جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توحید و خدا شناسی: 1- لفظ و عنوان «شیئ» بر خداوند متعال، اطلاق می شود؟ 2- پیام صحیح احادیث از قبیل «ابْتَدَعَ الْأَشْيَاءَ لَا مِنْ شَيْ‏ءٍ كَانَ قَبْلَهَا»، چیست؟ 3- آیا «تجلّی» غیر از «تغیّر» و «حرکت» معنائی دارد؟

مفهوم جمله الجمع مهما امکن اولی من الطرح (جمع عرفی) جمع عرفي: در باب تعارض ادله، اين قضيه مشهور است كه «اَلجَمْعُ مَهْمَا اَمْكَنَ اَوْلَي مِن الطَّرح» يعني تا آنجا كه ممكن باشد، جمع ميان دو يا چند دليل متعارض و به كار بستن آنها بهتر از «طرح» و دور انداختن يكي يا هر دوي آنهاست. در كجا جمع ممكن است: تعارض ظاهري بين عام و خاص و بين مطلق و مقيد. تقدم نص بر ظاهر. تقديم اظهر بر ظاهر. هر گاه قدر متيقّني خارج از دلالت لفظي در بين باشد چون در اين فرض از ابتدا تعارضي نيست.

از شیخ احسایی در پاسخ پرسش‌های شیخ محمد بن شیخ عبدالعلی بن عبدالجبار قطیفی، شمار پرسش‌ها گویا 9 باشد و جز آن دو باشد که در «فهرست کتب مشایخ» (ص 233-282) آمده است: 1. چیست معنی «العلم نقطة کثرها الجاهلون»، 2. چگونه می‌توان جمع کرد میان اینکه سال 365 روز است و آفرینش جهان در شش روز... 9. دربارۀ مدت زمان برای «فقدان» همسر برای آزادی زن. در پایان تاریخ به انجام رسیدن سلخ عاشورا (محرم) 1212ق آمده است. در فهرست کتب مشایخ 233 و 282 دو گفتار در پاسخ همین محمد بن عبدعلی آمده است که این هیچیک از آنها نیست. آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول العبد المسکین احمد بن زین‌الدین الاحسائی. قد ارسل الی الشیخ محمد بن الشیخ عبدعلی بن عبدالجبار آمنه الله من الخطاء... ارسل الی بمسائل عرضت له فی حال بلبال و تشویش. انجام: و تخر الجبال هداً. لا اله الا الله الملک الحق المبین، و الحمدلله رب‌العالمین و صلی‌الله علی محمد و آله الطاهرین. و کتب مؤلفه العبد المسکین احمد بن زین‌الدین فی سلخ عاشورا 1214 اربع عشرة بعد المأتین و الالف من الهجرة...

سيد محمد از شيخ احمد احسائي اين پرسشها را مي نمايد: اول: ان الاراده في حق الله سبحانه العبد غيرها في حق الواجب سبحانه دوم: لاشك ان التكليف حال استواء دواعي العبد الي الفعل و الترك اوحال رححان دواعي احدهما سوم: و علي الثاني فالمرجوح ممتنع الوقوع و الالتزام المرجوح فالراجح واجب الوقوع چهارم: ورد الامر بالتكاليف اما لفائده ام لا لفائده ان كان الاول فهي عائدة الي المعبود او الي العابد پنجم: ادكان السعيد سعيداً في بطن امه و الشقي شقيا في بطن امه و لا يتخلف و لا يتبدل ابداً ششم: مخالفة التكليف و ترك العبادات من العبد لما ذا يصير منشاء للعذاب مع انه مستغن عن طاعة العبد منزه عن لذة الانتقام متعال عن الفرض الحاصل له و مع ذلك وصف نفسه بانه منتقم ما وجه التوفيق هفتم: التعذيب في الاخرة ضرر خال عن جهات النفع هشتم: ايضاً انه تعالي كان عالماً بان الكافر لا يؤمن كما هو مدلول بعض الايات مني كلف لم يظهر منه الا العصيان سببا للعقاب و ان كان ذلك التكليف مستعقباً لاستحقاق العذاب فوجب ان يكون قبيحا لكونه مستعقباً للضرر الخالي من النفع، نهم: انه تعالي انما كلفنا النفع لعوده الينا قال تعالي ان احسنتم لا نفسكم الايه دهم: سلمنا العقاب و جوزنا العذاب فمن اين القول بالدوام و مالدليل عليه في المقام مع ايس الناس يازدهم: ان العبد هب عصي طول عمره من الابد فيكون العذاب الموبد ظلما تعالي الله علي ذلك مع ان التجاوز مستحسن فيما بين الناس. دوازدهم: ايجاد هذا الموجود المستحق للعذاب الدائم لا يخل عن الاشكال فان ذلك الموجود له ان يقول لموجده حين الذم و العقاب انا ما كنت راضيا لوجوده فلم اوجدتني و ابتلتني بهذا البلاء العظيم مع علمك بان ذاتي كذلك و ليس عدم رضائي من سفاهتي و قلة عقلي بل كل العقلاء و يوثرون العدم علي هذا الوجود المبتلي بالعقاب دائماً و لم يتخلص من العذاب ابداً (عبدالله انوار) در پاسخ سيد محمد كه نشاني بيشتري از وي نداده است. مسأله اولي؟. الثانية لاشك ان التكليف حال استواء دواعي العبد الي الفعل و الترك او حال رجحان دواعي احدهما فعلي الاول تستحيل وقوع المأمورية. در انجامه تاريخ به پايان بردن 1237ق آمده است. (احمد منزوي) [فهرست مشايخ 19؛ مرعشي 30/79؛ مركز احياء ميراث 1/482 و 3/419؛ كتابخانه هاي گلپايگان 111؛ كتابخانه ملي 8/238 و 8/254 و 9/522؛ كتابخانه ملك 5/164؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/71 و 7/294؛ مدرسه خان ص 92؛ مدرسه صدر بازار 1/203؛ دائرة المعارف اسلامي 1/125 و 1/151 و 6/662: احسايي؛ طبقات 13/88-191: احمد احسايي؛ اعلام 1/164: احمد احسايي؛ نسخه پژوهي 3/80؛ ]

اين رساله در پاسخ به سؤالات شيخ محمد بن عبد علي قطيفي به رشته تحرير درآمده است. سؤالات مذكور درباره مطالب زير است: 1- معني سبعه أبحر، 2- جمع بين دو روايت «ان لهم ملكاً يسددهم» و «انهم يزادون في كل جمعة»، 3- مسئله ابرام و قضا در ليالي قدر، 4- امكان يا عدم امكان تبوت آنچه براي پيامبر (ص) ثابت مي شود براي ائمه (ع)، 5- توثيق علما بعضي رجال را و تصحيح بعضي اخبار، 6- وجه چهارده تن بودن معصومين (ع)، 7- جهل بسيط يا جهل مركب در برابر عقل، 8- معني بعضي اشعار عرفاني. پاسخ سؤالاتي كه شيخ محمد بن عبدعلي بن عبدالجبار قطيفي درباره بعضي احاديث مشكله سؤال نموده و شيخ به روش خود بدانها پاسخ گفته است. سؤالها متن قرار داده شده و بطور مزج آنها را شرح نموده و پاسخ مي گويد. در جواب مسائل شيخ محمد بن عبد علي بن عبدالجبار قطيفي درباره برخي احاديث مشكله پرسيده و شيخ به روش خود بدانها پاسخ داده است. رساله ايست درپاسخ به ده سؤال کلامي واعتقادي شيخ محمد بن شيخ عبد علي قطيفي شامل مباحثي چون تأويل سبعة ابحر و…

در آغاز مي گويد: اينها پرسشهايي ست كه از گذشتگان به ديگران رسيده است. اكنون به پاسخ آنها مي پردازم. پرسش و پاسخ هاي فلسفي - كلامي است. (احمد منزوي) [دائرة المعارف بزرگ اسلامي 3/19]