جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوکانتیان معتقدند تمام تجارب ما واسطه‌شده و تحت تأثیر ویژگی‌های اجتماعی، عقیدتی و ... هستند و اساساً نمی‌توان از تجربة عرفانی واحد در میان عرفا دم زد. پرایس در پاسخ به این دیدگاه و در مخالفت با آن، فهم ماهیت تجربة عرفانی را از خود عرفا طلب می‌کند. وی، با استناد به آثار جان روزبروک، نشان می‌دهد عملکردهای روح انسانی در تجربة عرفانی، نقطه‌ای است که در آن به ظرفیتی فطری و یکسان در تمام انسان‌ها می‌رسیم. این نقطه را می‌توان قرینه‌ای بر مشابه بودن تجارب عرفانی گرفت. روزبروک معتقد است می‌توان بر اساس تمایز سنتی مسیحی بین سه زیستن فعال، معنوی و لاهوتی سه مقام متفاوت زندگی عرفانی را از هم متمایز کرد. مرحله لاهوتی، همان ساکن شدن تمام فعالیت­‌های آگاهی، و اتحاد محض و بی‌واسطه روح با خداست.

در فاصله قرن­های 9 تا 12 میلادی، فلسفه اسلامی به اوج رسید و در مناطق مختلفی از جهان اسلام گسترش یافت. در این دوره، زبان عربی به عنوان زبانی رسمی در میان یهودیان رایج شد و بسیاری از اندیشمندان یهودی به رغم تسلطشان بر زبان عبری، آثار خود را به عربی تألیف می‌کردند. تا پیش از این دوره، که همان قرون وسطاست، در دین یهود فیلسوف برجسته­ و نیز آثار فلسفی مدونی، جز فیلون و مکتوبات او، وجود نداشت. اما از قرن سوم هجری، یهودیان به‌تدریج با فلسفه اسلامی آشنا شدند و بسیاری از مسایل مسلمانان، دغدغه­های یهودیان نیز به شمار آمد. با مطالعه بسیاری از آثار فلاسفه یهودی به وجود چنین اخذ و اقتباس‌هایی پی می­بریم. البته نباید فراموش کرد که آثار مسلمانان نیز با هم متفاوت است؛ و هر فیلسوف یهودی از فرد یا مکتبی خاص متأثر شده است. نویسنده در این مقاله، ضمن اشاره به ظهور فلسفه یهودی در قرون وسطا می‌کوشد بافت اسلامی موجود در فلسفه یهودی را تبیین کند.

توحید مهم‌ترین اصل الاهیاتی نزد یهودیان است. با صراحت می‌توان گفت قوام و دوام یهودیت بر انکار شرک و پذیرش توحید مبتنی است، به‌ طوری که نمی‌توان یهودیت را با دوگانه‌گرایی، یا تثلیث جمع کرد. نویسنده در این مقاله گستره‌ای از تفکر یهودی را در زمینه توحید بررسی کرده است؛ از نهی کتاب مقدس از شرک تا کاوش‌های فلسفی درباره بی‌همتایی و پویایی مفهوم قبالایی و در نهایت اندیشه همه‌درخداییِ مکتب حسیدیسم. ورای این خط سیر خواننده می‌تواند چرخش‌های الاهیاتی در این مفهوم را به روشنی دریابد و فهمی صحیح از این مفهوم در دوره‌های مختلف پیدا کند. به سبب اهمیتی که توحید نزد یهودیان دارد، درک صحیح این مفهوم در هر دوره، به ما کمک می‌کند تا درک درستی از کل دین یهود در دوره مورد نظر پیدا کنیم.

این مقاله قصد دارد نحوة برخورد ناگارجونه، فیلسوف تأثیرگذار بودایی در قرن دوم میلادی، را با مسئلة وجود خداوند بررسی کند و نشان دهد که دیدگاه‌های الاهیاتی‌ای چون خداباوری، الحاد، لاادری‌گرایی و وحدت وجود نمی‌توانند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادیمیکه در باب وجود خداوند فراروی ما نهند. ناگارجونه و مکتب مادیمیکه، با تکیه بر تحلیلی نقادانه، وجود خداوند، به منزله خالق، را کذب یا مشکوک تلقی نمی‌کنند، بلکه آن را نامعقول می‌دانند. رویکرد حقیقی مکتب مادیمیکه نه توحیدی است و نه الحادی؛ این مکتب هر دو گزاره «خدا وجود دارد» و «خدا وجود ندارد» را غیرعقلانی تلقی می‌کند. نویسنده این مقاله می‌کوشد براهین ناگارجونه را به‌شیوه فلسفة دین نظام‌مند کند و در اختیار خوانندگان قرار ‌دهد و امیدوار است که این جستار بتواند فهم بهتری از تلقی مکتب بودایی مادیمیکه در باب مسئلة خداوند به دست بدهد.