جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعاتی که مفسران در تفسیر آیات 259و260 سوره بقره (درخواست احیای مردگان توسط حضرت عزیر(ع) و ابراهیم(ع)) کمتر به آن پرداخته­اند، تفاوت بین این دو جریان است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به این تفاوت توجه نموده و آن را به صورتی بدیع و دلنشینی تبیین کرده­اند. از نظر ایشان، این دو جریان هر یک مربوط به مرتبه­ای از هدایت الهی هستند. علامه با بیان دلائل و شواهد متعددی اثبات می­نمایند که درخواست حضرت عزیر(ع) مربوط به مشاهده اصل احیاء مردگان بوده است از این نظر که زمان طولانی از مرگ آنها گذشته و اجزای آنها از صورت انسانی خارج شده­اندو درخواست حضرت ابراهیم(ع) مربوط به کیفیت احیاء مردگان و مشاهده علت و سبب احیاء و چگونگی افاضه حیات به آنها بوده است. علامه معتقد است که این نحوه هدایت، بسیار عالی‌تر از هدایت قبلی و در حقیقت، مشاهده باطن و ملکوت احیاء مردگان به وسیله کلمه «کُن» است.

حضرت ابراهیم (ع) به‌عنوان دومین پیامبر اولواالعزم درمیان مردم بت‌پرست و اجرام پرست بابِل به انجام رسالت توحیدی خود پرداختند. ایشان در احتجاجات خود از برهان، جدل و موعظه بهره گرفته‌اند. بیش‌تر مردم، توان فهم برهان و جدل در احتجاجات را ندارند و تنها از احساسات خود پیروی می‌کنند. بنابراین طریق موعظه حسنه که در آیه 125 سوره مبارکه نحل بدان اشاره شده، می‌توان از طریق درگیر کردن احساسات، اقناع روحی در آن‌ها ایجاد کرد. هدف این مقاله استخراج روش‌های موعظه حسنه در احتجاجات ابراهیم (ع) برای بیداری دل‌های مردم است. پرسش پژوهش این است که: حضرت ابراهیم (ع) در احتجاجات توحیدی از چه روش‌هایی برای موعظه استفاده کرده‌است؟ این پژوهش با روش تحلیل محتوا و با مراجعه به منابع تفسیری و سایر منابع مرتبط انجام گرفته‌است. براساس یافته‌ها، مهم‌ترین روش‌های موعظه در سیره احتجاجی حضرت ابراهیم (ع) عبارتند از: طرح پرسش، انذار، برائت و بیدارکردن وجدان‌ها.

این پایان نامه یکی از موضوعات مهم زندگی مسلمانان را مورد بحث قرارداده، و آن موضوع پیگیری مطالب اصول اعتقاد در داستان های قرآنی است. به ویژه داستان حضرت ابراهیم که خیلی مهم وحائز اهمیت است و در برانگیختن فکر دینی نقش بسیار مهمی دارد. البته تمام انبیاء در مورد اصول عقاید یک دعوت مرتبط به هم داشته اند و بهترین روش برای بیان آنها روش داستانی است که قرآن کریم نیزبه کرات از این استفاده نموده است. حضرت ابراهیم برای دعوت به اصول دین هیچ مدی را رها نکرد. لذا تمام داستانهای ابراهیم حول و محور توحید و اقسام آن و اسماء و صفات الهی می چرخد. حضرت ابراهیم معترف به اسماء و صفات الهی بود. بلکه برای دعوت به آیین اسلام از اسماء و صفات الهی استفاده نیزکردند. همینطور داستان ابراهیم عدل الهی را نیز معترض شده است که درآن علل و اهداف افعال خدا و بحث قضا و قدر را مورد بحث قرار داده است و بحث ابتلا و آزمایش را در قصه حضرت ابراهیم پشت سر گذاشته است. داستان حضرت ابراهیم موضوع نبوت واهداف آن را نیز شامل میشود که خداوند برای انذار وتبشیر وتهذیب نفس و برپایی دلیل و حجت از آن استفاده شده است. بحث امامت یکی از مباحث مهم داستان حضرت ابراهیم است. امامت یکی از منصبهای مهم الهی است که به ظالمین نمیرسد. در داستان ابراهیم سهم بسیاری برای بحث معاد وجود دارد. لذا در مورد برانگیختن و خروج و شفاعت و ورود به صحنه ی محشر را مورد بحث قرار داده است. خصوصا وقایعی که موقع حضور در پیشگاه خداوند اتفاق می افتد.

گرچه هدفمندی سوره­ها با تدبر تصدیق می­گردد، اما همچون برخی از مباحث جدید علوم قرآنی با مخالفت­ها و موافقت­های بسیاری مواجه شده است. ازآنجاکه قصص قرآن در بطن سوره واقع گردیده، با اثبات هدفمندی هر سوره و ارتباط هدف اصلی سوره با قصص عنوان‌شده، نتایج مطلوبی حاصل می­گردد. همچون پاسخ به چرایی تکرار و پراکندگی برخی از قصه­ها در قرآن، علت ایجاز و یا تفصیل برخی از داستان­ها و از همه مهم‌تر، پاسخی به شبهه مستشرقان و هم‌رأیان ایشان که تکرار را نتیجه غیر وحیانی بودن قرآن می­دانند و درنهایت این مسئله را اثبات می­نماید که ساختار قصه­ها تابعی از اغراض سوره­ها هستند. در این راستا، داستان حضرت ابراهیم (ع) در سور مختلف بررسی شد اما به جهت رعایت اختصار تنها در سور «بقره، انعام، مریم، حجر و ممتحنه» به تفصیل بیان شده است و ارتباط داستان و محور سوره در سایر سور در ضمن جدول ارائه گردیده است. با نظر به پژوهش صورت گرفته می­توان گفت: قصه­های قرآنی به‌عنوان بخش اعظمی از آیات قرآن، در راستای هدف و غرض سوره تکرار شده و بجای نقل منسجمِ داستان در یک سوره، تصاویر بُرش خورده از یک داستان به‌صورت پراکنده در راستای هدف مزبور در سوره­ها مطرح‌شده‌اند.

شناخت دقیق آراء خاورشناسان درباره معارف اسلامی و نقد علمی دیدگاه‌های آنان، ضرورتی انکارناپذیر است؛ ازاین‌رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا مقاله فایرستون درباره حضرت ابراهیمj به شیوه تحلیلی ـ توصیفی با رویکرد انتقادی معرفی و واکاوی شود. فایرستون گرچه تسلط نسبتاً خوبی به منابع معتبر اسلامی مربوط به حضرت ابراهیمj دارد؛ اما به دلیل عدم دسترسی و یا اشراف نداشتن به منابع شیعی و مراجعه‌ یک‌سویه‌ به منابع اهل‌سنت، اشتباهات غیرقابل‌اغماضی دارد. وی در این رابطه شبهاتی را مطرح کرده است؛ ازجمله آنها، نسبت دادن شرک و بت‌پرستی به پدر ابـراهیم‌j و نیاکان محمدk است. درحالی‌که عصمت ابراهیمj را روایات فراوان و شواهد تاریخی زیادی اثبات می‌کند. شبهه دیگر آن است که در قرآن، ابراهیمj و موسیj، تنها پیامبرانی هستند‌ که‌ به‌صراحت،‌ صاحب کـتاب ذکـر شده‌اند، درصورتی‌که در برخی از آیات و روایات، علاوه‌ بر‌ حضرت ابراهیم و حضرت موسیj، پیامبران دیگری هم به‌صراحت، صاحب کتاب معرفی‌ شده‌اند‌؛ ازجمله آنان، حضرت‌ داوود، حضرت عیسی و پیامبر خاتم و...؛ و همچنین شبهات دیگری وجود دارد که نوشتار پیش رو پاسخ‌های درخوری به آنها داده است.

بخش مهمی از ابعاد رسالت انبیاء در برخورد با مخاطب مخالف و تلاش در جهت اقناع و آگاهی بخشی به آنان در قالب شیوه‌های رفتاری و گفتاری در قرآن بازتاب وسیعی یافته است. حضرت ابراهیم از جمله پیامبران الهی بود که با شیوه استدلالی، کنش‌های گفتاری متنوعی برای اشاعه گفتمان توحیدی ـ که به لحاظ صورت و محتوا متفاوت از گفتمان دینی موجود( پرستش عناصر طبیعی و بت پرستی) در منطقه بین النهرین بود ـ و بستر سازی مناسب برای جلب مخاطب مخالف به کار برد. این مقاله با بهره گیری از طبقه بندی کنش‌های گفتاری سرل( اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی) به نوع شناسی کنش‌های گفتاری حضرت ابراهیم در برخورد با مخالفان بر اساس پاره‌گفتارهای موجود در آیات قرآن پرداخته است. یافته پژوهش نشان می‌دهد کنش گفتاری اظهاری که در جهت معرفی و شرح گفتمان توحیدی با هدف اشاعه و تثبیت معنایی آن صورت گرفته بود، از بیشترین و کنش گفتاری اعلامی از کمترین بسامد برخوردار بوده است. به نظر می‌رسد مهمترین عامل موثر بر اغلبیت کنش گفتاری اظهاری، غلبه و هژمونیک شدن گفتمان تعدد خدایان در جامعه بوده که حضرت ابراهیم سعی داشت با استفاده از آن زمینه مناسب جهت برجسته سازی گفتمان توحید و به حاشیه راندن گفتمان غالب انجام دهد.

تاریخ بشریت نام زنان بسیاری را به عنوان «اسوه‌های جاوید انسانیت، اخلاق، کرامت و فضیلت»، در حافظة خود ثبت کرده‌است تا سیر و سلوک و منش آنان برای همیشه راهنمای عمل رهپویان صراط مستقیم باشد. ساره، همسر حضرت ابراهیم(ع)، از جمله زنانی است که به شهادت آیات قرآن، گفت و شنودی بین او و فرشتگان رخ داده‌است. در این پژوهش، نگارنده کوشیده‌است با رویکردی مسئله‌محور، ضمن تحلیل برخی از ابعاد زندگانی این بزرگ‌بانوی راه دین، ذیل آیات 71 تا 73 سورة هود، امکان و کیفیّت مراوده و گفتگوی غیرمعصوم با فرشتگان و نیز حوادث و مسائلی را که در این راستا پیش آمده، بررسی نماید. اهمّ نتایج پژوهش، گویای این است که گفتگوی انسان‌های مؤمن با فرشتگان برای انبیا و غیرانبیا به دلیل آیات قرآن و روایات، ممکن و یا ضروری است. دربارة معنای «ضحک» در آیة 71 سورة هود، دو تفسیر «حیض شدن» و «خندیدن» مطرح شده‌است و قول دوم کمترین اشکال را دارد و عموم مفسران آن را پذیرفته‌اند. قول برگزیده دربارة علت خنده و خوشحالی ساره، شناخت میهمانان حضرت ابراهیم(ع) است که فرشتگان و مأموران الهی بودند و اینکه مأموریت آن‌ها عذاب قوم لوط(ع) است.