جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از زمان نزول قرآن تاکنون، مخالفان اسلام تلاش کرده اند تا با ایجاد تردید در الهی بودن قرآن، آن را ساخته ذهن بشر و برگرفته از منابع پیشین بدانند. قرآن کریم خود نیز به این موضوع اشاره کرده و به اجمال پاسخ مدعیان را داده است. در سده های اخیر با گسترش موج اسلام پژوهی در غرب، فرضیه اقتباس برخی از محتویات قرآن از متون ادیان گذشته نیز یکی از زمینه های فعالیت خاورشناسان قرار گرفت. آنها علاوه بر اتهام اقتباس، گاهی حتی پیامبر(ص) را به انجام خطای تاریخی در اقتباس نیز متهم کردند. بشری بودن قرآن از یک سو و اصالت منابع پیشین از سوی دیگر، عمده پیش فرض های غیر مسلمانان در بررسی های خود در مورد مصادر قرآن است. آنها با روش نقد تاریخی به بررسی مطالبی از قرآن، که عمدتاً تاریخی هستند، پرداخته و تلاش کرده اند تا با یافتن مطالب مشابه در متون مربوط به ادیان گذشته، آنها را منشأ و مصدر قرآن معرفی کنند. این رساله ضمن بیان برخی از مهم ترین ادعاهای خاورشناسان در مورد وام گیری قرآن از ادیان و فرهنگ های گذشته همچون یهودیت، مسیحیت، صابئان، حنفاء، مجوس و فرهنگ جاهلی، به بررسی و نقد ادلّه خاورشناسان پرداخته است. صرف نظر از پیش فرض های خاورشناسان در این بحث، که هیچ کدام مورد قبول مسلمانان نیست، ادعاهای آنها حتی بر پایه مبانی خودشان نیز دچار مشکلات روش شناختی است.

یکی از کتابهای مفید در پاسخ ادعاهای مستشرقان در مورد منشأ و مصدر قرآن کریم، کتاب« دحض دعوی‌المستشرقین‌انّ القرآن من‌عند النبی(ص)» اثر دکتر سعود بن عبدالعزیز خلف، مدیر مطالعات دانشگاه اسلامی مدینه منوره است، این کتاب به نقد و بررسی دیدگاههای برجسته‌ی مستشرقان در مورد منشأ و مصدر قرآن پرداخته شده است. چون کتاب مذکور به زبان عربی نگاشته شده بود، جهت استفاده‌ی بهتر فارسی زبانان، به ترجمه‌ی فارسی آن اقدام شد و مقدمه‌ای مبتنی براهداف و انگیزه‌های مستشرقان از طرح این نوع شبهات، به آن افزوده و مواردی که نیاز بهتبیین بیشتر داشتند، در پاورقی توضیح لازم داده شد. به نظر می‌رسد، مولف کتاب در پاسخ به شبهات مستشرقان موفق بوده و رویکرد علمی‌ایی ارائه کرده است، این کتاب به دو بخش تقسیم شد: بخش اول شامل مقدمه مترجم و کلیات طرح و بخش دوم شامل مباحث متن کتاب می‌شود، در فصل اول پیش زمینه‌ا‌یی مربوط به مباحث کتاب، شامل مقدمه‌ی مولف، تعریف استشراق و ادعاهای مستشرقان در رابطه با منشأ قرآن اشاره شده است. در فصل دوم پس از ذکر مقدمه‌ای، به شبهه‌ی اول مستشرقان مبنی بر آوردن قرآن از جانب خود پیامبر(ص)، پرداخته شده و پاسخ آنها با دلایل متعددی بیان می‌شود. این دلایل عدم بشری بودن منشأ و منبع قرآن را به اثبات می‌رساند و در فصل سوم جهت اثبات وحیانی بودن مصدر قرآن، به بیان اعجاز علمی، ذکر اخبار غیبی و خبر دادن قرآن از آینده اشاره شده است. در فصل چهارم به پاسخ شبهه‌ی دوم مستشرقان، مبنی بر استفاده‌ی پیامبر(ص) از عهدین، یهود و نصاری پرداخته و وحیانی بودن قرآن با ادله‌ایی علمی به اثبات رسیده است. در ادامه مباحث مقایسه‌ایی بین برخی از مطالب قرآن و عهدین صورت پذیرفته و تفاوت اساسی را که بین آن دو وجود دارد، بیان می‌کند. نویسنده شباهت قرآن و عهدین را در بعضی موارد، معلول منبع واحد همه‌ی کتب و ادیان الهی دانسته و شبهه‌‌ی وارده را غیر قابل طرح می‌داند، وی نحوه‌ی انعکاس موضوعات را در قرآن و عهدین متفاوت دانسته، از این رو تأثیر پذیری قرآن از تورات و انجیل را مردود می‌شمارد، و در فصل آخر با طرح پرسشهایی به عنوان مکمل و متمم مباحث، ادعاهای مستشرقان را زیر سوال برده و با خلاصه‌ایی که مشتمل بر کل مباحث کتاب می‌باشد، بحث را به پایان برده است.

کتاب «مصادر القرآن الكريم عند المستشرقين» نوشته صدرالدین کومش، به استدلال خاورشناسان پیرامون مصادر قرآن پرداخته شده است. برخی خاورشناسان پیرامون مصادر و منابع وحيانی قرآن ترديد كرده‌، بر آن‌ هستند که محمد (صلی الله علیه و آله) قرآن را از فرهنگ‌ های گوناگون، ادیان و اشخاص و کتب مختلف گرفته است و ديگر اينكه قرآن محصول تجربيات شخصی پيامبر (صلی الله علیه و آله) و نتيجه افكار او یا القای شیطان به او بوده و منبع وحیانی ندارد. ابتدا در این کتاب به مصادر خارجی یعنی مصادر قرآن در مکه و سپس در مدینه پرداخته شده، در ادامه به اهل کتاب یهودی و نصاری پرداخته و در ادامه به ارتباط میان قرآن و کتاب مقدس پرداخته است. کومش این مبحث را از دو جنبه بررسی کرده: 1- الفرق من جهة الاسلوب، 2- الفرق من جهة المحتوی. در ادامه مصادر داخلی که به شخصیت حضرت رسول (ص) ارتباط دارد، آمده است.

گسترش سریع اسلام در عصر رسول خدا، ازجمله مسائلی است که توجه دانشمندان به خصوص مستشرقان را به خود جلب کرده است. آنان عوامل متعددی را در گسترش اسلام در عصر پیامبر مؤثر می دانند؛ اما آنچه بر آن تأکید دارند، نقش کلیدی جنگ و جهاد است. در این پژوهش ابتدا دیدگاه های مستشرقان درباره عوامل گسترش اسلام با یک طبقه بندی اجمالی ارائه گردیده و سپس دیدگاهی که رابطه گسترش اسلام با جهاد را عمیق می داند، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و ناسازگاری آن با مبانی نظری اسلام و واقعیت های تاریخ اسلام روشن شده است. در بخش پایانی مقاله، به دو مسئله دریافت جزیه از اهل کتاب و جهاد ابتدایی که موهم تحمیل عقیده و استفاده از زور در توسعه اسلام است، بررسی و روشن شده که جزیه، مالیاتی است که حکومت اسلامی در برابر خدماتی که به اهل کتاب ارائه می دهد، دریافت می کند و جهاد ابتدایی نیز نوعی دفاع از حق الله و حقوق انسانی و برداشتن موانع برای ایمان اختیاری مردم است.

مورد ترجمه، بخش اخیر کتاب «درسات قرآنیه»تألیف محمد حسین علی صغیر است. مباحث این بخش عبارتند از، تعریف خاورشناسی و انگیزه های آن،موضوعات مورد اهتمام خاورشناسان نظیر تاریخ قرآن،ترجمه قرآن، نشر آثار قرآنی و بررسیهای موضوعی درباره قرآن، ارزیابی تلاشهای خاورشناسان دربررسیهای قرآنی، فهرست بررسیهای خاورشناسان درمورد قرآن. در این پایان نامه ضمن ترجمه تحقیقاتی نیزصورت پذیرفته است.

آراء المستشرقین حول القرآن کریم تألیف عمر بن ابراهیم رضوان است که به عنوان رساله دکتری دردانشگاه اسلامی امام محمد بن مسعود عربستان نوشته شده است. در این پایان نامه فصل هفتم این کتاب ترجمه و نقد شده است. این فصل درباره اعجاز قرآن و شبهات خاورشناسان پیرامون آن است. چهارده اشکال که بیشتراز طرف خاورشناس انگلیسی جرجیس طرح شده، دراین فصل آمده که در این پایان نامه نقد و بررسی شده وبدانها پاسخ داده شده است.