جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فمینیسم، به مثابة نظام فکری برآمده از انگارة اومانیسم، بازتاب مکتب های فکری مدرن غربی، در بحث زنان است. با توجه به ویژگی های مشترک همة گرایش ها، می توان تعریف و نظریة تربیتی مشترک و نسبتاً فراگیر برای آنها در نظر گرفت. فمینیست ها عرصه تعلیم و تربیت را بهترین بستر برای توانمندسازی زنان و ترویج دیدگاه های نقادانة مبتنی بر جنسیت، رسیدن به برابری کامل زن و مرد، گسترش رشتة مطالعات زنان و غیره از اهداف خود در این عرصه می دانند. برای رسیدن به این اهداف، اصول و روش های همچون نقد، تشابه محوری، مخالفت با خانه داری و مادری، الگوسازی فمینیستی و غیره را در پیش گرفته اند.در ارزیابی و نقد فمینیسم باید توجه داشت که اولاً، نباید نهضت دفاع ازحقوق و کرامت زنان را با فمینیسم یکسان پنداشت؛ ثانیاً، آثار مثبتی که این نهضت داشته، نه آثار اندیشه های فمینیستی، بلکه آثار طرح بحث حقوق زنان در غرب است؛ ثالثاً، در یک نگاه جامع ضمن توجه به آثار مثبت طرح بحث حقوق زنان، باید به پیامدهای ویرانگر اندیشه های فمینیستی نیز توجه نمود.

موضوع مورد بحث زن در مکتب فمنیسم است. دراین پژوهش، روشن می شود که فمینیسم و شعارهای آن چیزی جز یک چیز توخالی نیست چون طرح شعارهای فمینیستی درجامعه باعث بالا رفتن آمار طلاق، بی بند و باری جوانان، کم ارزش شدن زن درجامعه شده. معنای فمینیسم عبارتنداز: جنبشی که آبشخور آن را جریانات و تحولات غرب تشکیل می دهد و درآن جا بوده است که به عنوان یک مکتب سیاسی- اجتماعی، ظهور یافته است. ریشه ظهور فمینیسم را می توان به تحولاتی چون رنسانس و نوزائی نسبت داد و همین طور انقلاب فرانسه و انقلاب صنعتی فمینیسم دارای گرایش های مختلفی است ازجمله: فمینیسم لیبرال،فمینیسم رادیکال،فمینیسم مارکسیست،فمینیسم سوسیالیست،فمینیسم پست مدرن،فمینیسم روانکاوانه, فمینیسم اگزیستانسیالیست فمینیسم به صورت کلی به سه موج تقسیم می شود در موج اول که از سال 1920-1792 آغاز می گردد ومختصات عمده آن این است که زنانی که در این نهضت شرکت داشتند، دارای توقعات حقوقی و سیاسی بودند. موج دوم از نیمه دهه 1960 به بعد طرح شد درموج دوم بحث روی چند مفهوم بود. برابری مطلق و آزادی مطلق موج سوم از اوایل دهه 90 آغاز شد . گرایشات درموج سوم متاثر از دیدگاه های پست مدرنیستی است. نفوذ فرهنگ غرب و رواج غرب گرایی در میان طبقه مرفه، تحصیل کردگان و وابستگان دربار، نقطه آغاز جریانات زنانه در سده اخیر بودکه در پی مشروطیت به اوج خودرسید. حکومت رضا شاه در هدایت جریانات زنان به ویژه در عملی ساختن توطئه کشف حجاب نقش محوری داشت. کشف حجاب نقطه اوج انحطاط زن ایرانی و سرآغاز اوج گیری ابتذال و فساد درجامعه بود. در دوران سلطنت محمدرضا جنبش های غیر مذهبی زنان تحت کنترل و نظارت سلطنت قرار گرفت و ابتذال و فساد و دنباله روی ازمدل های بیگانه به اوج رسید. انقلاب اسلامی ایران معرف پدیده ای جدید در مشارکت اجتماعی زنان بود که با الهام از تعالیم اسلامی و زدودن شائبه های فساد، شخصیت وتوانایی زن مسلمان ایرانی را به تصویر کشید. پس از انقلاب اسلامی چهار جریان داعیه دار دفاع از حقوق زنان شدند. این چهار جریان عبارتند از:جریان سیاسی، جریان سکولار،جریان تجدیدنظر طلب وجریان اصول گرا. منابع به کار برده شده بیشتر جنبه سیاسی ، اجتماعی دارد و روش تحقیق ، روش توصیفی ، توضیحی دارد . نتایج حاصله : حقیقت آن است که فمینیسم با نادیده گرفتن نقش مادری و همسری و روانه ساختن زنان به عرصه های دیگر در پرتو تلاش های تبلیغاتی موجب شد که احترام مادری و محیط خانه را که بهترین محیط هنرنمایی زن و مهمترین ابزار زن ربرای مشارکت اجتماعی و تاثیر گذاری بر اعضای خانواده بود،از دست داد وبه میدانی وارد شد که قدرت رقابت با جنس مخالف را نداشت. واژگان کلیدی تحقیق : مکتب،آزادی، فمینیسم،رادیکال،سوسیالیسم، مارکسیم ، لیبرال.

آمنه ودود نومسلمانی است که می کوشد رهیافتی بر مبنای بازتفسیر قرآن بر اساس روشی هرمنوتیکی برگرفته از آرای فضل الرّحمن داشته باشد که خود آن را «هرمنوتیک توحیدی» می خواند. از ویژگی های مهمّ این روش، توجّه به ذهنیّت خوانندة متن، قابلیّت های زبانی زبان وحی و التفات به زمینه های تاریخی ظهور متن است. ودود این روش را به خصوص دربارة آیات مربوط به زن به کار می برد. از مهم ترین آیات مورد نزاع در این باره، آیة 34 سورة نساء است. ودود می کوشد شیوة هرمنوتیکی فضل الرّحمن را به صورت مصداقی دربارة این آیه اجرا کند و به تفسیری همدلانه تر با زنان در مقایسه با تفسیرهای سنّتی دست یابد. البتّه او نیز در آخرین بازنگری های فکری خود گامی فراتر می نهد و بر مبنای بررسی های مربوط به زمینة آیه در تفسیر خود از این آیه تجدید نظر می کند.

موضوع این پژوهش " بررسی جایگاه خانواده در اسلام و فمنیسم با محوریت زن " میباشد . این نوشتار درصدد است تا با توجه به کلید واژه های " خانواده ، فمنیسم ، اسلام و حقوق " به بررسی اجمالی جایگاه خانواده در دین مبین اسلام و جهان غرب با رویکرد فمنیستی بپردازد. با توجه به اینکه در اسلام به نظام خانواده بسیار عنایت شده است و از آن به عنوان مستحکم ترین بنیان یاد شده و نقش زنان در تحکیم این بنیان کاملا بر همگان مبرهن بوده و ارزشهایی که اسلام مخصوصا در تمام ابعاد اجتماعی ، شخصیتی ، حقوقی ، سیاسی ، اقتصادی و خانوادگی برای زن قائل است و مقایسه کردن این اصول با فرهنگ مدرن در کشورهای غربی که سرناسازگاری با ازدواج و تشکیل خانواده را گذاشته است می توان به تصویری روشن از جایگاه زن در خانواده غربی رسید و با مقایسه وضعیت زن غربی و زن مسلمان و بیان گزاره های قرآنی و سخنان اهل بیت ( علیه السلام) در مورد حقوق و جایگاه زن در خانواده و وجود آمارهای نگران کننده که نشان از فروپاشی خانواده در غرب دارد به پوچی شعارهای طرفداران حقوق زن در غرب که نظام اسلام را محدود کننده زنان می دانند پی برد . در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده از کلام وحی و سخنان ائمه ( علیه السلام) به بررسی و تبیین جایگاه خانواده در نگرش اسلام پرداخته شود که تحت عنوان دو فصل بیان شده است : این دو فصل به بررسی جایگاه و منزلت زن در دین اسلام و جایگاه خانواده اسلامی با توجه به رویکرد اسلام به ازدواج و اهداف آن و بیان حقوق اختصاصی و عمومی اعضای خانواده پرداخته است . همچنین با توجه به تطبیقی بودن این پژوهش در بخش بعدی به رویکرد نظام سکولار غرب به زن و وضعیت خانواده در این جامعه توجه شده است . در آخر نیز با مقایسه این دو نظام نسبت به خانواده و زن روشن می شود که زنان مسلمان علیرغم تمام تبلیغات گروههای فمنیستی مبنی بر محروم بودن از حقوقشان از کاملترین حقوق برخوردار هستند . روش تحقیق بر اساس هدف به صورت توسعه ای وکاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی و تحلیلی بوده و طریقه جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای میباشد .

از جمله پدیده های ویژه عصر حاضر، مقوله جنبش آزادی زن است که در قرن نوزدهم به صورت یک حرکت اجتماعی در جوامع اروپایی ظهور کرد . در مورد فمینیسم تعاریف متعددی ارائه شده است که یکی از تعاریف مورد اتفاق همگان ، آنرا آموزه یا جنبشی می دانند که در تلاش برای ثبات یا به دست آوردن حقوق اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی برابر یا برتر با مردان است . فمینیسم از آغاز حرکت سه موج را پشت سر گذاشته است . موج اول،اشاره به جنبش های فمینیستی که محور فعالیت آنها ، کسب حقوق مساوی برای زنان بویژه حق رای بود. موج دوم ، دهه اوج جنبش های تند اجتماعی و شکل گیری نظریه های فلسفی و فرهنگی جدید بود . موج سوم ، که بیش از هر چیز مرهون تحولات نظام سرمایه داری ، مطرح شدن دیدگاه پست مدرن و عکس العمل های ناشی از تندروی و یک جانبه نگری موج دومی ها بود . جنبش فمینیسم به دلیل اینکه با مکاتب فلسفی و سیاسی معاصر غرب گره خورده بود ، دیدگاههای خود را براساس آموزه های این مکاتب مشخص و تحلیل می نمود ، به همین جهت گرایش های مختلف فمینیستی پا گرفت که از عمده ترین آنها می توان به فمینیسم لیبرال ، مارکسیست ، سوسیالیست و رادیکال اشاره نمود. در ادامه باید اشاره کنیم فمینیست ها مبانی اعتقادی کلامی خود را بر پنج محور پایه گذاری نمودند که عبارتند از فرد گرایی ، تجربه گرایی، برابری خواهی ، آزادی خواهی و عمل گرایی. بعد از شمردن مبانی فکری آنها، می توان بیان نمود که در ابتدای حرکت خود ، دستاوردها و پیامدهای مثبتی را برای زنان به همراه داشتند ، اما در سالهای نه چندان دور از آغاز حرکت با چالش های خاص خود ، همچون افراط و تفریط رهبران فمینیسم ، تک بعدی نگری آنها ، تناقض گویی بین مبانی اعتقادی کلامی ، دوری از آموزه های دینی و بدفهمی از متون کتاب مقدس و ... را اشاره نمود . در انتها به این نکته اشاره می شود که دین اسلام طرفدار و خواهان برقراری حقوق زن ، دایر مدار دستورات و قوانین الهی است و هر گونه ظلم و ستم بر زنان را نهی می کند و اما در خاستگاه فمینیسم ، آنچه را که برای زنان می خواهند حقوق مساوی با مردان در همه زمینه ها ، داشتن آزادی مطلق با قیمت رها شدن زنان از محیط امن خانواده ، عدم ازدواج ، همجنس بازی و ... لذا می توان بیان کرد اگر جنبش فمینیسم از مبانی اصیل دینی دور نمی افتاد ، می توانست به تمام اهداف و خواست های خود در جهت صحیح آن دست یابد

مهم ترین عامل در شکل گیری و رشد و نمو گروه ها، ارزش ها و اعتقادات اعضای آن است. این عوامل بستر هم بستگی اجتماعی است. فمینیسم در بستر ارزش های جامعه سکولار مانند اومانیسم، فردگرایی، نسبیت گرایی اخلاقی و با شعار آزادی و برابری شکل گرفته که تغییرات فرهنگی زیادی را در جامعه زنان غرب ایجاد کرده است.در جوامع اسلامی، زنان نظام ارزشی ویژه و تکالیف و حقوقی دارند که با حقوق و تکالیف زنان غربی متفاوت است. نهادینه شدن ارزش های توحیدی، فقط با روشمند کردن آن، ساختن نظام های ارزشی و ساختارهای اجتماعی متناسب با آن میسر است. در غیر این صورت، نظام ها و برنامه های جهانی، زنان را در بستر پرورشی جامعه سکولار، هر روز با شعاری از جمله فمینیسم سرگرم می کند.در این نوشتار نهضت فمینیسم و تفاوت جهت گیری های زن غربی و زن مسلمان بررسی شده است. سپس اسلام دینی متکامل معرفی شده و به توانایی این دین در یافتن جایگاه حقیقی زنان اشاره شده است.پس از این مقوله، عجز جامعه سکولار که روح حاکم بر فمینیسم است، با معرفی شاخصه های سکولاریزم بررسی شده است. همچنین شخصیت فردی، خانوادگی و اجتماعی زن در جامعه سکولار و معضلات پیش آمده در این سه عرصه بر روی گسل خودمداری، تعریف جدید از ازدواج، ناامنی، بی هویتی زن سنتی، مسئولیت دوگانه زنان، خمودگی و ناامیدی، پایمال شدن شخصیت زنانه، بررسی شده است.