جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مثنوی گنجینه الاسرار، اثر ماندگار عمان سامانی یکی از شاهکارهای ادب عرفانی در حوزه ادبیات عاشورایی است. این مثنوی گران سنگ، در بیش از 800 بیت و در بحر رمل مسدس محذوف با نگاهی عرفانی به حوادث کربلا به رشته نظم کشیده شده است که در این زمینه از شهرت و اعتبار خاصی برخوردار شده است. از طرفی دیگر، مثنوی زبده الاسرار صفی علی شاه اصفهانی نیز با همین درون مایه و در همین وزن در بیش از 4500 بیت، اندکی پیش از گنجینه الاسرار عمان سامانی سروده شده است. با توجه به تقدم زمانی سرایش زبده الاسرار نسبت به گنجینه الاسرار و تقدم ارزشمندی و ماندگاری گنجینه الاسرار بر همه آثار عرفانی عاشورایی خلق شده پیش و پس از خود؛ این مقاله کوشیده است تا با مقایسه نگاه عرفانی و اندیشه این دو شاعر هم روزگار به موضوع واحد، این نتیجه را اثبات نماید که عمان سامانی در خلق اثر ماندگار و بی نظیر خویش تحت تاثیر و تقلید زبده الاسرار صفی علی شاه بوده است و در بیان هر یک از شخصیت های عاشورایی، کلیت مفهوم را از صفی علی شاه وام گرفته و با زبانی تازه تر آن را پرورانده و در نهایت ایجاز و در قالب واژگانی که رنگ و بوی مرثیه دارند، آن را باز گفته است. هم چنین این مقاله این نکته را با آوردن شواهد نشان می دهد که عمان سامانی ضمن روایت هر شخصیت، عینا به نقل موضوع، بیت، یا اندیشه های عرفانی مطرح شده در زبده الاسرار پرداخته از اشعار و اندیشه صفی علی شاه، هم در لفظ و هم در معنی بهره فراوان جسته است.

راحه الصدور یکی از آثار برجسته تاریخی- ادبی زبان فارسی است که از شاهنامه بسیار اقتباس کرده است. نقل پانصد و نود و چهار بیت از شاهنامه در موضوعات حکمی و اخلاقی در این کتاب، از یک طرف نشان دهنده عظمت شاهکار فردوسی و از طرف دیگر نشان دهنده علاقه و دلبستگی راوندی به شاهنامه است. راوندی در سراسر کتاب خود از اندرزهای حکیمانه فردوسی سود برده و با این کار، به اثر خود ارزش و اعتبار بخشیده و به دلیل علاقه به شاهنامه و ذوق شاعری اش بر وزن و سبک آن ابیات بسیار ساخته که هر چند صلابت و استواری کلام فردوسی را ندارد، لیکن در پاره ای از موارد جستجوگر را در بازشناسی آن ها به زحمت می اندازد.ابیات منقول شاهنامه در راحه الصدور آن هم به تصحیح «با نهایت دقت» دکتر محمد اقبال به گفته مجتبی مینوی، به دلیل تقارن زمانی این دو اثر می تواند در تصحیح شاهنامه راهنمای خوبی برای مصححان و شاهنامه شناسان باشد. در این مقاله از این رهگذر که راحه الصدور تا چه میزان می تواند در تصحیح شاهنامه موثر باشد، بحث و گفتگو شده و موارد رجحان ابیات متن راحه الصدور در نمونه هایی که آورده ایم با دلایل علمی بیان شده است.

بخش عظیمی از معارف و علوم اسلامی، جویبارهایی از بحر بیکران قرآن مجیدند. عرفان اسلامی هم که هدفش فهم باطن قرآن است، یکی از این جویبارهاست که در سایه آیات این کتاب آسمانی بالیده است. مثنوی مولانا، شاهکار پیوند عرفان نظری و عملی، نیز هم از جهت صوری و ساختاری و هم از نظر محتوا، از این تاثیر بر کنار نمانده است. مثنوی چون قرآن برای بیان معانی بلند، تمثیل را برگزیده و علاوه بر آن، مولوی از نظر حجم هم به قرآن اقتدا کرده است. وی گاه قصه ای را به شیوه اطناب بیان کرده همچون قصه موسی، و گاه قصه و تمثیلی را فقط یک بار و گاه مکرر آورده که در تمام موارد، از الگوی قرآن پیروی کرده است. علاوه بر این، مولوی نوعی تاثیرپذیری نامرئی نیز از قرآن دارد که ظاهرا رد پایی از خود به جا نمی گذارد، ولی با تامل بیشتر می توان به آنها هم پی برد. در این مقاله، به موارد مختلف این گونه تاثیر پذیری اعم از ساختار و محتوا و... اشاره می شود.

استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، محقق، منتقد و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، از شاعران موفق و صاحب سبک نسل دوم شعر نیمایی به حساب می آید. او تاکنون با انتشار 12 دفتر شعری که در قالب دو مجموعه آیینه ای برای صداها و هزاره دوم آهوی کوهی به چاپ رسانده، برگی از دفتر قطور شعر معاصر را به خود اختصاص داده است. این پژوهش میزان اثرپذیری اشعار شفیعی را از آثار قدما مورد بررسی قرار داده است. برخی از منتقدان معتقدند که شفیعی بیشتر شعرساز ماهری است تا یک شاعر، چراکه اشعار او از مضامین، ترکیبات، واژگان و صور خیال تکراری و قدمایی پر است. یافته های تحقیق بیانگر این واقعیت است که هرچند رگه های ژرفی از سروده های بزرگانی چون حافظ، مولانا، سعدی، رودکی و ... و نیز نشانه هایی از شعر شاعران معاصر همانند اخوان ثالث، شاملو و ... در اشعار او دیده می شود، اما خلاقیت شفیعی در این بین نقشی مضاعف عمل کرده، چنان که او را از ورطه تقلید صرف رهانیده است و این انتقاد جز در مواردی نادر بر قامت اشعار او راست نمی آید.

در تمامی متون روایی، نقصانی بعنوان مسبب عمل به خود را به نمایش میگذارد؛ دنباله متن تلاش در جهت رفع آن نقصان خواهد بود. این دنباله که در آن، وضعیت اولیه به وضعیتی ثانویه تبدیل میگردد همان فرایند روایی است که بدون حضور عاملان، به عبارت دیگر آنانکه نقشی بعهده دارند از جمله اشیا، مفهومی نخواهد داشت. گرمس بعد از پرپ، اولین فردی که شکل متن روایی را ترسیم نمود، کار را از سر گرفت و عاملان را عهده دار عملکردهای متفاوتی نمود.شناسایی نقشهای عاملی و فرایند روایی در داستان کوتاه طعم گس خرمالو، نوشته زویا پیرزاد، با در نظر داشتن بررسی از دیدگاه ساختارگرایانه این داستان کوتاه، بعنوان محور اصلی کار، هدفی است که این مقاله دنبال می کند.