عبارتند از ، افزایش محبوبیت کسرت گرایی و شمول گرایی را چگونه می توان تحلیل کرد .چگونه باید کسرت گرایی راا بیان کنیم مقاله حاضر بر آن است که به صورت فشرده به تبیین و نقادی این سوالات بپردازد

یکی از نظریه‌های عرصة دین‌پژوهی معاصر ایران پروژة «عقلانیت و معنویت» مصطفی ملکیان است. این نظریه با محور قراردادن مؤلفه‌های اجتناب‌ناپذیر مدرنیته به مواجهه با دین سنتی می‌رود و ضمن مقایسه این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تباین میان دین‌داری و مدرن‌بودن می‌کند. فهم سنتی از دین را در جهان مدرن کارآمد نمی‌داند و فهمی جدید از دین (معنویت) را که سازگار با مؤلفه‌های مدرنیته است معرفی می‌کند. این مقاله کوشیده است تصویری روشن و شفاف از ارکان اصلی این نظریه، که عبارت‌اند از عقلانیت، معنویت و زندگی اصیل، ارائه دهد. در ابتدا مراد ملکیان از دین بیان می‌شود و بعد از آن تقریری از نظریۀ عقلانیت و معنویت ارائه خواهد شد و به‌کوتاهی نقدهایی که علیه این نظریه ارائه کرده‌ایم، و عناوین آن‌ها در زیر آمده است، اشاره می‌شود.