جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آراء المستشرقين حول القرآن الكريم و تفسيره نوشته دكتر عمر بن ابراهیم رضوان، در خصوص ديدگاههاى مستشرقين پيرامون قرآن كريم و شبهاتى كه در این باره ايجاد كرده‌اند، نوشته شده است مطالب آن در چهار باب تهيه شده كه در باب مقدماتى:استشران را تعريف نموده، در باب اول آثار و نوشته‌هاى آنان پيرامون قرآن، در باب دوم، نظرات مستشرقين پيرامون قرآن كريم و جواب آنها و در باب سوم به نظرات مستشرقين پيرامون تفسير قرآن و روشهاى تفسيرى و شبهاتى كه دراين‌باره وارد كرده‌اند پرداخته است. مؤلف محترم سعى نموده است اشكالات مختلف مستشرقين را پيرامون قرآن كريم اعم از مصدر قرآن كه وحى است و يا مضمون و دلالت آيات و يا تفسير قرآن مطرح و پاسخ آنها را به طور مبسوط ارائه نمايد و در این زمینه، نظريه پردازان استشراق را معرفى و بعضى از کتاب‌هاى تألیف شده توسط آنها را نيز معرفى مى‌نمايد و در بعضى از موارد لغزشگاههاى آنان و عوامل لغزش آنها را نيز بررسى نموده است. در بخشى ديگر از کتاب رابطۀ استشراق و يهود را مورد بررسى قرار داده و معتقد است كه يهود برای اهداف خود كه تضعيف اسلام و مقابله با اسلام مى‌باشد، استشراق را به‌وجود آورده و آنرا تقویت نموده است. کتاب داراى یک مقدمه و 4 باب مى‌باشد و مجموعا داراى سيزده فصل است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است: باب مقدماتى:الاستشراق شامل شش بحث: تعريف استشراق، اهداف استشراق، وسائل و ابزارهاى مستشرقين، يهود و استشراق، گروههاى مستشرقين و روشها و میزان بحث نزد مستشرقين: باب اول:مستشرقين و نوشته‌هاى آن پيرامون قرآن فصل اول:آثار مستشرقينى كه در خصوص قرآن کتاب تألیف نموده‌اند فصل دوم:آثار مستشرقينى كه در میان تأليفات خود، پيرامون قرآن مطالبى نوشته‌اند باب دوم:نظرات و آراء مستشرقين پيرامون قرآن و مناقشۀ در آنها شامل شش فصل: شبهات مستشرقين پيرامون مصادر قرآن كريم، شبهات مستشرقين پيرامون نص قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون جمع قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون مضمون آيات قرآن، شبهات مستشرقين پيرامون قرائت‌هاى مختلف قرآنى و شبهات مستشرقين پيرامون روش قرآن باب سوم:مستشرقين و تفسير قرآن كريم شامل پنج فصل: تفسير اثرى و ديدگاه مستشرقين پيرامون آن، تفسير به راى و شبهات مستشرقين پيرامون آن، تفسير صوفيه و نظرات مستشرقين، تفسير قرآن از ديدگاه فرقه‌هاى اسلامى و نظرات مستشرقين و تفسير قرآن در پرتو تمدن اسلامى

این مقاله کتاب «قرآن، یک دایرة‌‌المعارف» الیور لیمن را بررسی می‌کند و ویراستار، نویسندگان، ترجمه، فهرست‌بندی مدخل‌، چگونگی گزینش، و چینش آن‌ها را مورد نقد قرار می‌دهد. این کتاب با 468 مدخل اصلی و ارجاعی در 800 صفحه توسط 8 نفر عضو هیئت تحریریه و چهل و سه نویسنده تخصصی در سال 2005 میلادی منتشر شد. توجه به مذهب شیعه و شخصیت‌های آن، ارائه بیشتر مدخل‌ها با واژه‌های قرآنی، حجم کم مدخل‌ها و زبان ساده از نقاط قوت و استفاده نکردن از قرآن‌پژوهان متبحّر، نداشتن نظام جامع در مدخل‌ها، رعایت نکردن یک‌نواختی در روش انتخاب و ارجاع مدخل‌ها و کم توجهی به مفاهیم اصلی قرآن، از نقاط ضعف کتاب به شمار می‌آید.

اعتقاد به دوره آخرالزمان و انتظار منجی، عقیده ای است که در ادیان آسمانی؛ یهود، زرتشت، مسیحیت و مدعیان نبوت عموماً و دین مقدس اسلام خصوصاً، به مثابه یک اصل مسلّم، مورد قبول واقع شده است. شور و التهاب انتظار موعود آخرالزمان، در تاریخ پرفراز و نشیب این ادیان موج می زند. یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و مسلمانان در تاریخ خود هر گونه سختی و مشکلات را به این امید بر خود هموار کرده‌اند که روزی «مسیحا»، «سوشیانت» یا مهدی(موعود، منجی) خواهد آمد. این موضوع نقش زیادی در امیدواری به آینده‌ی پیروان این ادیان داشته و دارد. در سده‌ی گذشته اندیشمندان و دین‌پژوهان بزرگى همچون هانرى کربن، دارمستتر، ایگناتس گلدزیهر، آنه مارى شیمل و تعداد زیاد دیگری از این خاورشناسان به موضوع مهدویت توجه خاصی نشان داده و سالهاى زیادى را در این حوزه به تحقیق و مطالعه پرداخته‌اند. اکثر شرق‌شناسان در بررسی و مطالعه‌ی مهدویت از روش تاریخی‌گری استفاده کرده‌اند. آنها می‌کوشند تا مسائل اعتقادی تشیع، همچون امامت و مهدویت را بر اساس ریشه‌ها و تحولات تاریخی بررسی کنند. بر این اساس، آنها نگاه منفی گرایانه ای به بحث مهدویت دارند، امّا در بین آنها کسانی مانند هانری کُربن هستند که از روش پدیدارشناسانه به این موضوع نگریسته اند. برخلاف شیوه‌ی تاریخی‌گری که در آن، به مسئله بدون در نظر داشتن ظرفیت‌ها و عناصر ذهن اهتمام و توجه می‌شود، در این روش پژوهش‌گر به جای آنکه به توجیه و تبیین رویدادهای تاریخی و پیدایش یک اندیشه اکتفا کند و پیدایش یک پدیده با رویدادهای تاریخی گره زده شود، بیشتر به مولفه‌های فکری و اعتقادی دین توجه می‌کند. در این پایان‌نامه سعی شده است، با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، به نقد و بررسی مهدویت از دیدگاه هانری کُربن به عنوان نماینده ی شیوه ی پدیدارشناسانه که نگاه مثبتی به این موضوع داشته است ودارمستتر، ایگناتس گلدزیهر و آنه مارى شیمل، به عنوان نمایندگان شیوه‌ی تاریخی و منفی گرایانه پرداخته شود.

آراء متفاوتی در ادوار متأخر توسط برخی مشرق شناسان وجود دارد در این خصوص که منشاء آموزه‌های معنوی اسلام و آنچه که به عرفان اسلامی شهرت یافته، ریشه در تعالیم و نصوص اسلامی دارد، از آن جمله اینکه عرفان اسلامی نشأت گرفته از عقائد هندوان، فیلسوفان اسکندرانی یا راهبان مسیحی است. به عنوان مثال رینولد.آ. نیکلسون، مستشرق و عرفان پژوه مشهور انگلیسی نسبت به تأثیرپذیری زهد و عرفان اسلامی از فرهنگ هلنی- مسیحی تصریحاتی دارد، مقاله حاضر ضمن توجّه به این امر، به خوانش انتقادی کتاب تصوف اسلامی، رابطه انسان و خدا اثر نیکلسون میپردازد.

با ظهور دین اسلام، مفهوم شرق در نگاه غربیان غیرمسلمان، از معنای «منطقه‌ای جغرافیایی» به «هر منطقه‌ی ‌مسلمان‌نشین»، تغییر کرد و دامنه‌ی شناخت آنان به «تمام زوایای اسلام و جوامع اسلامی» وسعت یافت. پس از دوران جنگ‌های صلیبی، شرق‌شناسان از هر وسیله‌ای برای مقابله با اسلام استفاده کردند. همچون: تهمت‌های ناروا به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، نشر اکاذیب درباره‌ی قرآن و اسلام، سرقت نسخ خطی، استعمار جوامع مسلمین و نیز تشویش اذهان عموم در لباس علم‌دوستی. با طلوع انقلاب اسلامی ایران، به یک‌باره شیعه‌شناسی در میان مستشرقان رشد کرد. پیش از این رخداد مهم نیز آنان درباره‌ی امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه دیدگاه‌هایی ارائه کردند که به سبب پراکندگی، مورد بررسی و نقد قرار نگرفته بودند، لذا این پژوهش بر آن شد تا در یک تحقیق مسئله‌محور کتابخانه‌ای و با روش توصیفی تحلیلی، در سه بخش به بنیادهای مفهومی و زمینه‌های تاریخی استشراق، زمینه‌های رویکرد مستشرقان به امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه و دیدگاه‌هایشان در این باره و نیز به نقد مهم‌ترین دیدگاه‌های آنان درباره‌ی امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه بپردازد.یافته‌های پژوهش: اولاً در عرصه‌ی شناخت حضرت امام علی علیه‌السلام و کتاب نهج‌‌البلاغه‌، برخی از خاورشناساندیدگاه‌های مستقل، برجسته و دقیقی ارائه داده‌اند. ثانیاً مستشرقان تنها با دلایل علمی و به دنبال کشف حقیقت به شناخت امام علی علیه السلام اقدام ننموده‌اند. ثالثاً دیدگاه‌‌های شرق‌شناسان درباره‌ی امیرالمومنین علیه‌السلام و نهج‌البلاغه ‌همگی، درست و خدشه‌ناپذیر نیستند و باید تفکیک شده و مورد نقد قرار گیرند که برخی نیز نقد شده‌اند.

کتاب «مصادر القرآن الكريم عند المستشرقين» نوشته صدرالدین کومش، به استدلال خاورشناسان پیرامون مصادر قرآن پرداخته شده است. برخی خاورشناسان پیرامون مصادر و منابع وحيانی قرآن ترديد كرده‌، بر آن‌ هستند که محمد (صلی الله علیه و آله) قرآن را از فرهنگ‌ های گوناگون، ادیان و اشخاص و کتب مختلف گرفته است و ديگر اينكه قرآن محصول تجربيات شخصی پيامبر (صلی الله علیه و آله) و نتيجه افكار او یا القای شیطان به او بوده و منبع وحیانی ندارد. ابتدا در این کتاب به مصادر خارجی یعنی مصادر قرآن در مکه و سپس در مدینه پرداخته شده، در ادامه به اهل کتاب یهودی و نصاری پرداخته و در ادامه به ارتباط میان قرآن و کتاب مقدس پرداخته است. کومش این مبحث را از دو جنبه بررسی کرده: 1- الفرق من جهة الاسلوب، 2- الفرق من جهة المحتوی. در ادامه مصادر داخلی که به شخصیت حضرت رسول (ص) ارتباط دارد، آمده است.

کتاب «كارل بروكلمان في الميزان» نوشته شوقی ابو خليل، به زندگی و مهم ترین تألیفات بروکلمان پرداخته است. در ادامه افتراها، دروغ ها و اتهاماتی که وی به تاریخ عربی تا وفات حضرت رسول خدا (ص) خلفای راشدین، عصر اموی، عصر عباسی و تاریخ حدیث نسبت داده، آمده است. شرق شناسان خوش بين و ميانه رو (گرچه اين اصطلاح با موضع گيرى ها و ديدگاه هاى آنان چندان منطبق نمى باشد.) مانند بروکلمان با شناخت ناقص و اطلاعات محدود در مورد شرق و به ويژه اسلام و مسلمانان با آنکه گاهى كارهاى مفيد و مثبتى انجام داده اند، اما دچار اشتباه ها و داورى هاى خطاى ناخواسته شده اند.