جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محدث و متکلم شیعه. ابن ندیم او را از "شیعیان متفرّقون" می داند که مذاهب آنان معلوم نیست.

متکلم . موسس فرقه سلیمانیه از زیدیه در مناظرات علیه هشام بن حکم حاضر می شده است و قصد ضربه به او را داشته است. او متعرض شیوه عمل امامان باقر و صادق (ع) می شده است و نقل است که تقیه و بداء را به شیوه ای مزورانه تفسیر می کرده است. به سبب این تفاسیر برخی از اصحاب امام باقر او را ترک کرده اند و امامت جعفر بن محمد (ع) را انکار کردند. در امامت قائل به شوری بوده است و منکر عقیده هشام بن حکم مبنی بر فساد اختیار امام توسط مردم. همچنین قائل به امامت امام علی (ع) بوده است بیعت شیخین را خطا می دانسته است اما آن را فسق نمیدانسته است. او از عثمان نیز تبری جست و وی را تکفیر کرد.

محدث و متکلم معتزلی که اعتزال را از واصل بن عطاء و عمرو بن عبید دریافت کرده بود. او معاصر قیام نفس زکیّه و برادرش ابراهیم علیه منصور عباسی بود که عده ای از معتزله در آن قیام شرکت کردند اما عثمال طویل در این خروج شرکت نکرد .

محدث، فقیه متکلم شیعی از شاگردان شریف مرتضی و شیخ طوسی. شرح "جمل العلم و العمل" از اوست که بخش اول آن اختصاص به کلام دارد /

از متکلمان خراسان و ابتدا از مناظره کنندگان مامون با امام رضا (ع) برای اثبات عجز امام در مناظره بود. شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا(ع) می شمارد و برخی از علمای رجال گمان می کنند که او به طریقه امام رضا (ع) راه یافته است. شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا و توحید از او یاد کرده است.

رییس فرقه الجواربیة در مورد مذهب او اختلاف است. اشعری او را از مرجئه قائل به تشبیه می شمارد و ابن حزم به صر احت از او به عنوان یک شیعه یا "رافضی" سخن می گوید. عماد الدین طبری امامی به هنگام بحث از اصحاب سفیان ثوری( که صفات را اثبات می کنند و به ظواهر نصوص بدون تعرض به تاویل عمل می کنند) از جواربی به عنوان متأخرین این قوم یاد می کند و مذهب آنها را در نبوت و امامت و عقل و سمع همان مذهب اشعری می داند. معاصر هشام بن حکم وهشام بن سالم جوانیقی و مقاتل بن سلیمان بوده است و یزید بن هارون واسطی و بشر المریسي را تکفیر کرده است. آنچه را که به او نسبت داده اند عموما از جانب مخالفین بوده و مشابه آن صفاتی است که معمولا به هشامین نسبت می دهند. می توان او را بنا به گفته ها از معتقدان به تجسیم تشبیهی دانست که مبتنی بر این نظر ابن سالم است که خداوند به صورت انسان است اما نه از لحاظ گوشت و خون . ابن حزم معتقد است که جواربّی به نص بر ائمه از علی (ع) و اولاد او از جانب پیامبر(ص) قائل بوده است.

متکلم. معتزلی و ریسس ضراریة. در اعتزال بر مذهب واصل بن عطا و عمرو بن عبید بود سپس با واصل در خلق و انکار عذاب قبر اختلاف پیدا کرد. نقل است که بعد تر گفته هایی خلاف مذهب اعتزال از او پیدا شد. قاضی عبدالجبار می گوید که او از اصحاب اعتزال بود و سپس به مجبّره پیوست. ابن ندیم او را از اهل بدعت معتزله می شمارد. ابن حزم اصحاب ضرار را نیز از مقرب ترین مذاهب معتزله به اهل سنت و جماعت می شمارد. او در محفل محفل یحیی بن خالد برمکی با هشام بن حکم نیز مناظراتی داشته است.

محدث، فقیه شافعی، اصولی، ادیب، شاعر، نحوی، عالم ریاضی و متکلم اشعری. قائل به تفضیل فقه شافعی بر فقه ابو حنیفه بود. از شاگردان ابواسحاق اسفراینی در نیشابور بود. کتاب اصول الدین ، الفرق بین الفر ق و الملل و النحل از آثار اوست. صاحب مناظراتی با کرامیّه نیز بوده است.

محدث ، فقیه، متکلم شیعه.