جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نحوی . نسب شناس، محدث فقیه و متکلم. احتمالا اصالت ایرانی دارد.از ائمه قرّاء. گویا از اصحاب حدیث بوده و با استناد به احادیث به جدل و رد اهواء ملل مشغول بوده است.

متکلم معتزلی فقیه مفسر. از شاگردان ابوهذیل علّاف و لذا از معتزله بصره است. به سبب برخی نظرات درباره امام علی(ع) او را از حوزه معتزله خالص جدا کرده اند و در میان خود این مکتب مذمت بسیار شده است . به واقع آراء او در باب امامت در میان معتزله خاص او بود و او را از سایر معتزله جدا می کرد. او امامت را در شرع واجب نمی دانست و قائل به عدم اجماع در امامت علی (ع) بود و در عوض امامت و اجماع را برای معاویه اثبات می کرد . بشر بن المعتمر کتابی در رد او نوشته است .

محدث فقیه متکلم امامیه . نجاشی او را اعفر می داند و ابن داوود و علامه حلی او را عفیر می دانند. نجاشی کنیه او را ابا الاحوص می داند. قدمای شیعه او ر ا فقیهی از اصحاب حدیث می دانند و ابوالحسن اشعری او را از کبار متکلمان شیعه می داند. حسن بن موسی نوبختی از او دریافت علم کرده است. عبد الجبار معتزلی معتقد است که ابا الاحوص و نوبختیه در "اکثر موارد به راه سمع قائل بودند بسا که گاهی هم به راه عقل پناه می برند". شریف مرتضی این مساله را در عبدالجبار مورد نقد قرار می دهد و معتقد است که عبدالجبار به تلبیس یا به سهو مساله لطف در آرا و نوشته های اینان را انکار می کرده است. او دارای مؤلفاتی است که در ضمن کتب نسل دوم متکلمان شیعه مانند ابو عیسی وراق و حسن بن موسی نوبختی و دیگران می توان به محتوای آنها راه یافت و اسامی برخی کتب او به ما رسیده است : کتاب الامامة، کتاب الرد علی العثمانیة، و کتابی هم در امامت دارد که در آن صرفا دلائل و براهین بر مساله امامت وارد شده است.

متکلم معتزلی. ظاهرا از شاگردان واصل بن عطاء بوده است که او را برای نشر آراء معتزله به بلاد دیگر و از جمله مغرب فرستاده است.

فقیه و متکلم . قاضی القضاة مصر بوده است و به همین روی ظن آن می رود که از اشاعره بوده است.

عالم و محدث و شاعر و متکلم معتزلی

متکلم معتزلی. با ابوعلی جبّائی مراودات بسیار داشته است. احتمالا از شاگردان او بوده است. نقل است که ابوعلی جبّائی مواقع نجوم را با حوادث زمینی مرتبط می دانست و این را به جریان عادات از جانب خداوند مرتبط می دانست و رامهرمزی نیز این عقیده او را گردن نهاد.

زندگی شخصی او بر ما مجهول است اما او در مسیر نهضت خوارج در نیمه دوم قرن اول بوده است. پیروان او را عجاردة و عجردیة می خوانند. اشعری عجارده را در ضمن عطویّه می شمارد. ابن حزم اینان را بخش بیشتر خوارج قاطنین خراسان می داند. اینان نیز همچون بقیه خوارج قائل اند به کفر امیر المؤمنین (ع) , عثمان و اصحاب جمل و حکمین و خشنودان از حکمیت، کفر مرتکیبن به گناه و وجوب خروج بر حاکم جائر. قائل به وجوب برائت از اطفال اند تا زمانی که به اسلام دعوت شوند. عجارده منکر سوره یوسف بودند و آن را از مجعولات می شمردند.

از لقب او معلوم است که همچون داوود بن علی الظاهری پیرو حدیث و ظاهر نص بوده است. اشعری در ضمن مرجئه و همچنین جهمیه از او بحث می کند و البزدویّ او را از قدریه و معتزله می شمارد این در حالی است که ابن مرتضی به او نسبت تشبیه و عدل می دهد. اصحاب او را با نام الزهیریّة می شناسند. مهمترین آراء او به قرار زیر است : - خداوند همه جا حاضر است و مستوی بر عرش است جسم و محدود نیست و حمل حلول و مماسة بر او مجاز نیست. خداوند از ازل متکلم بوده است یعنی از ازل قادر بر کلام بوده است. خلق، غیر مخلوق است و خلق آن چیزی است که از اراده خداوند و امر کن پدید می آید کلام الله جسم و عرض و مخلوق نیست و محدث است و در زمان واحد در مکان های کثیر حاضر است و قائم بالله است . امر مرتکب کبیره بر عهده خداوند است که عذاب کند یا عفو. عقیده او در این باب همانند قول اصحاب استثناء در میان مرجئه است. رای او در باب قدر همانند رای معتزله است.

محدث و متکلم شیعه. ابن ندیم او را از "شیعیان متفرّقون" می داند که مذاهب آنان معلوم نیست.