جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش در هر حوزه ای نیازمند تامل و دقت فراوان است. پژوهش در تربیت دینی از این قاعده مستثنی نیست. مهمترین تامل لازم در این حوزه، اندیشه در خصوص رویکرد پژوهشی است. بخشی از این گونه اندیشه ورزی بر عهده «فرا- فلسفه تربیت دینی» است؛ بحثی درجه دوم در خصوص ماهیت و قلمرو تربیت دینی. در این راستا، این نوشتار درصدد است تا با تعیین حوزه های مخلتف تربیت دینی، رویکردهای پژوهشی هر یک را بررسی کند تا پژوهشگران این حوزه، با دقت بیشتر به کاوش در آن بپردازند.

هدف از تدوین این مقاله، تبیین عوامل زمینه ساز در جهت کمال و تربیت انسان می باشد. تبیین عوامل مورد نظر بر اساس دیدگاه های مطرح شده در نهج البلاغه می باشد. این مقاله که از نوع پژوهش های بنیادی است، با روش تحقیق کیفی مبتنی بر تحلیل محتوایی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته و با مطالعه گزاره های انشایی در نهج البلاغه، شش عامل اساسی در تربیت را که هموار کننده مسیر کمال آدمی است استخراج و پیرامون آن به بحث و بررسی پرداخته است. این عوامل عبارتند از: 1) عامل معرفت شناختی به واجب تعالی. 2) یقین، و محقق نمودن آن در نفس. 3) خرد و خردورزی. 4) علم و نقش آن در تربیت و کمال انسان. 5) خودشناسی. 6) تمسک متربی به مربی کامل (انسان کامل).

این نوشته، افزایش اثربخشی آموزه های دینی را در چارچوب پاسخ گویی به مفاهیم زیباشناسی، نمادهای هنری، تربیت هنری و ارتباط آن ها با تربیت دینی بررسی نموده است. این مطالعه با روش علمی- مروری و با استفاده از مبانی دینی، ادبیات، هنر و زیباشناسی به شکل پژوهش تلفیقی به تجزیه و تحلیل سوالات پژوهش و نهایتا استنتاج یافته های تحقیق پرداخته است.این تحقیق نشان داد که 1. اوج مفهوم زیباشناسی به زیبایی مطلق یعنی خداوند بر می گردد و گرایش به زیبایی ریشه فطری داشته و بر این اساس هنر و خلق آثار هنری جلوه بارز زیبایی است. 2. یکی از مولفه های مرتبط با تربیت هنری و زیباشناسی، مفهوم نمادها است. نمادها به شکل بیان نمادین و در قالب رنگ، شکل، صدا و به اشکال عینی- تمثیلی و ذهنی در آیات قرآن در معنایی غیرظاهری مثل ایمان، صبر و گذشت به کار رفته اند. 3. استفاده از هنرهای بصری مثل رنگ، گل و زیبایی های طبیعت، در تلفیق با هنرهای دیگر می تواند در تربیت دینی موثر باشد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مفاهیم دینی رضا و توکل به خدا به منزله متغیر مستقل، به شیوه گروهی بر کاهش اضطراب به عنوان متغیر وابسته در دختران دانش آموزان سال اول دبیرستان، منطقه 9 شهر تهران انجام گرفته است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسش نامه اضطراب کتل بوده است. از میان 200 دانش آموز، 60 دانش آموز که نمره اضطراب آنها در پرسش نامه اضطراب کتل 4 و بالاتر از 4 بوده است به طور تصادفی انتخاب و به گروه های آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 12 هفته (هر هفته یک جلسه 60 دقیقه ای) تحت تاثیر متغیر مستقل قرار گرفته اند، درحالی که گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. در این مرحله پس آزمون انجام شد و داده ها با بهره گیری از آزمون آماری T بین نمره های به دست آمده از تفاضل پیش آزمون و پس آزمون میزان اضطراب دو گروه آزمایش و گواه تجزیه و تحلیل آماری شد. یافته های تحقیق نشان داد که بین میانگین های اضطراب کلی، اضطراب پنهان و اضطراب آشکار دو گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (P=0.05). بدین گونه که میانگین تفاضل نمره های اضطراب کلی، اضطراب پنهان و اضطراب آشکار گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بیشتر بود. یعنی گروه آزمایش میزان بسیار زیادی کاهش اضطراب در مقایسه با گروه گواه داشته است.

روش تلقین، یکی از روشهای مورد استفاده در تربیت دینی است. برخی از کارشناسان تربیت دینی معتقدند در تربیت باید از روشهایی استفاده کرد که موجب تغییر نگرش متربی شود و چشم انداز شناختی در او ایجاد کند. از نظر آنان کاربرد تلقین، قبولی کورکورانه و عادت به یادگیری و یادآوری مکانیکی آموزه ها را در پی دارد و موجب ایجاد خصوصیاتی همچون تسلیم و انقیاد در متربی می شود. موافقان بکارگیری این روش در تربیت دینی نیز معتقدند، کاربرد روشهایی غیر از تلقین همچون روشهای عقلانی منوط به رشد عقلی در متربی است.مقاله حاضر، به بررسی چالشها، پیامدها و محاسن ناشی از بکارگیری روش تلقین در تربیت دینی پرداخته و به تشریح ماهیت و مفهوم تلقین و تربیت دینی و سازواری و ناسازواری آن پرداخته است. از آنجایی که نمی توان در دوره های کودکی منتظر رشد فرایند عقلانی در متربیان شد و به آموزش عقلانی دین پرداخت، بنابراین در دوران کودکی، که دوره تمهید برای قلمرو اصلی تربیت دینی است، می توان از روش تلقین برای ایجاد برخی آداب و صفات انسانی و اخلاقی استفاده کرد. همچنین از این روش نیز می توان برای تثبیت ایمان در دوره های بالاتر رشد بهره گرفت.

هدف این مقاله بررسی رویکرد حاکم بر تدوین برنامه های درسی علوم تجربی در ایران، پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تبیین لزوم استفاده از رویکرد دینی در تدوین برنامه درسی علوم تجربی است. نویسنده معتقد است رویکرد حاکم بر تدوین برنامه درسی از ابتدای تاسیس مدارس و دبیرستان ها به سبک موسسات آموزشی مغرب زمین در ایران رویکردی سکولار بوده که به دیدگاه های منبعث از آموزه های دینی در خصوص شناخت طبیعت و جانداران توچهی نداشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تلاش هایی که برای زدودن آثار این تفکر صورت گرفت و کوشش هایی که به عمل آمد تا صبغه سکولاریستی از سیمای برنامه های درسی علوم تجربی زدوده شود، به نتیجه مطلوب نینجامید. براین اساس، استفاده از رویکرد دینی در حوزه برنامه درسی علوم تجربی به جای رویکرد سکولار امری ضروری است. در رویکرد دینی، برخلاف رویکرد سکولار، شناخت جهان هستی در قالب دروس علوم تجربی بر پیش فرض های متافیزیکی مطرح شده در منابع دینی استوار می شود و میان مطالعه طبیعت و آموزه های دینی پیوندی وثیق به وجود می آید؛ در نتیجه، طبق این رویکرد دانش آموزان برای شناخت جهانی هستی ضمن استعانت از روش های تجربی، از دانش مبتنی بر پیش فرض های متافیزیکی مربوط به پدیده ها و موجودات نیز سود می جویند و به این سان به هنگام مطلعه محیط اطراف فراترازیک چشم انداز مادی به جهان هستی می نگرند و به فهم عمیق تری از جهان نائل می آیند و با جهان بینی از جهان نائل می آیند و با جهان بینی مبتنی بر دین به مطالعه محیط طبیعی می پردازند.

کودکان و نوجوانان جزء سرمایه های ملی هر کشوری به شمار می روند. استفاده کردن از برنامه های رسمی و غیررسمی در چگونگی تعلیم و تربیت آنها، سیاست هایی است که مسوولان آنها را در راس برنامه های خود قرار می دهند. نپذیرفتن روش های آموزش مستقیم از سوی فراگیران در بیشتر مواقع، پایداری و ماندگاری بیش از حد آموزش های غیرمستقیم موجب روی آوری کشورها به استفاده از تمام ظرفیت های آموزش غیرمستقیم در تعلیم و تربیت کودکان شده است. ادبیات کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از ابزارهای تربیت غیررسمی علاوه بر تامین نیازهای جسمی، روحی و عاطفی تاثیرات دیگری نیز در آنها برجای می گذارد. استفاده از ادبیات در تقویت خواندن و نحوه به کارگیری آن در ایجاد آرامش روحی و روانی و به کارگیری آن به عنوان وسیله ای برای کسب تجربیات جدید راهکارهایی است که مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. استفاده از ادبیات در شکل گیری باورهای دینی در کودکان و نوجوانان بخش پایانی این نوشته را تشکیل داده است.