جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگرش تاریخی آن‌جایی رقم می‌خورد که امور و مفاهیم نه به صورت مطلق که در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها به یک منوال حاضر باشند و فهمیده شوند بلکه در وضعی که مقتضیِ دوره و زمانه خویش بوده‌اند به فهم می‌‌آیند و لازمه این سخن آن است که امور و مفاهیمِ هر دوره و زمانه‌ای را باید از زنگارهای وضع اکنونیِ خود، به نحوی که اکنون امور را درک می‌کنیم، زدوده تا بتوانیم آن‌ها را به همان نحو که بوده‌اند(بی‌آنکه غبار و حجابِ وضع ما فراگرفته باشدشان) درک کنیم. محمدعلی امیرمعزی در چنین بستری است که مواجهه و فهمش در نسبت با تشیع ممکن می‌شود. اقتضای روش او منابع کهن روایی شیعه را مورد توجه قرار می‌دهد به نحوی که شیعه را نه صرفا از دالان‌های صور گونه‌گونِ کلامی، فقهی، حکمی و یا مشارب عدیده عرفانی که ممکن است محجوب به حجبِ بُعد زمانه و مقتضیات برهه‌های تاریخی شده باشند بلکه از آنچه اقوال و احادیث ائمه بازگو کرده‌اند می‌یابیم. امام معصوم یا مرشد و راهبرِ شیعیان که واجد دو شان وجودی-باطنی و تعیّن تاریخی که در برهه‌ای حیات داشته است، نقطه‌ی کانونی قلمداد شده که تمامی امور و مفاهیم شیعی با او معنا می‌یابند یعنی معنای امام، محور جمیع باورها و افعال و نگاه انسان شیعی است. شیعه در نسبت با امام معصوم است که خود را یافته و بازگو می‌نماید. آنچه واجد اهمیت است نزدیک شدن به درکی است که خود ائمه شیعه از خود بازگو کرده و آن‌ را می‌توان در منابع کهن حدیثی شیعه که قریب‌ترین فاصله را با غیبت امامان داشته‌اند( که آغازِ تحمیلِ مقتضیات تاریخی بر درک از معنای امام و نسبت وجودی با اوست) یافت. گرچه این معنای نخستین از شیعه، کمتر حجاب فهمِ ادوار و مقتضیات آن را به خود گرفته اما در تطورات تاریخی و مابین فرق و مشارب گونه‌گون کلامی، فقهی، عرفانی و حکمیِ شیعه مضمحل نشده البته که تغییرات بعضا اساسی نسبت به وضع اصیلش یافته است.

دانشگاه چگونه ممکن است؟ دکتر مجتهدی می‌گوید فلسفه دانش‌جویی است! از دکتر کریم مجتهدی پرسیده‌اند: «دانشگاه چیست؟» و او از فلسفه آغاز می‌کند و به دانشگاه می‌رسد. مجتهدی آنقدر پیر شده است که بتواند پرسش «فلسفه چیست؟» را مطرح کند. او پاسخی به این پرسش می‌دهد که ظاهرا پاسخ ساده‌ای است: «فلسفه دانشجویی است.» مجتهدی طوری ادعایش را طرح می‌کند که انگار حرف مهمی نمی‌زند. اما ادعای او ادعای کوچکی نیست. اگر فلسفه دانشجویی و نه دانشدوستی باشد «دکان»های زیادی تخته می‌شود و البته دکان‌های دیگری رونق می‌گیرد. دانشجویی بازار «مدرسه» را گرم می‌کند. اساس مدرسه نه معلم بلکه دانشجوست. آرزوی مجتهدی رونق مدرسه است. او مدرسه را مرکز شهر می‌داند. او گمان می‌کند اگر مدرسه نباشد حقیقت را در هیچ‌جای دیگری نمی‌توان سراغ گرفت. او گمان می‌کند اگر مدرسه رونق بگیرد بساط «سهل‌انگاری» و «شیادی» جمع می‌شود. او می‌گوید تنها تحصیل‌کرده‌ها هستند که حقیقتا آزادند و مدرسه‌نرفته‌ها چیزی جز برده نیستند. مجتهدی در مدرسه پیر شده است. او از وقتی به مدرسه رفته پایش را از مدرسه بیرون نگذاشته است. اما به فرض آنکه همه به مدرسه بروند، آیا می‌توانند از آن بیرون نروند؟ شهر مجتهدی یک مدرسه‌ی بزرگ است. اما این شهر کجاست؟ نه همه به مدرسه خواهند رفت و نه همه نه در آن خواهند ماند. اصلاً در شهرهای امروز همه را به مدرسه راه نمی‌دهند. در شرایطی که فقط کسانی که در «طبقه»ای خاص زاده شده باشند حق برخورداری از «تحصیل کامل» و «مدارس بهتر» را دارند چگونه می‌توان از آزادی مدرسه‌رفته‌ها سخن گفت؟ پس چه باید کرد؟ آیا نمی‌توان از شیادی و سهل‌انگاری نجات یافت؟ باید از دکتر مجتهدی پرسید: چگونه خود مدرسه از شیادی و جهل نجات می‌یابد؟ اگر دوستی نباشد جویندگی حقیقی پدید می‌آید؟ اگرچه «دوستان» در مدرسه دوام نمی‌آورند و از آن می‌گریزند اما این به‌معنای مخالفت آنان با مدرسه نیست. اصلا فرار دوستان از مدرسه است که مدرسه را مدرسه می‌کند. اگر دوستان و بزمگاهی که در آن گرد آیند نباشد، مدرسه ما را نجات نخواهد داد.