جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلد دوم مجموعه تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی با زيرعنوانِ دل ايران‌شهر (بخش اول) به بررسي سرزمين‌هاي غربي ايران خصوصاً سواد (عراق امروزي) اختصاص دارد. جلدهای دوم و سوم کتاب، “ایرانشهر” نام گرفته و علت این نامگذاری در مقدمه جلد دوم کتاب چنین بیان شده است: «عراق هم در دروه ساسانی پایتخت ایران بود و هم در دوران اسلامی با بصره و کوفه و سپس بغداد ، حاکم نشین گردید و در هر دو دوره هم به حکم مرکزیت مجمع دانشمندان، فرزانگان و صاحبان ذوق و اندیشه از سرتاسر کشور پهناور ایران و کانون تمدن و فرهنگ سراسر ایران زمین بود. از آنجایی که از یکسو در متون قدیمی، عراق را ایرانشهر می‌خواندند و این خطه، محدوده وسیع جغرافیایی (یعنی تمام کشورهایی که اکنون جزء ایرانشهر قدیم محسوب می‌شدند، شامل دولت‌ها، سرزمین‌های همسایه ایران تا جمهوری‌های آسیای میانه) را در بر می‌گرفت و از طرف دیگر، چون زبان این کتاب، تاریخ است از این رو از همه این کشورها به نام فراگیری یاد، خواهد شد که در آن روزگار بدان نام خوانده می‌شدند؛ یعنی ایرانشهر. دوران تاریخی که از این سرزمین در این کتاب موضوع سخن است، تنها همان دوران انتقال؛ یعنی دو سه قرنی است که از اواخر عهد ساسانی تا اوایل عهد اسلامی را در بر می‌گیرد.» مولف با استناد به متون جغرافيايي خصوصاً ابن خرداد به و قدامه بن جعفر به تقسيمات كشوري و استانهاي ايراني آنجا (۱۲ استان مشتمل بر ۶۰ تسو: بخش) مي‌پردازد. اين جلد با ۵ مقدمه و ۲۳ گفتار به ديرينه شناسي علمي بررسي جغرافياي تاريخي سراسر عراق اختصاص دارد كه در جايگاه استان مركزي ساسانيان، دل ايران شهر ناميده مي‌شد. در اين اثر از نخستين آشنايي اعراب مسلمان با نظام ديواني ايران، اصلاحات مالي انوشيروان و فرآيند گسترش و پيشرفت نظام ديواني ايران باستان، نظام آبياري ايران و سابقه تاريخي آن، تقسيمات كشوري و ديواني سورستان (عراق نعلي) سخن مي‌گويد. هدف وي تبيين جايگاه اين مناطق در انتقال فرهنگ و تمدن ايراني به عالم اسلامي است. در خصوص “بصره” پس از بيان ديدگاه لغويان و جغرافيانويسان، ديدگاه مشهور و رايج را رد كرده، با استناد به نقلي از “حمزه اصفهاني”، عقيده دارد كه بصره معرب “بسرا” است كه از آنجا چندين راه به جهات مختلف مي‌رفته است و چون بيش از چهار راه بوده، بسيار راه و مختص آن، “بصرا” شده است. وي در اينجا كارگزاران خليفه از جمله “مغيره بن شيعه” و “ابوموسي اشعري” را هم نقد كرده كه برخلاف شريعت اسلامي،‌ شهوت راني‌، مال‌اندوزي و ستمگري داشته‌اند.

جلد اول مجموعه تاریخ و فرهنگ ایران در دوره انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی با همین عنوان كلي، در يك مقدمه و ده گفتار به بيان مقدماتِ این مجموعه شش جلدی مي‌پردازد. نويسنده در اين جلد به تبيين پيوندگاه دو دوران ساساني و اسلامي مي‌پردازد كه در تداول فرهنگ تاريخ،‌ دوران فترت يا انقطاع ناميده شده است. گذار از ساسانيان به عهد اسلامي،‌ مشحون از كنش و واكنش‌هاي تاريخي و حاصل تعاطي تمدن و فرهنگي است كه كم عنايتي به وجوه مختلف آن منشاء زيانهاي فراوان بوده است. نويسنده با استناد به مدارك و شواهد براين باور است كه اعراب مسلمان با تسخير مدائن ـ پايتخت و ملت ساساني ـ و چيرگي برعراق ـ به عنوان استان مركزي ايران و دل ايران‌شهر ـ خود را در قالب ديوان خراج با يك سازمان منظم و بالنسبه پيچيده هنظام مالي رو به رو يافتند. وي عقيده دارد كه تاثيرپذيري فرهنگ و زبان عربي و اسلامي از تمدن و زبان فارسي نيز گستره‌اي دارد كه روشني بخشيدن به آن لازمه شناخت اين دوران و دوره‌هاي پسين و وابسته به آن است. نویسنده پس از بيان داستان پيدايي و نگارش اين اثر در مقدمه، در گفتار دو از “گرايش اسلامي ايرانيان” بحث مي‌كند كه خواندني و جالب است و در گفتار سوم،‌ دوران انتقال را به اجمال بررسي مي‌كند و آنگاه از حضور ايرانيان در عربستان سخن مي‌گويد. “جايگاه حیره و انبار در مطالعات مشترك فارسي و عربي” و “آشفتگيهاي دروني دولت ساساني” از ديگر مباحث قابل توجه در اين مجلد از تاريخ و فرهنگ ايران است كه در حقيقت زمينه‌اي است مناسب براي ورود به بررسي‌هاي دقيق در خصوص انتقال ميراث تاريخي و فرهنگي ايران به دوران اسلامي چنان كه در گفتار دهم از نخستين آشنايي ايرانيان با اسلام و روند فروپاشي امپراطوري ساساني بحث مي‌كند.

در کتاب افسانه خدایان برخی از خدایان و الهه‌های اساطیر یونانی معرفی و داستانها و افسانه های مربوط به هر کدام بازگو گردیده است. این خدایان عبارت‌اند از: • زئوس (ژوپیتر) • هرا (نوین) • آپولون (فبوس) • مریخ (آرس ـ مارس) • زهره (آفرودیته ـ ونوس) • آتنا (مینروا) • آرتمیس (دیانا) • هرمس (مركور) • هفائیستوس (دوكلن) • پوزئیدون (نپتون) • هستیا (وستا) • دمتر (سرس) • موزها (فرشتگان الهام) • پرومته • هركول

کتاب خواجه نصیرالدین طوسی آسمان هنر و آفتاب زمین از مجموعه خواندنی های تاریخ کتابی است پیرامون زندگی و زمانه خواجه نصیرالدین طوسی، یکی از هوشمندان کم نظیر و کارآمد تاریخ دانش، سیاست و فرهنگ ایران. زمانه ای که خواجه نصیرالدین طوسی در آن پدید آمد و بالید و سپس نقش تاریخی خود را با قابلیتی شگرف ادا کرد. از دوره های دشوار میهن ماست که گرچه نظایر آن را مردم ایران بسیار به خوبی دیده بودند، اما این دوره ویژگی متفاوت و پیچیده ای داشت.

کتاب حاضر ترجمه «فرق الشیعة» می باشد که توسط امیر حسین خنجی به فارسی برگردانده شده است. «فرق الشیعة» کتابی است نوشته حسن بن موسی نوبختی، در معرفی فرقه های اسلامی به ویژه فرقه های شیعه. فرق الشیعه از منابع مهم برای شناسایی فرقه های شیعه تا پایان قرن سوم هجری قمری است. این کتاب افزون بر فرقه های شیعی مباحثی مفصل نیز درباره دیگر فرقه های اسلامی دارد. نظر به معاصر بودن مؤلف با دوره غیبت صغری و انشعابات شیعیان در آن روزگار، این اثر از منابع دست اول در این زمینه محسوب می شود. نوبختی مباحث خود را به اختصار نوشته وتلاش کرده است که بی طرفی خود را حفظ کند. او جز غلات نسبت به سایر فرقه ها نقد تندی ندارد و معیار تقسیم بندی فرقه ها در نظر او بیشتر سیاسی عقیدتی است تا اختلافات فقهی.

«معارف کلامی شیعه» عنوان سری کتاب هایی در موضوع کلام امامیه است كه كتاب حاضر آغازین کتابش است كه به کلیات امامت می‌ پردازد. نویسندگان این کتاب که اغلب از اعضای هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب هستند، مباحث کلی امامت را بطور نسبتا مبسوط مورد بررسی قرار داده و دیدگاه های غالب امامی را در باب آنها ارائه کرده اند، همچنان که در نگاهی کلی، امامت از منظر زیدیه، اسماعیلیه و اهل سنت را نیز گزارش کرده اند.

کتاب «ویژگیهای فکری شیعه» ترجمه کتاب «عقائد الامامیة» نوشته محمدرضا مظفر، پژوهشی حدیثی اعتقادی در اثبات عقاید شیعه و فضایل اهل بیت كه عمدتاً با استناد به متون روایی اهل سنت انجام یافته است. ابتدا مقام اهل بیت و امامت، عصمت و مهدویت از دیدگاه فرقه‏ های اسلامی بررسی شده سپس برخی اتهامات اهل سنت به شیعه گزارش و نقد شده است. به دنبال این بحث نویسنده تلاش كرده با ارائه مستنداتی از كتب اهل سنت موضوعات فكری امامیه مانند شفاعت، توسل، متعه، زیارت قبور، جمع ‏بین دو نماز، تحریف‏ ناپذیری قرآن، علم امام، بداء، تقیه و رجعت را اثبات نماید در پایان تاریخ مختصری از شیعه و منابع و میراث فرهنگی آنها ذكر شده است.