جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بنابر حدیث شریف ثقلین، عترت و قرآن همواره ملازم و همراه یکدیگرند؛ لذا برای فهم کامل کتاب خدا مرجعی کامل‌تر از عترت وجود ندارد، با این وجود أئمه اطهار: تفاسیر خود از آیات را بدونقرائن و شواهد عقلی و نقلی بیان نمی‌نمودند.استخراج آیاتی که در شأن أئمه اطهار: نازل شده است اهمیتی بسزایی در نشان دادن حقانیت أئمه اطهار : خواهد داشت. یکی از سور قرآن که در آن آیات فراوانی در شأن اهل بیت : مشاهده می شود سوره نساء می‌باشد. در بررسی آیات قرآن از منظر روایات، آیاتی مشاهده می‌شود که طبق فرمایش أئمه اطهار: در شأن اهل بیت : نازل شده است، در حالیکه در نگاه اول ممکن است معنا و تفسیری بر خلاف آن به چشم بخورد.هدف اینتحقیق دست یابی به استدلالات نهفته درآیات سوره نساء می‌باشد. آن دسته از آیاتی که به فرموده أئمه: درمساله امامت و یا مقامات الهیایشان نازل شده است. در این راستا، به منظور استخراج این آیات، از مجامع حدیثی شیعی (کافی، بحارالانوار، ...) و برای بررسی تفاسیر رایج آیه از تفاسیر (المیزان، مفاتیح الغیب، الکشاف، ...)استفاده گردید.سپس بارجوع به تفاسیر روایی (فرات، عیاشی، البرهان، نور الثقلین، الدر المنثور، ...)و مجامع حدیثی اهل سنت برای تفسیر ائمه : شواهد و مویداتی از قرآن، حدیث و عقل ارائه می‌گردد.از دستاوردهای مهم این پژوهش؛ رسیدن به وجه استدلالی بیان أئمه : از آیات می‌باشد؛ مخصوصاً در جایی که این استدلالات در اثبات أمر امامت و حقانیت أئمه اطهار: به کار گرفته شود.کلید واژه‌ها : سوره نساء، آیات امامتی، استدلال، امامت، أئمه:، روایات، تفسیر، ثقلین، مفسران .

این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ که‌ اولاً‌ فهم‌ قرآن‌ برای‌ همگان‌ ممکن، و ثانیاً‌ روشمند است. مؤ‌لف، چهارده‌ شرط‌ را برای‌ تفسیر صحیح‌ قرآن‌ ذکر می‌کند که‌ عبارتند از: 1. آگاهی‌ از قواعد زبان‌ عربی؛ 2. آگاهی‌ از معانی‌ مفردات‌ قرآن؛ 3. تفسیر قرآن‌ به‌ قرآن؛ 4. مراجعه‌ به‌ شأن‌ نزول‌ها؛ 5. مراجعه‌ به‌ احادیث‌ صحیح؛ 6. توجه‌ به‌ هماهنگی‌ مجموع‌ آیات‌ قرآن؛ 7. توجه‌ به‌ سیاق‌ آیات؛ 8. آگاهی‌ از آرای‌ مفسران‌ اسلامی؛ 9. پرهیز از هر نوع‌ پیشداوری؛ 10. آگاهی‌ از بینش‌های‌ فلسفی‌ و علمی؛ 11. آگاهی‌ از تاریخ‌ صدر اسلام؛ 12. آگاهی‌ از قصه‌ها و تاریخ‌ زندگانی‌ پیامبران؛ 13. آگاهی‌ از تاریخ‌ محیط‌ نزول‌ قرآن؛ 14. شناخت‌ آیات‌ مکی‌ از مدنی. مؤ‌لف‌ در پایان‌ مطرح‌ می‌کند که‌ این‌ها، پایه‌های‌ چهاده‌گانة‌ روش‌ تفسیر صحیح‌ قرآن‌ است‌ که‌ برخی‌ از آن‌ها اولویت‌ خاصی‌ دارند و هر چند می‌توان‌ برخی‌ از آن‌ها را در برخی‌ دیگر ادغام‌ کرد، برای‌ روشنی‌ هر چه‌ بیش‌تر به‌ صورت‌ جداگانه‌ بررسی‌ شده‌اند.

موضوع این پایان نامه در مورد معنا شناسی « خیر » و « شرّ » از دیدگاه مفسرین قرآن کریم می باشد. با توجه به اینکه واژه « خیر » و « شرّ » هر کدام در قرآن بسیار تکرار شده است بنابراین معانی مختلفی از آن متصوٌر است ، « خیر » به معنی خوب ، نیکی ، زیبائی و هر آنچه که از نظر عقل پسندیده به نظر می رسد و « شرّ » به معنی بدی و پستی و هر آنچه که جامع تمام رذایل باشد می گویند مفسّرین قرآن کریم معانی مختلفی همچون : ثروت ، اختیار ، زن ، قرآن ، مصلحت ، اسب ، نیکوکاری ، اسلام ، ایمان ، پذیرش حقّ ، غنیمت ،نیرومندی ، عافیت ، سود و طعام از واژه « خیر » استنباط نموده اند. و همچنین از نظر مفسرین قرآن کریم کلماتی وجود دارد که مترادف با « خیر » و « شرّ » می باشندکلماتی همچون : برکت، برّ ، حسن ،معروف ، جمال ، سلام ، رشد و سعادتمترادف « خیر » می باشد . واژه هایی همچون : سوء ، نحس، ضرر ، فتنه ، مصیبه ،شقاوت ، مترادف با« شرّ » در نظر گرفته شده است.و مفسّرین قرآن کریم بیان داشته اند در راه رسیدن به کمال و سعادت جز شناخت« خیر » و عمل به مصادیق آن و آگاهی از « شرّ » و دوری از مصادیق «شرّ» میسّر نخواهد بود و عدم شناخت از « خیر » و « شرّ » عدول از منزلت انسانیت ،راهی به سوی نکبت و بدبختی چیز دیگری حاصل نخواهد شد.

موضوع این رساله،مطالعات و پژوهش های مستشرقین پیرامون شبهه افکنی درباره ی قرآن از جمله تعارض آیات است. منظورشان از این اصطلاح، این است که گفتار ها و مطالب قرآن در موارد متعدد، با هم ناهماهنگ و ناسازگار هستند و یکدیگر را نقض می کنند.دراین راستا، عده ای از خاورشناسان، جهت اثبات موضوع به جمع آوری و شرح آیات قرآن در مقالات و تالیفات خود، پرداختند. مبانی خاورشناسان در طرح شبهه مذکور، ذهنیت ها و پیش فرض ها، توجه به تناسب سیاقی بدون درنظرگرفتن تناسب موقعیتی[ مکانی و زمانی] و نگاه غیر وحیانی به قرآن بوده است. در نتیجه، معتقد و مدعی تعارض در آیات قرآن شدند. این ادعا برخاسته از توهمات آنان بوده که دارای هیچگونه پشتوانه علمی و اسناد قطعی نیست.منشا این توهمات، ناشی از عدم آشنایی و آگاهی با دلائلی همچون نحوی و بیانی و قرآنی و...به عنوان علوم مورد نیاز در فهم آیات قرآن، می باشد. با جمع آوری و طرح موارد مهمی از آیات قرآن در بخش های قصص، اهل کتاب، عذاب، عقائد، اخلاق، مکی و مدنی، نشان داده شدکه، نه تنها، هیچگونه ناهماهنگی و ناهمگونی در آنها وجود ندارد بلکه معجزه بودن و مستحکم بودن اصالت قرآن را نیز آشکار می سازد.

قرآن مهمترین منبع دینی و متنی مقدس است که در آیات متعددی، به عناوین و اوصاف مختلفی نامبردار گشته و چهار عنوان (قرآن،کتاب، فرقان و ذکر) از جمله عناوین مشهور و مورداتفّاق نظر اکثریت قرآن پژوهان می باشد. چون هر کدام از عناوین مذکور در آیاتی، مفهومی وصفی داشته اند از این رو در شمار نام های منقول مورد بررسی قرار می گیرند. در کنار عناوین گوناگون، قرآن به اوصاف متعدد و مختلفی نیز در قرآن معرفی شده که بنابر دیدگاه و نقلِ قرآن پژوهانِ برجسته شیعه و سنّی، هر کدام از این اوصاف دارای فلسفه خاصی بوده و بر بُعدی از ابعاد وسیع و بیکران این کلام الهی دلالت دارند، بر همین اساس در بخش های مختلفی که هر کدام بر بُعدی از ابعاد قرآن دلالت دارند؛ مورد معنا شناسی به روش کلی، قرار می گیرند. از طرفی ملاحظه می شود که اوصاف قرآن در بسیاری از آیات، وصف امور مختلف و متعدد دیگر واقع شده اند که باعث می شود بحث اشتراک به میان آید که با بررسی و چینش موصوفات این اوصاف بر اساس معیارهای که در اشتراک لفظی و معنوی به دست آمده، روشن می شود که اوصاف قرآن دارای اشتراک معنوی می باشند به این معنا که یک مفهوم کلی دارای مصادیق متعدد هستند که با یکدیگر رابطه برقرارمی کنند؛ گرچه هر یک از این معانی، ویژگی هایی دارد که دیگری از آن عاری است ولی در نهایت همه این معانی و مصادیق را یک اشتراک معنایی پیوند می دهد به گونه ای که هر وجه معنایی، مصداقی برای آن مفهوم کلی می شود و این ویژگی با کثرت بطون آیات سازگاری دارد، در نتیجه اعجاز قرآن را در ناحیه لفظ و معنی بیشتر از اشتراک لفظی آشکار می سازد.

پژوهش حاضر با عنوان «بیت‌المعمور و لوح‌محفوظ» به بررسی بیت‌المعمور و جایگاه آن و همچنین لوح محفوظ و کیفیت آن از دیدگاه مفسران شیعه و سنی می‌پردازد.در این روش، محقق آراء و دیدگاه‌ها و همچنین روایات در مورد موضوع تحقیق و موضوعات وابسته را گردآوری نموده و با توجه به آیات قرآن و تفاسیر مختلف شیعی و سنی، برترین و موثق‌ترین آراء در مورد بیت‌المعمور و لوح‌محفوظ را گزینش کرده است.برای دستیابی به نتیجه‌ای جامع‌تر موضوعات مرتبط با پژوهش نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به بحث نزول قرآن، مسئله‌ی قضا و قدر الهی، «ام الکتاب» و «کتاب مکنون» و لوح محو و اثبات اشاره کرد.

تنها موجودی که خداوند متعال، عنوان جامع و کامل موجود را به او عطا کرد، انسان است که به عنوان الهی«خلیفهالله» مفتخرگردید.به راستی این چه موجودی است که فرشتگان در شناخت او عاجز و ناتوانند به‌گونه‌ای که در محضر خداوند ‌متعال به خود اجازه‌ می‌دهند که در مورد مقام خلافه‌اللهی او سوال نمایند؟ این پدیده‌ی الهی چه ویژگی‌هایی دارد که خداوند متعال فرشتگان را در مقابل ‌او، امر به تعظیم و سجده نموده است؟انسان از منظر قرآن‌کریم، دارای وجودی جامع است که او را شایسته‌ی مقام خلافت کرده است و همین خلافت الهی، جایگاه والای انسان‌را در هستی رقم می‌زند؛ لیکن این خلافت با خلافت در علم کلام، متفاوت است؛ زیرا با براهین متقن کلامی، خلافت انسان در قلمرو نبوت و امامت اثبات می‌شود، اما مقام خلافت‌انسان در این بحث‌قرآنی، مربوط به وجود جامع‌انسان است که قلمرو این خلافت، آن‌چنان که بیان خواهدشد، همه‌ی نظام‌هستی است که در این‌مقام، انسان‌کامل حتی تعلیم فرشتگان را نیز به عهده می‌گیرد. لفظ«خلافت» در قرآن‌مجید نیامده است اما واژه‌ی«خلیفه» دو مورد و جمع آن یعنی«خلائف» چهار مرتبه و جمع دیگر آن: «خلفاء»، سه بار در قرآن‌مجید آمده است. گرچه تنها آیه‌ای که خلافت مطلق انسان را بیان می‌کند، همین آیه‌ی خلافت یا استخلاف انسان است، لکن اگر کسی ادعا کند چون هدف نهایی قرآن، تربیت انسان ناب و کامل است وآیات دیگر قرآن کریم در حقیقت شرح آیه‌ی خلافت انسان است، گزاف نگفته‌است. اهمیت موضوع و همچنین انگیزه‌ی لازم موجب گردید که به‌طور مبسوط به این بحث پرداخته شود و این اهمیت زمانی آشکار خواهد شد که با پذیرش مبنایی خاص که در تفاسیر بزرگان آمده است، میزان تأثیر نگرش انسان در بحث خلافت و جانشینی وی، بر عمل انسان مشخص شود.