جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرن پنجم پیش از میلاد را می‎توان سرآغاز شکاکیت دانست، چون قبل از آن شک و تردیدی در امکان علم به واقعیت نبود. در این قرن با ظهور سوفسطاییان، امکان حصول علم به واقع مورد تردید قرار گرفت. ما در این رساله ضمن بیان کلیاتی در باب شکاکیت، نگاهی به شکاکان قدیم و سوفسطاییان انداخته‎ایم و پس از آن شک روشی دکارت را مورد نقادی قرار داده‎ایم؛ چون او حد فاصل میان فلسفه قدیم و جدید و پدر فلسفه جدید است. دکارت درصدد یافتن راهی برای شناخت حقیقت بود و به همین دلیل ابتدا در همه چیز شک کرد و تلاش نمود که به یقین برسد. نگارنده بر این اعتقاد است که علاوه بر شک روشی دکارت، فلسفه دکارت به دلیل قول به ثنویت ذهن و عین، زمینة نوعی شکاکیت واقعی را پی‎ریزی کرده است. در ادامه به شکاکیت هیوم پرداخته‎ایم و اثبات کرده‎ایم که نتیجه منطقی آرایش شکاکیت است و آن را مورد نقادی قرار داده‎ایم. پس از آن به کانت پرداخته‎ایم چون اهمیت نقش کانت در فلسفه جدید تا آنجاست که مورخان فلسفه، فلسفه جدید را به دو دوره قبل و بعد از کانت، تقسیم کرده‎اند، چنانکه فلسفه یونان را به دو دوره قبل و بعد از سقراط تقسیم کرده‎اند. نگارنده معقتد است که کانت با پذیرش و تعمیم اشکال هیوم در باب علیت و پیشینی کردن آن‎ها به شکاکیت رسیده است و آدمی را ناتوان از شناخت واقع دانسته است. به همین دلیل کانت معتقد است که عقل نظری فقط پدیدارها را درک می‎کند و از ادارک شیء فی نفسه ناتوان است. شکاکیت کانت زمینه ساز شکاکیت‎های بعد و پیچیده‎تر از شکاکیت‎های قبل از اوست، چون در واقع شکاکیت خام گذشته که ناشی از اصالت واقع خام بود به شکاکیت‎های پیچیده‎ای تبدیل شد که کانت آن را ارائه کرد یا زمینه ساز آن شد. در پایان به نقد و بررسی مدعا و ادله شکاکان پرداخته‎ایم. ابتدا مدعای آن‎ها را مورد نقادی قرار داده‎ایم و سپس نگاهی نقادانه به بعضی از ادلة آن‎ها انداخته‎ایم.

در این پژوهش کوشش شده است تا «طرح فلسفی هیوم» در وحدت و کلیت آن در قالب سه رکن اصلی آن (یعنی: اهداف، روش ها و نتایج) تفسیر گردد و شمایی کلی از اندیشه او به دست داده شود. هر یک از این ارکان سه گانه یک فصل از فصول سه گانه پژوهش حاضر را به خود اختصاص داده است؛ در فصل اول دو هدف عمده هیوم از مطرح کردن اندیشه اش تحت عنوانهای «اصلاح فلسفه» و «پیشبرد علم طبیعت انسان» مورد تبیین قرار گرفته اند. در مرحله بعد روش هایی که هیوم برای دستیابی به اهداف مذکور به آنها متوسل شده است مورد بررسی قرار گرفته اند، «نقد معرفت پیشینی» و «روش تجربی آزمونی استدلال» هر یک به گونه ای برای هیوم نقش روش و راهبرد برای رسیدن به اهداف را داشته اند و ما در فصل دوم اینها را مورد توجه قرار داده ایم. و بالاخره در فصل سوم به نتایج حاصله از به کاربستن روش های مذکور برای رسیدن به آن اهداف کلی از پیش تعیین شده، پرداخته ایم و متناظر با آن اهداف دو نتیجه مهم و عمده طرح فلسفی هیوم را، که آراء او درباره «چیستی فلسفه» و «چیستی انسان» هستند، توصیف نموده ایم. نکته ای که می توان از این پژوهش به دست آورد رسیدن به تفسیری از اندیشه هیوم است که آن را نه به عنوان صرف «شکاکیت» و نه صرف «تجربه گرایی» بلکه به عنوان یک «طرح انسان شناسی فلسفی» نشان می دهد.

چکیده دیوید هیوم فیلسوفی است که بر فلسفه جدید تأثیر بسزایی گذاشته است وی تجربه گراست و همین مشرب فکری وی باعث شده است که عده ای از فلاسفه وی را شکاک قلمداد نمایند. وی مهمترین مسأله علم تجربی یعنی اصل علیت را به چالش می کشد و معتقد است تصور علیت و ضرورت که لازمه آن است در ذهن ما ساخته می شود و انطباعی مطابق آن در خارج وجود ندارد و این تصور ساخته عادت ذهن ماست. اما ما از آن چاره ای نداریم و برای زندگی ما اصلی است مهم، و به خاطر سرشت و طبیعت انسانی ماست که این اصل ساخته می شود. این بحث به طور مفصل در رساله مهم وی « جستاری درباره طبیعت انسانی» آمده است ، راه حل وی برای رفع شک به اصل علیت در علم تجربی اصل روانشناسانه عادت و باور است . راه حلهایی که اشاعره نیز برای تبیین اصل علیت از آن استفاده کردند منتها از دیدگاهی متفاوت .

این متن ترجمة بخش چهارم از کتاب An Interpretaion of Religion نوشتة جان هیک است که به موضوع پلورالیزم دینی می پردازد. هیک که از مدافعان مشهور پلورالیزم است در قالب سه فصل نظریة خود را شرح می دهد. او با رد نظریة طبیعت گرایان که همة عقاید دینی را وهمی می پندارند و نیز انحصارگرایان که تنها دین خود را حق و طریق رستگاری می دانند به مقابله بر می خیزد. مؤلف در تبیین نظریة خود از رأی کانت دربارة شیء فی نفسه و پدیدار و این که دستگاه ذهنی ما راهی به سوی ورای پدیدار ندارد نهایت استفاده را می کند و اگر چه با کانت اختلاف نظرهای زیادی دارد، ولی با تمایز میان حق فی نفسه و حق پدیداری و این که ما تنها به حق پدیداری می توانیم علم پیدا کنیم نظریة پلورالیستی خود را عرضه می کند. به نظر او یک واقعیت یا حق وجود دارد که در ادیان مختلف به صورتهای گوناگون به تجربة انسانی در می آید. بنابراین حقانیت و نیز رستگاری از آن هیچ دین خاصی نیست. همچنین ما همیشه وجوه حق را تجربه می کنیم نه خود حق را. حق یا واقعیت نهایی نزد ادیان مثل اسلام و مسیحیت و یهودیت امری شخصی و نزد ادیانی چون بودیسم و هندوئیسم امری غیر شخصی است و از این رو هیک ناچار است رابطة میان حق پدیداری و حق فی نفسه را در مورد هر کدام از این دو دسته ادیان به طور مجزا مورد بحث قرار دهد و بدین خاطر است که فصل دوم این ترجمه بیانگر وجوه شخصی حق و فصل سوم توصیف کنندة وجوه غیر شخصی حق و رابطة آنها با حق فی نفسه می باشد. هیک با تسلطی که بر ادیان مختلف دارد، تلاش می کند با بیان عقاید ادیان گوناگون نظر خود را بر آن ادیان تطبیق کند

چکیده (فارسی): نظریه کیفیات اولیه و ثانویه، مبتنی بر دوگانه انگاری عالم اس ت. برخی از خصوصیات اشیا مانند شکل، اندازه، حجم، حرکت و سکون، در عالم خارج موجود است و برخی دیگر مانند رنگ، بو، مزه و صدا وابسته به ادراک و غیر واقعی است . کیفیات اولیه، چون با جنبه پایدار اش یا ارتباط دارد، واقعی است، اما کیفیات ثانویه، به دلیل تغییرپذیری، ناپایدار و غیرواقعی است . این نظریه، هم در فلسفه باستان مطرح می شود و هم در فلسفه جدید . در عصر باستان، دموکریتوس، بر مبنای نظریه اتمی، تمایز میان کیفیات اشیا را مطرح می کند . این نظریه، که پا سخی است بر مسئله وحدت و کثرت الئاییان، مبنایی مابعدالطبیعی دارد و از داده های علمی گرفته نشده است، از این رو، در برابر مابعدالطبیعه ارسطو، نمی تواند ایستادگی کند . ارسطو، با توسل به عقل عرفی، نظریه جوهر و عرض را مطرح می کند؛ جوهر با همه اعراضش، در عالم خا رج ، وجود دارد . تصورات این اعراض، از عالم عینی برآمده و مطابق با آن است . بیش تر فیلسوفان مسلمان و مسیحی، در قرون وسطا، از این نظریه پیروی می کنند. در عصر جدید، تمایز میان کیفیات، در آراء کپلر و گالیله، دوباره مطرح می شو د. این نظریه، با مبنایی علمی، وارد ف لسفه جدید می شود و بر آراء فیلسوفانی چون دکارت، لاک، بارکلی و هیوم، تأثیراتی ژرف برجای می گذارد . با چنین مبنایی، نظریه جوهر و عرض ارسطو نفی می شود؛ عینیت عالم توجیه ناپذیر می گردد؛ و سرانجام آنچه برجای می ماند، تنها ذهن و تصوراتش است .