جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله به تبیین مفهوم و انواع اجماع از دیدگاه علمای اهل سنت و فقهای شیعه و نیز ادله اهل سنت و شیعه در رابطه با اجماع مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

یکی از مباحثی‌ که در علوم قرآن مطرح می‌شود، نسخ در قرآن کریم است. در مورد این مسأله مهم تاکنون نظرات و دیدگاههای متفاوتی از سوی دانشمندان علوم قرآن مطرح گردیده است. برخی با استناد به دلایلی از جمله: دلایل قرآنی یعنی آیات 106 بقره و 101 نحل، استناد به سخنان متقدمان و دلایل عقلی، وقوع نسخ در قرآن کریم را حتمی دانسته اند و آن را غیرقابل انکار می دانند. به اعتقاد این گروه مراد از واژه «آیه» در آیات مربوط به نسخ، آیات قرآن کریم است که خداوند به صراحت به مقوله نسخ آیات قرآن کریم اشاره کرده است. در مقابل گروهی دیگر از دانشمندان این دلایل را کافی ندانسته و با استناد به دلایلی از جمله: عدم دلالت آیات 106 بقره و 101نحل به نسخ در قرآن کریم و دلالت آن بر نسخ شریعت‌ها و معجزات پیشین توسط قرآن کریم، عدم حجیت خبر واحد در اثبات وقوع نسخ در قرآن، عدم مقدم شمردن اخبار ظنی بر قرآن قطعی و متواتر و... ، وقوع نسخ در قرآن کریم را منتفی می‌دانند و معتقدند قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی از هر گونه نقص و نسخ منزه است. در نگاه این گروه معنای نسخ، نسخ شریعت‌ها، معجزات و کتاب های آسمانی پیشین توسط معجزه و کتاب آسمانی جاویدان یعنیقرآن کریم است. با این همه آنچه که در این بارهمی توان گفت این که نسخ در آیات قرآن کریم منتفی است زیرا قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی جاویدانباید از لحاظ لفظ و مفاهیم جاودانه باشد و لازمه جاودانه بودن مفاهیم، عدم نسخ آن ها است. معنای صحیح نسخ، این است که قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی ناسخ کتاب های آسمانی پیشین بوده و در عین حال دربردارنده تمامی مفاهیم آنهاست. مفاهیم قرآن کریممحدود به زمان خاصی نبوده بلکه مخصوص تمامی انسان ها در تمامی دوره ها تا قیامت است برخلاف کتاب های آسمانی پیشین که مخصوص به زمان خاصی بوده اند. از جمله دلایلی که می‌توان برای اثبات این دیدگاه به آن ها اشاره کردعبارت اند از: قرآن کتاب جهانی، پیامبر اکرم(ص) پیامبری جهانی، تحریف کتاب های آسمانی پیشین، قرآن به عنوان کتاب مهیمن، خاتمیت، غلبه و سلطه اسلام بر شرایع پیشین و همچنین آیاتی از قرآن مجید و روایاتی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) به این مطلب تاکید دارند. کوتاه سخن این که در قرآن کریم آیه ای با عنوان منسوخ وجود ندارد و کل قرآن کریم به عنوان ناسخ کتاب های آسمانی و شریعت های پیشین است.

در انقلاب مشروطه، عوامل زیادی نقش داشت که یکی از آنها عوامل جمعیت جوان بود. جمعیت جوان در انقلاب مشروطه عبارت بود از: 1. طلّاب جوان؛ 2. جوانان لوطیمنش؛ 3. نیرویهای اجرایی داوطلب برای علما؛ 4. جوانان منوّرالفکر غربگرا. سه دسته اول برای تشکیل مشروطه بومی تلاش میکرد، ولی قسم اخیر در خدمت مشروطه سکولار و غربگرا قرار داشت.

در این پایان نامه، تاریخچة عقیده مهدویت در اسلام و مکتب های دیگر جهان مانند: مسیحیت، یهودیت و زرتشت بیان شده است. جمعی از عالمان و بزرگان اهل سنت به صحت و تواتر احادیث مربوط به حضرت مهدی(علیه السلام) اعتراف کرده اند که در این تحقیق بنابر اختصار به هفده عالم از علمای بزرگ قرن سوم تاکنون اشاره شده است. عده ای از علمای اهل سنت به صراحت گفته اند که مهدی موعود کسی جز فرزند امام حسن عسکری نیست و در این باره به سخنان بیست و سه تن از علمای اهل سنت پرداخته شده است. پنجاه و پنج نفر از صحابه به عنوان راویان احادیث مهدویت شناخت شده اند و در مورد مسئله خلفای اثناعشر، چهل و هفت نمونه از این احادیث مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد نسب حضرت مهدی(علیه السلام) نیز شش دسته روایات مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ثابت شده است روایاتی که حضرت مهدی را از نسل امام عسکری بیان کرده اند ضعیف اند. همچنین روایاتی که نشانه های ظهور حضرت را توصیف می کنند در هشت دسته بررسی شده اند.

بررسی تاریخ قرآن کریم از منظر روایات موجود در کتاب بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الأطهار (ع) به همراه بیان آراء قرآن پژوهان، حائز اهمیت است. از آنجا که بحارالانوار بزرگترین دایرۀ المعارف تشیع است، بررسی این روایات و تبیین دیدگاه های علامه مجلسی نگاه ویژه ای را می طلبد.در این پژوهش پس از بیان روایات وحی و نزول قرآن، جمع آوری قرآن، قرائات و احرف سبعه و نقل دیدگاه علامه مجلسی به تبیین آراء قرآن پژوهان معاصر شیعه و مشاهیر اهل سنت پرداخته شده و در صورت وجود تعارض میان آراء آنها با دیدگاه های علامه مجلسی، تطبیق و مقایسه صورت گرفته است. علامه مجلسی درمورد نزول دفعی و تدریجی معتقد است که قرآن در شب قدر، به صورت کلی از لوح به آسمان چهارم نازل گردید تا از آنجا به صورت تدریجی به زمین نازل شود. سپس تمامی قرآن بر پیامبر(ص) نازل گشت تا به آن علم پیدا کند. در مبعث، نزول قرآن به صورت آیه آیه و سوره سوره آغاز شد و ایشان وظیفه یافت تا آن را برای مردم تلاوت نماید. همچنین با استناد به چندین روایت می توان دریافت که علامه مجلسی برآن است که قرآن در عهد نبوی جمع آوری شده است. ایشان قرائت حفص از عاصم را به عنوان معتبرترین قرائت بر می گزیند و نزول قرآن را بر حرف واحد دانسته و روایاتی را که مبین نزول قرآن بر هفت حرف است، ضعیف می شمرد.

یکی از موضوعاتی که در دو حوزه فقه و کلام همیشه مورد بحث قرار گرفته است مساله سهوالنّبی و وجود روایاتی در این رابطه است. موافقان و مخالفان نظریه سهوالنبّی هریک به طرح دیدگاه خود پرداخته و آثاری عرضه نمودند. نجاشی در رجال خود برخی از پیشینیان مانند، اسحاق بن حسن از راویان کتاب کلینی را نام می برد که به تألیف کتابی با عنوان «نفی السهو عن النبّی صلّی الله علیه و آله » پرداخته است. در مقابل ابن غضائری، قمی‌ها و در رأس همه شیخ صدوق و استاد او ابن الولید را باید از مدافعان جدّی این نظریه دانست که نفی آن را غلوّو معتقد به آن را غالی می‌پنداشتند. بررسی همه جانبه این بحث که در شناخت جایگاه پیامبر و ائمه علیهم السلام و تفسیر آیات قرآن کریم و پذیرش یا ردّ بسیاری از روایات تأثیر مستقیم و جدّی دارد ما را بر آن داشت تا به پژوهش ژرف‌تر و تحقیقی فزونتر از آنچه پیشینیان به یادگار گذاشته‌اند، در این حوزه بپردازیم. لذا در این رساله ابتداء آراء فریقین (شیعه و اهل سنّت) در مساله عصمت را طرح نموده و اعتقاد اکثریت علماء شیعه مبنی بر عصمت مطلقه را تبیین نمودیم. سپس به ذکر روایات سهوالنبی پرداخته و دیدگاه علمای متقدم و متأخر شیعه در این مسأله را با مراجعه به منابع کلامی ، فقهی ، تفسیری و حدیثی ارائه نمودیم. با بررسی‌های سندی گسترده و بررسی دلالی روایات دیدگاه سهوالنبی و همچنین نظریه اسهاء که قرائت دیگری از این روایات از سوی شیخ صدوق بود را مورد نقد قرار دادیم و روشن گردید که ساحت معصوم و حریم عصمت والاتر از آن است که گرد سهو یا غبار اسهاء بر دامنش نشیند.در پایان نیز روایات إنامه که به جریان در خواب ماندن پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم و همراهان آن حضرت و قضاء شدن نماز آنان و إبار نخل که به مــــوضوع منع پیــامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از گرده‌افشانی در مورد نخل‌های خرما اشاره دارد و بی ارتباط با موضوع مورد بحث نبود را مطرح نموده و در ترازوی نقد قرار دادیم و این همه نقدی است که به بازار خرد و اندیشه تقدیم داشتیم، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

علم و تولید علم همواره به عنوان یک دغدغه فکری برای جامعه بشری محسوب می شود؛ قرآن کریم در بسیاری از آیات اشاره عمیقی به علم و تولید آن دارد که کمتر اشاره ای به آن شده است؛ قرآن تنها کتابی است که با آموختن و یادگیری شروع شده است؛ از آنجا که دین اسلام بعنوان یک ایدئولوژی، ارائه دهنده کامل‌ترین و سلامت‌سازترین سبک زندگی بشریت است و مذهب شیعه جلوه ناب اسلام محمدی(ص) است؛با این حال یکی از مباحثی که کمبود آن در قلمرو ادبیات دینی به ویژه ادبیات شیعه احساس می‌شود، مطالعه روی جنبه‌های علمی و فلسفی متون دینی می‌باشد؛ لذا این مطالعه برآن بوده است که جایگاه تولید علم را در قرآن مجید بررسی نماید. روش در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای می باشد؛ این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و مطالعهکتابخانه ای می باشد که درصدد کشف اصول و قواعد نوین در یک حوزه می باشد؛ با توجه به ماهیت کیفی پژوهش از چک لیست مشاهده و فیش‌برداری برای اهداف پژوهش استفاده شده است. ابزار بکار گرفته شده فیش‌برداری می‌باشد؛از روش تجزیه و تحلیل و تحلیل محتوایی و فلسفی برای تجزیه مطالب استفاده شده است. برای تحقق اهداف پژوهش سه سوال پژوهشی تدوین شده است و با تحلیل در تفسیرهای موجود در پی جوابی برای سوالات پژوهشی بوده است؛ نتایج این مطالعه نشان داد که در بیش از هفصد بار ماده علم در قرآن بکار رفته است؛ نتایج نشان داد که در مکتب تابناک اسلام علما و دانشمندان از مقامی بس عظیم برخوردار و با اوصافی متعالی ستوده شده‎اند که بعد از پیامبران و امامان (ع) کسی را یاری بر‎ابری درشأن ومرتبه با‌ آنان نیست، که البته مراد دانشمندانی هستند که وجودشان سرشار از عشق به پروردگار‎،‌ خدمت به بشریت و هدایت مردم است و عمل به علم را سرلوحه کار خود قرارداده‎اند. قرآن عقیده دارد که هر علمی که به منظوری از منظورهای فردی یا اجتماعی اسلامکمک می‌دهد و ندانستن آن، سبب زمین‌خوردن آن منظور می‌گردد، آن علم را اسلام توصیه می‌کند و هر علمی که در منظورهای اسلامی تأثیر ندارد و اسلام درباره آن علم، نظر خاصی ندارد و هر علم که تأثیر سوء دارد با آن مخالف است.در آخر 7 راهکار برای افزایش تولید علم اسلامی پیشنهاد شد.کلید واژه: علما، تعلیم و تربیت اسلامی، تولید علم، قرآن کریم

ولایت فقیه و نیابت عامه فقها و نیابت خاصه اصحاب، از عصر ائمه در کلام و سیرة عملی آنها جریان داشته است. در عصر غیبت نیز در کتابهای مختلف فقهی بحث ولایت و نیابت عامة فقها مطرح شده است. سؤال اصلی این تحقیق آن است که تحقق عملی ولایت فقیه در عصر غیبت چگونه بوده است؟ آیا ولایت فقیه در مقام عمل، فقط در دوران جمهوری اسلامی اجرا شد یا سابقة تاریخی هم دارد؟ برای پاسخ به این سؤال به بررسی تاریخی این مسأله در دوران معاصر که دوران حاکمیت سلاطین شیعه بوده، پرداخته ایم و میزان حضور عینی و عملی فقها در حکومت و اعمال ولایت آنها را بررسی کرده ایم. فرضیه این تحقیق آن است که از زمان ظهور صفویه تا تأسیس نظام جمهوری اسلامی، به دلیل شکل گیری حکومت شیعه و رسمیت تشیع، فقهای شیعه بسیار بیشتر از گذشته در حد مقدور به اعمال ولایت پرداخته اند و مناصب حکومتی فقیه را بر عهده گرفته اند. هر چه از دوره صفویه به دوران جمهوری اسلامی نزدیک تر می شویم این قدّر مقدور، افزایش یافته و مناصب بر عهده گرفته شده توسط فقها بیشتر شده تا اینکه در نظام جمهوری اسلامی به اوج خود رسیده و به طور رسمی، ساختار حکومت بر مبنای ولایت فقیه طراحی شده و مقام اول رسمی مملکت، شخص ولی فقیه قرار داده شده است.

در این تحقیق تلاش شده تا نقش انحصاری تشیع در رشد فرهنگ و تمدن و حتی جلوه های مادی ایران زمین در قرن گذشته به تصویر کشیده شود و نشان دهد که چگونه مذهب تشیع توانسته فرهنگی تمدن ساز را در این مرز و بوم رشد دهد و خصوصاً با هجوم فرهنگ غرب این مذهب بیشتر کارایی خود را نشان داد و جنبشهای اجتماعی معاصر نشانگر اوج هجوم استعمار و همچنین اوج بالندگی و مقاومت فرهنگ تشیع میباشند. در این منازعات نه تنها خطرات احتمالی هجوم بیگانه دفع میگردد بلکه عناصر دینی فرهنگ ایرانی رشد کرده و بارورتر شده و عناصر غیر دینی آن کم رنگ شده و حتی در بعض موارد جای خود را به عناصر دینی داده است. تاکنون این سیر به انقلاب اسلامی ختم شده و در ادامه به حکومت آرمانی امام زمان(عج) ختم خواهد شد.