جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادوارد گرانویل براون ‎Edward Granville Browne ‏(۷ فوریهٔ ۱۸۶۲-۱۹۲۶) متولد استوتز هیل، گلاسترشر انگلستان، خاورشناس و ایران‌شناس مشهور بریتانیایی بود. او کتاب‌های زیادی در زمینهٔ تاریخ و ادبیات نگاشته‌است. نقش براون در اندیشه‌های مذهبی و فرقه‌های دینی: براون به موضوعات دینی و اجتماعی و جریان‌های فکری و اعتقادی توجه خاص داشت، و از همان آغاز مطالعات ایرانی و اسلامی خود، چندین مقاله دربارهٔ باطنیه، حروفیه و شیخیه در جراید علمی اروپا منتشر ساخت. از اواسط قرن نوزدهم درگیری فرقه‌های بابیه و بهائیه و ازلیّه با یکدیگر از یک سو با حکومت مرکزی و مراجع دینی و اکثریت جامعه از سوی دیگر، به صورت جریانی گسترده و پرآشوب درآمده و فضای فکری و سیاسی ایران را فراگرفته بود. کتاب معروف ادیان و فلسفه‌ها و آسیای مرکزی نوشته آرتور دو گوبینو باعث جلب توجه براون به این موضوع شد. براون طی چند سفر به استانبول و قبرس و فلسطین، و ملاقات با سران بابیه و بهائیه، چون میرزا یحیی صبح ازل و میرزا حسینعلی معروف به بهاءالله و برخی دیگر از منتسبان به این فرقه‌ها، به گردآوری و نشر نوشته‌های آنان پرداخت. در سال ۱۹۱۰ براون کتاب نقطةالکاف میرزا جانی کاشانی را که نسخه منحصربه‌فرد آن در کتابخانه ملی پاریس به دست او افتاده بود، با مقدمه‌ای به نفع ازلی‌ها و به زیان بهایی‌ها انتشار داد. او معروف‌ترین شرق‌شناس انگلیسی بود که بسیاری از کتب و مقالاتش را در مورد مذهب بابی و بهایی نوشته‌است. محمد عبدالله آل آهاری در مقدمه کتاب فراخوان کامل به بهشت بیان می‌نویسد: گر چه او متمایل به سمت ازلی‌ها شده بود، بسیاری از بهائیان (از جمله موژان مؤمن) اظهار داشتند که او بسیاری از ثبت‌های تاریخ را که ممکن بود گم و نابود شوند را حفظ کرد. مصاحبه‌های او با بهاء و صبح ازل در بین ارزش‌های دست اول غرب در مورد این رهبران نخستین بابی (بعداً بیانی نامیده شدند) و بهایی، قرار گرفته‌است. نوشته‌های او بسیاری از نویسنده‌های موضوعات بابی، ازلی و بهائی مثل آگوست استنسترندز را تحت تأثیر قرار داده‌است. او همچنین کتاب نقطةالکاف را در حمایت از موقعیت ازلی ترجمه کرد.

فیچیکیا که قبلًا خودش بهایی بوده، معتقد است عقاید سیاسی افراطی رهبریت تشکیلات جهانی بهاییت متاثر از گرایشات فاشیستی است. اعضاي تشکیلات در برابر هرگونه تفکر انتقادي، نوآوري، آزادي بیان، انتقاد از مقررات سخت و سانسور با طرد فوري از سوي تشکیلات روبرو میشوند.

فرانچسکو فیچیکیا (زاده ۱۹۴۶ در بازل سوئیس) (Francesco Ficicchia) نویسنده‌ای آلمانی زبان است. او در دهه هفتاد، عضو جامعه بهایی سوئیس شد و حتی برای مدتی در مرکز جهانی بهائی در حیفا کار کرده است. او در سال ۱۹۷۴، انصراف خود از جامعه بهایی را پس از ۳ سال عضویت در آن جامعه رسما اعلام می‌کند. از آن به بعد، او به نزاعی آشکار با جامعه بهائی و مقامات عالیش وارد می‌شود. او بعد از آن چندین مقاله و در نهایت کتابی در نقد جامعه بهایی، تشکیلات اداری بهائیت و اعتقادات آنها می‌نگارد. علت پیدایش اختلاف فیچیکیا با جامعه بهائیت، مطالعه کتاب هرمان زیمر تحت عنوان «یک وصیت نامه جعلی» می‌باشد. هرمان زیمر در کتاب خود وصیت نامه عبدالبها را در پیروی از روث وایت جعلی دانسته و در پی آن جانشینی شوقی افندی را زیر سؤال برده است. فیچیکیا نظرات مخالف خود را در ارتباط با تشکیلات بهائیت در یازدهم فوریه سال ۱۹۷۵ به صورت مقاله‌ای تحت عنوان «نامه یک خواننده»، در روزنامه der zürcher oberländer در زوریخ منتشر می‌کند. مدت کوتاهی پس از انتشار اولین نظرات خود و در ماه اوت سال ۱۹۷۵, فیچیکیا مقاله دیگری تحت عنوان «بهایی گری- یک آینده نا معلوم برای دین آینده» در نشریه ادواری دفتر مرکزی کلیسای پروتستان منتشر می‌کند. فیچیکیا تحقیقات خود را کامل کرده و آن را به صورت کتابی تحت عنوان «آیا بهائیت دین جهانی در آینده است؟ پژوهشی نقادانه در تعالیم، تاریخ و تشکیلات آن.» (به آلمانی: ?Der Bahaismus -Weltreligion der Zukunft) در سال ۱۹۸۱ توسط دفتر مرکزی کلیسای پروتستان آلمان دائره مسائل عقیدتی (به آلمانی: Evangelische zentralstelle fur welTanschauungsfragen ) منتشر می‌کند. این کتاب بحث‌های بسیاری در پی داشته است. میشل میدلن برگر (به انگلیسی: Michael Midlenberger) این کتاب را اولین اثر معتبر و نقادانه در زمینه بهائیت دانسته است. همچنین جامعه آکادمیک آلمان از این اثر استقبال ویژه‌ای می‌کند. به عنوان نمونه، قومیت شناسان و محققان مطالعات زبان عرب چون جوزف هنینگر در سال ۱۹۸۳ این کتاب را مورد پسند معرفی کرده است. وی همچنین با دنیس مک ایون مقایسه شده‌است. کتاب فیچیکا به جایگاه جامعه بهائی در آلمان لطمه وارد کرد. بهائیان در ابتدا تصمیم گرفتند توجهی به کتاب او نکرده ردیه‌ای بر آن ننگارند. اما بعداً آثار آن را در روابطشان با دولتمرادن دیدند. فیچیکیا مقاله دیگری نیز تحت عنوان «بهائیت: دین، دولت و جامعه در یک حکومت دینی جهانی» در زمینه بهاییت در سال ۱۹۹۴ به چاپ رسانده است. به نظر فیچیکیا نگاه نقادانه به بهاییت از طرف بهاییان به ندرت به چشم می‌خورد که اثر وی را در این راستا متمایز کرده است. جامعه بهایی پس از چهارده سال در ۱۹۹۵ کتابی تحت عنوان (به آلمانی: ، Der information als method) در رد نظرات فیچیکیا در ۸۶۰ صفحه می‌نگارد. این اثر ابتدا در آلمان منتشر می‌شود و پس از چندی به انگلیسی تحت عنوان (به انگلیسی: Making the crooked straight) و در پی آن به فارسی تحت عنوان «راست را کژ انگاشتند» ترجمه می‌شود. دنیس مک ایون به حجم این ردیه انتقاد وارد کرده، آن را غیر ضرروری دانسته و غیر آکادمیک خوانده است. همچنین صلاحیت نویسندگان آن را در نگارش یک کتاب گسترده آکادمیک زیر سؤال برده است. وی دلیل خود در بیان چنین مطلبی را، در غیر آکادمیک خواندن اثر فیچیکیا، توسط نگارندگان این ردیه بیان کرده است. به اعتقاد مک ایون، نویسندگان ردیه مزبور به همان اندازه از توانایی نگارش مطلبی آکادمیک برخوردارند که فیچیکیا برخوردار است. او هر دو جبهه را از نظر نگارش در زمینه‌های مطالعات دینی و زبان عرب آماتور معرفی کرده است. در این میان شوفر و گلمر هیچکدام نه به فارسی و نه به عربی مسلط می‌باشند، و بحث در مورد مسائل مطرح شده در کتابشان نیاز به تسلط به آن زبانها دارد. از طرف دیگر، به گفته دنیس مک ایون، بهاییان در مورد اسلام و مسیحیت همان کاری که فیچیکیا با بهاییت انجام داده است را انجام داده‌اند، حال چرا این گونه متون انتقادی را بر نمی‌تابند؟ وی معتقد است، بهاییان تنها تحقیقاتی که هیچ مغایرتی با نظرات محققان شناخته شده و اصول گرای بهایی ندارد، مورد قبول می‌دانند. و این راه را خلاف تحقیق آکادمیک می‌شمرد. فیچیکیا کتاب خود را در سال ۲۰۰۹ تجدید چاپ می‌کند. به گفته وی علت تجدید چاپ کتاب سال ۱۹۸۱، پاسخ به اتهامات ردیه مزبور می‌باشد. او در چاپ جدید خود مطالب گذشته را کاملا تکرار نکرده و نکات جدیدی را بر اساس واقعیت‌های روز به اثر گذشته خود اضافه کرده است.

تحقیقی دربارهٔ مذاهب بابی و بهائی: محمدعلی خنجی می‌نویسد:باید دانست که اصول عقاید بهائیان در یکصد سال اخیر، تغییرات بسیار دیده است و آنچه که امروز مجموعه معتقدات آنها را تشکیل می‌دهد عبارت از اصولی است که به تدریج وارد مذهب آنها شده است.[۱۱] ایشان نظریات بهائیان را دربارهٔ مسائل اجتماعی بررسی نموده است:علم و دین:یکی از نظریات به ظاهر مترقی بهاییان این است که می‌گویند: «دین باید مطابق علم باشد زیرا خدا عقل به انسان داده تا حقایق اشیاء را تحقیق نماید؛ اگر مسائل دینیه مخالف عقل و علم باشد وهم است زیرا مقابل علم جهل است» ولی اگر در نوشته‌های آنها درست دقیق شویم مشاهده می‌کنیم که منظور آنها از این جمله این نیست که نظریات و عقایدی که به نام دین به مردم عرضه می‌شود باید کاملاً موافق قوانین علمی باشد بلکه برعکس، آنها معتقدند که قوانین علمی را باید با اصول دیانت بهایی سنجید و هرکدام که موافق آمد پسندید و «تسجیل» نمود و هرچه موافق نیامد باید به دور افکند.[۱۲] اجتماع و طبقات:بهائیان در مورد ساختمان اجتماع و اختلافات طبقاتی، دارای نظریاتی هستند که بعضی از آنها را صراحتاً در کتب و الواح خود مطرح نموده‌اند و برخی دیگر را باید از میان لفافه‌های گوناگون بیرون کشید. اولین نکته‌ای که از مطالعه نظریات اجتماعی آنها بدست می‌آید اینست که بهائیان، اختلافات طبقاتی را یک امر طبیعی و لازمه زندگی بشری می‌شمرند. عبدالبهاء در یکی از خطابات خود دربارهٔ این مسئله چنین می‌گوید:"طبقات ناس مختلفند، بعضی در غنا هستند و بعضی در نهایت فقر، یکی در قصر عالی منزل دارد، یکی سوراخی ندارد.. و لذا اصلاح معیشت لازم نه آنکه مساوات باشد بلکه اصلاح لازم است و الا مساوات ممکن نیست نظام عالم بهم می‌خورد نظم عالم اقتضاء می‌نماید که طبقات باشد."نمی‌شود بشر یکسان باشد. رابطه ملت و حکومت: دربارهٔ رابطه ملت و حکومت نظریات بهائیان بسیار عقب مانده و کهنه است و هنوز: «السلطان ظل الله فی الارض» راهنمای آنهاست چنان‌که عبدالبهاء صریحاً می‌گوید: «امر منصوص این است: یا اولیاءالله و امناء، ملوک مظاهر قدرت و مطالع عزت و ثروت حق اند، دربارهٔ ایشان دعا کنید، حکومت ارض به آن نفوس عنایت شد.» و نیز نوشته است: «... سلطنت، موهبت رب عزت است و حکومت، رحمت حضرت ربوبیت. نهایت مراتب این است که شهریاران کامل و پادشاهان عادل، به شکرانه این الطاف الهیه و عواطف جلیله رحمانیه باید عدل مجسم و عقل مشخص، فضل مجرد باشند و لطف مصور.» به این ترتیب چنان‌که ملاحظه می‌شود، آیین بهائی برای ملت هیچ گونه حقی قائل نیست و تنها «ملوک» را منشأ قدرت و لایق حکومت می‌شمارد.