جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرن نخست هجری و در جریان جنگ صفین ، فرقه خوارج با تمسک به داستان حکمیت پا به عرصه تحولات سیاسی گذاشت . این گروه با اتخاذ مواضع تند و خشونت بار مسیر تاریخ را عوض کردند . شورش خوارج در دوره خلافت امام علی (ع) جهان اسلام را وارد یک آشوب و ناامنی گسترده ای نمود به گونه ای که عواقب جبران ناپذیری را بر حکومت امام چه در زمان حیاتش و چه در بعد از آن بوجود آورد.گستردگی مناطق تحت نفوذ حکومت اسلامی ، عدم توانایی تعدادی از والیان در تبیین اهداف حکومت و عملکرد خلفای قبلی ، باعث گردید تا گروهی از افرادی که روند حرکتی حکومت امام علی (ع) را بر وفق مراد خود نمی دانسته ، دست به شورش بزنند و در این بین تعدادی از افرادی را که نسبت به چگونگی اداره حکومت اسلامی در جهل به سر می بردند نیز با خود همراه سازند . این مردم از اسلام چیزی نمی شناختند جز برخی شعارها و ظواهر کلی ، و تربیت دینی درست وکاملی نداشتند و هنوز تعصبات قبیله ای ، مفاهیم جاهلی ، مصالح و منافع شخصی و گروهی ، گرایش های احساسی انگیزه اصلی در اتخاذ مواضع و اقدامات آنان بود . از عواقب تلخ جریان خوارج و همراهان جاهل آن می توان به شکل گیری جنگ نهروان ، شهادت امام ، خانه نشین شدن فرزندان امام ، حادثه ناگوار کربلا و عدم اجازه فعالیت آشکار به منظور تبیین اهداف حکومت اسلامی در زمان معصومین عنوان نمود. بی گمان و بطور اجمال شیوه حکومتی خلفای قبل از امام علی (ع) و عدم توانایی والیان در تبیین حکومت اسلامی ، جهل تعدادی از مردم نسبت به شیوه حکومتی امام علی (ع) و اشاعه فساد در دستگاه حکومتی و تشدید فاصله طبقاتی در زمان خلفای قبل از امام در شکل گیری خوارج تاثیرگذار بوده است.

تاریخ‌نگاری اسلامی به عنوان یکی از شاخه‌های مهم و تأثیرگذار در علوم اسلامی همواره در تلاش بوده تا وقایع و حوادث عصر اسلامی را گزارش و مورد ارزیابی قرار دهد. تفرقه و پراکندگی مسلمانان پس از رحلت پیامبر خاتم(ص) و ظهور فرقه‌ها و گروه‌بندی‌های مذهبی و سیاسی موجب گردید تا در کنار مورخانی که همواره در تلاش بودند تا رسالت انسانی خود را در ثبت وقایع بر مدار علم و انصاف بانجام رسانند، برخی از مورخان با تکیه بر علایق مذهبی و سیاسی خود در بیان و نقل گزارش‌ها جانب انصاف را رعایت نکرده و به چینش حوادث بر پایه امیال خود دست زنند و از نقل گزارش‌هایی که با اهداف آنان همخوانی نداشت، بپرهیزند و در این راه گاه به جعل و تحریف تاریخ رو آورند.در میان گزارش‌گران وتاریخ‌نگاران عثمانی و شیعی نیز کسانی بودند که تعصبات مذهبی و سیاسی در آنها موجب گردید تا از نقل منصفانه حوادثفاصله گرفته و از انجام رسالت تاریخی خود سرباز زنند. در این نوشتار تلاش گردیده تا پس از معرفی دو جریان سیاسی و مذهبی عثمانیه و شیعه و سیر تطور آندو در قرون نخستین اسلامی به گزارشِ گزارش‌گران عثمانی و شیعی دو قرن نخست در بیان حوادث حکومت امام علی(ع) پرداخته شود و آندسته از گزارش‌های این دو گروه از تاریخ‌نگاران را که متأثر از جریان‌های سیاسی و اعتقادی‌شان بود، را مورد توجه قرار دهیم.

در این رساله توحید عملی در زندگانی حضرت علی (ع) بررسی می‌شود.هدف مورد نظر در این پژوهش، معرفی امام علی به عنوان منادی توحید و تلاش جهت درست شناساندن خط مشی توحیدی ایشان برای الگو گیری از آن حضرت در زندگی فردی و اجتماعیاست که در این راستا مباحثی به شرح ذیل مطرح می‌شود. توحید عملی در ابعادش، به معنای اینکه، تنها خداوند را پرستش کردن، و تنها او را محبوب خویش قرار دادن و به او توکل کردن و تحت حاکمیت و فرمانروایی‌اش قرار گرفتن و تنها از او یاری خواستن و آمرزش طلبیدن است. انسان موحدی که به توحید عملی دست‌یافته است، دارای شاخصه‌های شناختی و عملی است که در زندگی او تجلی یافته است. زندگانی امام علی سراسر توحید است. عبادتش تنها برای خداست، جلوه‌های اطاعت از خدا و پیامبر، در زهد، انفاق و ازخودگذشتگی و همچنین توحید عملی در محبت و توکل و استعانت درسیره فردی امام جلوه‌گر می‌باشد. زندگانی اجتماعی امام، مملو از توحید عملی در رفتار با خانواده و خویشاوندان، مومنان و شهروندان و حتی مخالفان و معاندان است. نگاه توحیدی امام به حکومت باعث پدیدار شدن جلوه‌هایی در عملکرد حکومتی از قبیل؛ خدامحوری به جای خودپرستی، فروتنی، پرهیز از خودستایی و برتری‌طلبی و عدالت‌ورزی گشته است. زندگانی مبارزاتی امام بر پایه توحید و پایبندی به اصول اخلاقی چه قبل از نبرد و در حین نبرد و حتی پس از آن استوار است و توحید عملی در زندگی اقتصادی امام، در تولید و مصرف و توزیع، جلوه‌گر است. این ویژگیهای شخصیتی او را الگوی مناسبی برای همه انسانها قرار داده است. برای رسیدن به اهداف مورد نظر این مباحث مطرح گردیده است و از منابع کلامی، تاریخی و حدیثی بهره گرفته شده است و به دنبال آن به این نتیجه دست یافته است توحید عملی در زندگانی امام تجسم یافته است.

مسئله‌ی تربیت از دیدگاه اسلامی و ولایی، از مهم-ترین مسائل و مباحث اسلامی و قرآنی و محوری‌ترین مسأله در مکتب اهل بیت (ع)است. بر این اساس مسئله‌ی ولایت و جایگاه و اهمیت آن، نیز مفاهیم، مصادیق، ابعاد، اقسام و مباحث دیگر آن در متون دینی به طور مبسوط بحث و بررسی گردیده و زوایای آن تعیین شده است. ولایت و اثر تربیتی آن در همه‌ی رده‌های سنی و از هر جنس ،از جایگاه بلند اعتقادی و محتوای آن، از مسائل عمیق ارزشی برخوردار است و از ذخایر نهفته‌ی درون عالم و آدم حکایت می‌کند. ولایت در قرآن، حکایت حقیقت آدمی است که استعدادهایش در اثر پیوند با ولایت تامه‌ی الهیه و حقیقت ذات ربوبی‌اش ،از راه عبادت و بندگی به منصه‌ی ظهور و بروز رسیده، تا آن‌جا که به غایت قصوای منزلت و مقام انسانی یعنی «انسان کامل» نائل آمده است؛ در نتیجه به مقام‌ها و منصب های رفیع الهی نبوت، رسالت، امامت و مانند آن دست یازیده است. از آنجا که هدف انسان ساختن دنیا به بهترین شکل برای رسیدن به آخرت و بهشت موعود است ، بنابراین نظام سیاسی و ولایی کاملی ارائه کرده تا فرد و جامعه ، به درستی تربیت شوند و به کمال اخروی برسند. بیان آثار تربیتی ولایت گامی موثر در مسیراثبات کارآمدی نظام سیاسی اسلام است.در این پژوهش، به تبیین مفاهیمی چون تربیت از دیدگاه‌های مختلف و مباحث ولایت و ارتباط و تعامل این دو مقوله، از منظر امیر بیان امیرالمومنین علی (ع) و آثار این تربیت در زندگی انسان می‌پردازیم.

تاریخ معاصر عربی علی رغم جوانب منفی و آسیب‌های فراوانی که برای جهان عرب و اسلام پدید آورد، جوانبی مثبت هم در بر داشت که باعث شد دایره جامعه عربی گسترده تر شود، و پنجره‌های جدیدی در برابر دیدگان آنان گشوده گردد، و ملت‌های عربی چشم به جهانی بدوزند که با مظاهر تمدنی جدید در برابر آنها قد علم کرده، هویت دینی و فرهنگی و سیاسی آنان را مورد هدف قرار داده بود. این امر که تهدیدی بسیار جدی از جانب مسلمانان و عرب‌ها تلقی می شد، آنها را به قیام و مبارزه‌ای اصولی و پی گیر علیه این حرکت‌ها فرا خواند، و سبب شد تا از خواب غفلت بیدار شوند و انرژی های نهفته آنها آزاد شود و به گذشته و میراث تمدن و فرهنگ پر افتخار خود که بیشتر آن را در سایه اسلام و تعلیمات آن به دست آورده بودند، باز گردند و برای غنی سازی و تقویت ملت اسلام و عرب در برابر دشمن جدید از ذخایر اسلامی کمک گیرند. از اینجا بود که مسلمانان و عرب ها به کاوش در فرهنگ و تمدن اصیل خویش همت گماشتند و در یافتن ریشه‌های آن سعی فراوان مبذول کردند؛ تا بتوانند ضمن باز یافتن هویت از دست رفته خود، دژی محکم در برابرتهدیدات و تحدّیات غرب بنا کنند. آنها در این راستا و به دنبال این حرکت، با چهره‌هایی در تاریخ آشنا شدند که نه تنها افتخار عرب و اسلام به شمار می‌آمدند؛ بلکه در پایه‌ریزی تمدن جهانی نیز سهیم بوده، نقش بسیار ارزنده و قابل توجهی را ایفا نموده اند. در رأس این چهره های ماندگار، چهره علی(ع) با درخشش بی‌نظیرش ذهن بسیاری از اندیشمندان عرب؛ اعم از مسلمان و مسیحی را به خود معطوف کرد و آنها را به پژوهشی عمیق در باره این شخصیت اسرار آمیز فرا خواند.در این پایان‌نامه به حول و قوه الهی به قسمتی از زندگی امام متقین و ابعاد شخصیت او نظری می‌افکنیم؛ البته نه از دیدگاه مسلمانان؛ بلکه از نقطه نظر مسیحیانی که از مرز شخصیت دینی خود گذشته و در شناخت علی(ع) با برون دینی و بدونتعصب فرقه ای گام‌های بلندی برداشته‌اند. ما با استفاده از روش کتابخانه‌ای در بیشتر موارد، و با بیان دیدگاه هایادبای مسیحی مورد نظر و مقایسه افکار آنان ، به این نتیجه رسیدیم که آنها با بررسی زندگی علی(ع) در وجود او الگویی از یک انسان کامل را مشاهده کرده، او را در درجه ای از کمال دانسته‌اند، که مرزهای نژادی و ملیتی و دینی را درنوردیده و از زمان و مکان فراتر رفته است؛ از این رو جهان امروز با پیشرفت روز افزونی که به سوی جهانی شدن دارد و در مسیر تحقق دهکده جهانی پیش می‌رود، شدیدا به او نیازمند است. آنان در شناخت علی(ع) گام‌های موثری برداشته و وظیفه انسانی خود دانسته‌اند که زندگی پر از رمز و راز او را به تحریر آورند و به عنوان الگویی از تمامفضایل و کمالات برای پیشرفته‌ترین انسانها، ودستورات و برنامه های او را به عنوان برنامه‌هایی برای گسترده‌ترین و پیشرفته‌ترین جامعه‌های بشری معرفی کنند.

با توجه به جایگاه ویژه قرآن کریم در بیان نیازهای هدایتی بشر از سویی و اهمیت به سزای امر امامت و ولایت در اسلام و خصوصاً در مذهب شیعه از دیگر سو، عدم ذکر نام ائمه خصوصاً امام علی علیه السلام – به عنوان خلیفه بلا فصل پیامبر اکرم- در قرآن کریم می تواند برای بسیاری سوءال بر انگیز بوده و بعضاً دستاویز اغراض تبلیغاتی مخالفان شیعه واقع شود. در این تحقیق به منظور یافتن و بررسی علل عدم ذکر نام حضرت در قرآن، ، مقدمتاً چند علت سلبی ذکر شده است . پس از آن در فصل اول از منظر سبک ویژه قرآن در ارائه مطالب و روش فهم آن، به بررسی سه ویژگی بیان کلی، بسط از درون و بسط از برون پرداخته و علت اکتفا به معرفی واجدان امر ولایت باخصوصیات و عدم تصریح به مصداق آن، معلوم گشته و از مساله شبهه زدایی شده است. در فصل دوم، از منظر سنت عام و قطعی آزمون الهی به عنوان ترجیحی ضروری، وقایع سیاسی اجتماعی مقارن رحلت رسول خدا صلی الله علیه وآله بررسی شده و با تحلیل عملکرد و انگیزه گروههای دخیل در آزمون خلافت، نقش بی بدیل عدم ذکر صریح مصداق امر خلافت نخستین در شکل گیری آزمون الهی مشخص شده و از سوی دیگر با بررسی احتمالات ممکنه در صورت ذکر نام، ضرورت عدم ذکر نام، برای احتراز از خطرات جدی و قابل ملاحظه، تایید شده است. در فصل آخر نیز به بررسی نظرات مخالف و شبهات سه گروه اخباریون (شیعه)، اهل تسنن و مستشرقان، در این قضیه پرداخته شده، اشکالات پاسخ داده شده و شبهات رد شده است.

این پژوهش با عنوان «شیطان از دیدگاه امام علی  با نگاهی به قرآن» ارائه شده است. با توجه به کاربردهای واژه‌ی شیطان و إبلیس و با عنایت به نقش شیطان در ضلالت انسان، مفهوم‌شناسی واژه‌ی شیطان ضروری است تا از رهگذر آن مهم‌ترین مانع در مسیر بندگی را بشناسیم و در سایه‌ی این شناخت به مبارزه با وسوسه‌های او و در نتیجه به تهذیب نفس بپردازیم. توجه به عوامل اصلی انحراف شیطان و تبیین مراحل نفوذ شیطان در انسان و توجه به آثار سوء پذیرش ولایت شیطان ما را بر این امر یاری می‌رساند.پژوهش حاضر با هدف شناخت شیطان به عنوان موجودی آزاد و مستقل از انسان با استفاده از کلام امام علی  و برداشت بهره‌های اخلاقی و حقوقی آموزه‌های مربوط به شیطان، درباره‌ی این موضوعات روشنگری کرده است و به این نتیجه رسیده که شیطان بر اساس حکمت خداوند متعال خلق شده است و در راه اغوای بشر، قدرتی بیش از حد وسوسه کردن ندارد و در نهایت اگر شیطان نمی‌بود انسان به کمال حقیقی خویش دست نمی‌یافت.روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است که به منظور توضیح و تبیین کلام امام علی  به آیات قرآن استناد و از تفاسیر قرآن و شروح نهج‌البلاغه، همچنین روایات وارده از معصومین  و کتب اخلاقی بهره جسته‌ایم.

این پایان نامه براساس چارچوب نظری مبتنی بر ساختار تخیل جامعه شناختی برای دستیابی به مختصات و جلوه های جامعه ی آرمانی از منظر نهج البلاغه و سیره ی اجتماعی حضرت علی (ع) با منظور داشتن نمود وروابط ایستایی شناسانه و پویایی شناسانه در فرایند ساخت نظام اجتماعی با تکیه بر عناصر هستی شناسانه ی نظام سالم در حوزه مراودات اجتماعی پرداخته است کهشاخصهای مورد نظر، در طرح تحلیلی مشخص شده است. مطالعه در آراء با بهره گیری از روش اسنادی و تاریخی با استناد به عبارات گویای نهج البلاغه صورت گرفته است. هدف اصلی در این تحقیق تعیین مولفه های جامعه آرمانی نه به مثابه انواع آرمانی، بلکه به منزله ی مختصات نمونه های اعلی مدینه ی فاضله، با قابلیت استفاده عینی در جوامع بشری می باشد. به طوریکه ویژگیهای خدا محورانه ی آنبرای شاخص گزینی و الگو برداری محققان جهت اقدام در نظام اجتماعی به گونه ی کاربردی معرفی گردد. در این راستا، با فرض مسلم دانستن ضرورت نقلی اقامه ی حکومت در سیره ی نبوی و علوی در حفظ نظام اجتماعی، آن دسته از ویژگیهای سیاسی و اجتماعی که نمود و برجستگی بیشتری دارند و از اهم عناصر یک جامع?ایده آل تلقی می شوند گزین گشته و در حد توان اثر در آن باره بحث شد. در این زمینه با توجه به اشارات متعدد روایی نهج البلاغه، ضمن طرح و ارزیابی معرفت شناسانه ی مسأله ی اصالت فرد و جامعه، نمونه ای از ارزشها نظیر عدالت و آزادی به دلیل اهمیت آن در جوامع بشری، با اجتناب از پذیرش تکثر در معنی عدل و آزادی و تأکید بر ثبات این دو مفهوم بر مدار حق و درک نسبت و تقدم آنها نسبت به یکدیگر درنهج البلاغه،مورد مطالعه قرار گرفت. پژوهشگر معتقد است، دستیابی به مختصات مدینه ی فاضله، آرزوی دیرینه ی بسیاری از متفکران علاقمند به مباحث فلسفی و سیاسی است. در این پژوهش وجوه خط مشی گذاری آرمانی علوی و برخی از ویژگیها و الزامات آموزه ی حق مدار آن در سیاستگذاریهای اجتماعی، با معرفی مشخصه هایی چون؛ تفکیک یافتگی کارکردی، اجرای عدالت اجتماعی و تحقق آزادی اجتماعی براساس حقوق شهروندی در تمام سطوح زندگی اجتماعی افراد جامعه به عنوان ویژگیهای کلی در ساخت اجتماعی و سیاسی جامعه آرمانی شناخته شد. در مجموع می توان گفت، مبنا و محور قرارگرفتن عدالت و ضرورت تقدم آن بر سایر ارزشهای اجتماعی، در پی ریزی جامعه مطلوب و آرمانی ره آورد مهمی از سیر تکمیل این پژوهش است.دستاورد دیگر این تحقیق؛ رویکرد عملگرایانه به امکان استفاده و الگوبرداری دقیق و عینی از عملکرد معصومان علیهم السلام در حوزهاجتماعی، با تأکید بر اینکه سیره ی معصوم، به طور کامل قابل الگوبرداری و پیاده سازی است.

هدف این پژوهش ،تبیین معنای زندگی از منظر نهج البلاغهو بر اساس آن ارائه برخی از اصول زندگی معنادار و نیز استنتاجاصول تربیتی زندگی معنادار است.رویکرد کلی محقق در این پژوهش، رویکرد تحلیلی است.اما به صورت جزئی تر برای تبیین معنای زندگی در نهج البلاغه از روش توصیفی-تحلیلی و برای استنتاج اصول زندگی و اصول تربیتی از روش استنتاج عملی بهره گرفته شده است.بر بنیاد یافته های پژوهش، درک و کشف معنای زندگی از نگاه هر کسی، متوقف بر درک نگاه او به مفاهیم خدا، مرگ و زندگی است. مطالعه نهج البلاغهدر خصوص موارد فوق به این نتیجه می انجامد که از دیدگاه امام زندگی معنادار است و مهم ترین دلیل بر اثبات این مدعا "موضوعیت داشتن زندگی" در نهج البلاغه است.به طوریکه مفهوم حیات)زندگی) یکی از مفاهیم اساسی نهج البلاغه است که پیرامون آن بیانات متعددی را حضرت بیان فرموده اند.امام معنای زندگی انسان را برگرفته از نظام متقن و احسن آفرینش می داند که فهم و باور به این نظام از طریق "اذعان به وجود خدا"،"باور به معاد"، و تأمل در "ماهیت زندگی انسان"امکان پذیر است حضرت امیر (ع) ضمن بیان ویژگی های انسان و نظام هستی و بویژه اعتقاد بههدفداری زندگی انسان و حیات اخروی زندگی را معنادار دانسته و قائل به ترادف بین هدف و معنا می باشد و معنای زندگی را زندگی هدفدار می داند و البته منظور از هدف زندگی، هدف خارجی است نه هدف خود بنیاد،یعنی هدفبخشنده و آفریننده زندگی. آگاهی انسان از این هدف و التزام به پیمودن مسیری خاص برای وصول به این هدف را معنابخش زندگیتلقی می کند و رسالت دین را آگاهاندن بشر به این هدف و چگونه پیمودن راه می داند. بر اساس این بینش مهم ترین اصول زندگی معنادار از منظر نهج البلاغه خداباوری(اتکا به خدا در زندگی)،آخرت گرایی(هدف گیری آخرت)،عدم دلبستگی به دنیاو ضرورت تلاش و کوشش در زندگی برای عمل به تکالیف الهی و حرّیّت است.در حیطه تعلیم و تربیت نیز اصل شکوفایی فطرت خداجویی،اصل اصلاح بینش،اصل تعقل و خردورزی،اصل مسولیت پذیری و اصل کرامت، استنباط می شود که با اصلاح روابط چهار گانه انسان(با خدا،خود،هستی و دیگران) سبب معناداری زندگی می شوند

همه کتب آسمانی واز آن جمله قرآن کریم با آیه بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می‌شوند. باء بسمله به بهاء یعنی نور، سین به سناء یعنی رفعت میم به ملک و مجد خداوند اشاره می‌کند خداوند با مشیت و اراده خود بهاء و سناء را خلق کرد و به وسیله آفرینش تجلی نمود. الله جامع جمیع صفات است که به وسیله رحمانیت ورحیمیت خود را بر مخلوقات معرفی می‌کند. بسمله به اسم اعظم الهی نزدیک است و در باء که سرّ سببی است گنجانده شده و همه در نقطه باء جمع گردیده‌اند این نقطه نور محمدی ست که اولین و والاترین آفرینشهاست سپس نور علوی است که هدف از آفرینش وعلت غایی آن رسیدن به این حقیقت بلند مرتبه و عظیم است. ارکان اسم اعظم الهی لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله و بعد شیعیان هستند که اولین مرتبه مرتبه‌ی حق است و دومین پیامبر اسلام(ص) و سومین مرتبه خاندان پیامبر و چهارمین مرتبه انبیاء و شیعیان حقیقی هستند که در بسمله اول الله بعد رحمن بعد رحیم بعد بسم میباشد.