جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیاست عملی و فنون حکمرانی، اتخاذ شیوه‌های مناسب برای اداره جامعه است. مکاتب مختلف با توجه به اصول و مبانی خود برای حکمرانی فنونی را پیشنهاد می‌کنند که نتیجه شیوه‌های عملی فکرکردن در باب قدرت هستند. سیاست‌‌مداران و بازیگران صحنه سیاست که بیشتر به ابزار قدرت و چگونگی کاربرد آنها در عمل تاکید می‌کنند؛ با تفسیر مبانی و اصول مکتب خود این فنون و شیوه‌ها را استخراج می‌کنند. اسلام به‌عنوان دین و مکتب، اصولی را برای سیاست ارائه می‌دهد؛ که توسط پیامبر(ص) و علی(ع) تفسیر شده و به اجرا درآمده‌اند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به عمر کوتاه حکومت علی(ع) آیا می‌توان پذیرفت که امام علی(ع) در امر سیاست شکست خورده و عملکردهایشان غیرسیاسی بوده‌است؟ این پژوهش قصد دارد با استفاده از تکنولوژی-های قدرت که جنبه‌های اجرایی و به گونه‌ای سیاست در عمل محسوب می‌شود به واکاوی متن نامه‌های نهج‌البلاغه بپردازد.

اساس دعوت ائمه اطهار اخلاق است و سیره عملی ائمه اطهار نیز تأکید بر ادامه و احیای مکارم اخلاقی می باشد. دوران زندگی ائمه شیعه از سال 11 تا پایان سال 148 هجری قمری ؛ بجز دوره امامت امام علی(ع) ، از امامت امام حسن (ع) تا امام صادق(ع) با حکومت بنی امیه ، و از سال 132 تا 148 ه ق که هم زمان با امامت امام صادق نیز می باشد، با حکومت عباسیان مصادف می باشد. این مدت که 137 سال به طول انجامید ، از جهات فکری، فرهنگی، سیاسی ، اجتماعی و... اهمیّت خاصی دارد. لذا تحلیل سیره عملی این ذوات مقدسه در این دوران و جمع آوری همه رفتارهایی که در مقام اثرگذاری بر شخصیت و رفتار دیگران از آنان گزارش شده است، می تواند ذخیره گرانبهایی در بازشناسی و پژوهش در زمینه تربیت اسلامی باشد.پژوهش حاضر که به منظور تحقق این هدف و با عنوان بررسی سیره عملی ائمه از سال 11 تا پایان 148 ه ق صورت پذیرفت، در صدد است ضمن بازخوانی فضای فکری و سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دوران یادشده و ترسیم نقش موثر این ائمه در زمان خویش، به واکاوی روش های این بزرگواران در برخورد با پدیده های اجتماعی و ارائه اصول اخلاقی و تربیتی آن ها در این زمینه بپردازد و بیان نماید که تلاش آن ها برای احیای سیره نبوی و اصلاح همه جانبه امت اسلامی بود. به این منظور ، در هر بخش که مربوط به یکی از ائمه می باشد، پس از بیان اوضاع سیاسی ، اجتماعی و فضای فکری و فرهنگی ائمه در آن دوره، اقدامات و اصلاحات آن ها در اجتماع و اصول اخلاقی و تربیتی که ائمه در جامعه و در برخورد با حکام رعایت می کردند، و همچنین نتایجی که این اصول به دنبال داشت، بیان شده است.

چکیدهدر این پژوهش سعی بر آن است تا حسد از دیدگاه امام علی (ع) مورد آسیب شناسی قرار گیرد ، سپس راهکارهای درمان آن مطرح گردد . حسد آن است که انسان زوال نعمتی را از برادر یا همنوع خود آرزو کند و یا چه بسا در زوال و نابودی آن نعمت تلاش کند . هدف از پژوهش حاضر آسیب شناسی ابعاد حسادت از دیدگاه امام علی (ع) می‌باشد.

بررسی تطبیقی جایگاه حقوق انسان و کرامت او در متون اسلامی از جمله نهج‌البلاغه از سویی، و مسئله حقوق انسان‌ها در اعلامیه جهانی حقوق بشر از سوی دیگر، از مباحث جدی مورد توجه پژوهشگران دینی دوران معاصر می‌باشد. یافتن پاسخ مناسب برای اقناع نسل پرسشگر امروز، می‌تواند چهره واقعی دین اسلام و پیشوایان آن را آشکار سازد. نتیجه‌ای که در پایان رساله از این پژوهش گرفته شده این است که حقوق بشر در نهج‌البلاغه به عنوان حقوق بشری الهی، با دیدگاه انسان‌شناسی و منطبق با مصالح و قوانین تکوین و تشریع بیان شده و از این نظر برتری کاملی بر اعلامیه‌ جهانی حقوق بشر دارد؛ زیرا مبنای تدوین اعلامیه مذکور، روابط مابین حکومت‌ها و جلوگیری از تضییع حقوق بشر در تمام کشورهای جهان است و به سایر موارد مرتبط با روش و اخلاق حکومت‌داری توجهی نشده؛ در صورتی که در کلام مولا? به آن موارد نیز تصریح و تأکید شده است. همچنین این اعلامیه به دلیل تعریف نامحدود از آزادی‌ها و لحاظ‌نکردن معنویت و تعالی روح بشر و هدف خلقت او، برخی ابعاد روحی و معنوی بشریت را نادیده گرفته و امکان سوءاستفاده یا انحراف از برخی مواد آن بیشتر است. مزیت دیگر حقوق بشر در نهج‌البلاغه‌، ضمانت اجرای آن است که از یک سو ضمانتی درون‌فردی، از جهت اعتقاد به خدا و معاد و همچنین آگاهی افراد جامعه نسبت به حقوق خود و دیگران است، و از سوی دیگر، مجازات‌های عادلانه برای افرادی که حقوق اساسی مردم را زیر پا می‌گذارند، وضع گردیده است. از جمله حقوق مورد احترام و مصرّح در نهج‌البلاغه‌، حق آزادی بیان، نصیحت حاکمان، حق مخالفان و زندانیان، اقلیت‌های دینی، یتیمان و همسایگان، حق زنان، حق مردم در دستیابی به اطلاعات، انتخاب شغل، حق رأی، حق مردم در برخورداری از یک حاکم عادل، عدالت در استفاده از بیت‌المال، حق مردم در اعتراض و انتقاد خیرخواهانه به زمامداران و شکایت از آنان، حق امنیت سیاسی و اجتماعی و… می‌باشد. روش این پژوهش، استقرایی بوده و با تحقیق کتابخانه‌ای تکمیل گردیده است. پس از چکیده و دیباچه، فصل اول به کلیات اختصاص یافته، در فصل دوم به تاریخچه کوتاهی از حقوق بشر در جهان پرداخته، ضمن درج متن کامل اعلامیه حقوق بشر، به دلایل تدوین این اعلامیه اشاره شده است. همچنین، حقوق بشر در مکاتب بشری و الهی و تفاوت آن دو نیز بررسی گردیده است. در فصل سوم (فصل اصلی رساله) با استفاده از شروح نهج‌البلاغه و کتب و مقالاتی که در این موضوع نوشته شده‌اند، نکات مرتبط با موضوع حقوق بشر، از نهج‌البلاغه استخراج و بررسی گردیده و آیاتی نیز از قرآن کریم به تناسب موضوعات آورده شده و سپس بررسی تطبیقی مختصری با مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر انجام یافته است.

جنگ یک پدیده ی نامطلوب، و گاهی اجتناب نا پذیر در زندگی بشر است. تلقی برخی افراد این بوده که جنگ با هدف سرکوب دشمن و پیروزی بر او انجام می گیرد و از هر وسیله برای رسیدن به این هدف می توان استفاده کرد، در حالیکه که دیدگاه قرآن کریم در باره جنگ و عملکرد پیشوایان معصوم دینی در اسلام خلاف این دیدگاه را ثابت می کند و نشان می دهد رعایت اصول اخلاقی و حقوقی انسانی حتی در حال جنگ لازم و واجب است.پژوهش کنونی تحقیقی است تحت عنوان " مدیریت اخلاقی جنگ، با استفاده از سیره و کلام امیر مومنان علی (ع)" که در آن تلاش شده گفتار و رفتار نیک مولای متقیان و ارزش های اخلاقی این امام همام را هنگام نبرد، قبل و بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) به ویژه هنگام خلافت و بروز سه جنگ تحمیلی (جمل و صفین و نهروان) با استناد به خطبه های نهج البلاغه و کتب معتبر تاریخ و حدیث تبیین کند، که امام علی علیه اسلام اصول اخلاقی را در همه حال حتی در نبرد با دشمنان خود رعایت می کند، واین حالت به ندرت در سرداران و فرماندهان در جنگ رعایت می کنند، درحالی که امام پایبند اصول اخلاقی است و درعمل ثابت کردمدیریت اخلاقی یعنی اینکه آن امام بزرگوار، اخلاق را در همه زمینه ها سرلوحه زندگی خود قرار داده و به آن عمل نموده در طول دوران زندگی پرخیر و برکت خود به اخلاق عمل نموده چه در دوران خلافت خود یا قبل از آن چه درجنگ یا قضاوت جه دربرخورد با دوست و دشمن چه در برخورد مسلمان یاغیر مسلمان درهمه حال اخلاق ناب اسلامی از ایشان متبلور می باشد. روشی که دراین تحقیق بکار رفته کتابخانه ای می باشد اصول وفلسفه جنگها مورد مطالعه قرار گرفت، جنگ های که در طول حیات اسلام رخداده نقش وجایگاه امام علی علیه اسلام دراین جنگها بیانات پیامبر(ص) درمورد آن حضرت جنگ های که به ناخواسته دردوران خلافت آن بزرگوار رخداده است، مورد پژوهش قرارگرفت. این تحقیق به نتایج زیردست یافته است:جهاد از نظر اسلام، قبل از همه چیز امری دفاعی است. یعنی دفاع از کیان و ناموس اسلام و مسلمین و مملکت اسلامی در برابر تجاوزات عملی دشمنان اسلام. از سوی دیگر، سیره پیامبر (ص) نشان می‌‌دهد که ایشان، ابتدا از جنگ حتی دفاعی نیز منع می‌‌کردند تا اینکه آیات مربوط به جهاد نازل شد. جنگ در دین مبین اسلام یک امر ثانوی است، و به عنوان درمان کجروی ها و جلوگیری از ستم وتعدی یک امر مشروع شناخته می شود و جنبه دفاعی نیز دارد جنگ در دین مبین اسلام آدابی دارد، و فرد مسلمان چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی ملزم به رعایت این آداب و موازین می باشد. این مطالعه استخراج و تبیین روش هایی برای استفاده از مدیریت اخلاقی آن حضرت در جنگ جهان امروز است

یکی از موضوعاتی که در حوزه ی الهیات و ادیان بدان پرداخته می شود دیدگاه شخصیت اول هر دین که همان نبی است پیرامون اخلاقیات و احکام و شریعت آن دین می باشد؛ در این راستا شاخصه های اصلی هر دین از جمله خداشناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و معادشناسی که توسط انبیاء ابلاغ و توسط وصی ایشان تبیین و استمرار یافته است حائز اهمیت خواهد بود. همچنین مقایسه دعوت انبیاء با یکدیگر و نیز بررسی نگاه ایشان نسبت به انبیاء سلف خویش به ویژه نگاه اسلام به عنوان دین خاتم به ادیان ماقبل از جایگاه ویژه ای برخوردار خواهد بود. از این حیث نگاه امیرالمومنین علی(ع)، وصی خاتم الانبیاء نسبت به ادیان گذشته و انبیاء سلف بیان کننده حقیقت توحید و فلسفه بعثت انبیاء آن هم در شرایطی که بسیاری از مواضع دیگر ادیان در عصر ایشان دچار انحطاط و تحریف گشته است، خواهد بود. مهمترین مسأله ای که از مجموع مباحثات حضرت علی(ع) در این تحقیق بدست می آید استدلالات عقلی ایشان در برابر غیر مسلمین است و نه صرفاً استنادات نقلی. از نظر حضرت علی(ع) اطلاق اهل کتاب به برخی ادیان مشروط به داشتن پیامبر الهی و کتاب الهی است اگرچه از نظر ایشان پیروان ادیان دیگر نیز مشمول لطف و رأفتند. در این تحقیق سعی می‌شود با بررسی احادیث، سخنرانی ها و مناظرات حضرت علی(ع)، به بررسی دیدگاه آن حضرت نسبت به دیگر ادیان پرداخته شود.واژگان کلیدی: امام علی(ع)، دین، یهودیت، مسیحیت، زرتشت، توحید، معاد، نبوت

یکی از راه های شناخت خداوند، روش عقلی است که از متقن ترین راه های اثبات وجود خداوند و شناخت برخی صفات او محسوب می شود. امام علی (ع) نیز در کلام خود توجه ویژه ای به مباحث خداشناسی به عنوان برترین معرفت بشری دارند و جالب توجه است که در این راه مهم به روش شناخت عقلی اهمیت زیادی داده‌اند

چکیدهخداشناسی فلسفی ملاصدرا بر پایه های دینی، کلامی، عرفانی و فلسفی استوار است. مهم ترین سرچشمه های دینی نگرش فلسفی ملاصدرا در باب صفات الهی، روایات ائمه اطهار به ویژه امام علیعلیه السلام است که این رساله در پی کشف و تبیین نحوه استفاده ملاصدرا از سخنان امام علی (ع)و تأثیر پذیری وی از آنها بوده است.در این پژوهش برای نیل به این هدف، نخست روایات نقل شده از امام علی (ع) درباره صفات خداوند بررسی و استدلال ها و نکات فلسفی آن تشریح گردیده و سپس مباحث مربوط به صفات در کتاب های ملاصدرا جمع آوری و تبیین شده است و نهایتاً تأثیرپذیری ملاصدرا از بیانات امام (علی) در موضوعات ذیل: دیدگاههای متعدد درباره صفات الهی، جایگاه صفات، اقسام صفات، وحدت خداوند، وحدت ذات و صفات، صفات ثبوتیه شامل علم، قدرت، حیات و ... سلبیه از جمله نفی جسمیت، مکان، زمان، جهت و ... بهتفصیل بررسی شده است..تأثیر پذیری ملاصدرا از بیانات امام علی(ع) به ویژه خطبه اول نهج البلاغه در فصل جداگانه ای مطرح شده است. ملاصدرا تنها در کتاب اسفار به بیش از صدها آیه و دویست حدیث به تفکیک موضوع به ویژه در صفات الهی استناد کرده و مطالب و استدلال های خود را بر پایه آنها استوار ساخته است.این تحقیق در شش فصل سامان دهی شده است. در فصل اول کلیات پژوهش شامل: سوالات، فرضیه ها و اهداف و ...مطرح شده، در فصل دوم دیدگاههای متعدد درباره صفات الهی فصل سوم و چهارم، صفات ثبوتیه و سلبیه، تأثیر پذیری ملاصدرا از سخنان امام علی (ع)در فصل پنجم مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل ششم جمع بندی و خلاصه مطالب ارائه شده است.کلید واژه ها: امام علی (ع)، ملاصدرا، صفات ثبوتیه، صفات سلبیه، کمال، سلب نقص.

ارتباطات میان انسانی معصومین (اعم از پیامبر اکرم و ائمه طاهرین) با مخالفان خود، دربردارنده درس هایی گران بها در حوزه تربیت اخلاقی برای مربیان تربیت است؛ برخوردهایی که حتی در مواردی منجر به هدایت شخص مخالف و پیوستن او به جمع مؤمنان گشته است. این نوشتار، با بررسی رفتار عملی امام علی(ع) در مواجهه با مخالفان از یک سو، و تحلیل سخنان و گفتار ایشان درباره چگونگی رفتار با مخالف از سوی دیگر، به استخراج مهم ترین اصول و روش های تربیتی در مواجهه با مخالف می پردازد.

این پژوهش بررسی آموزه‌های اخلاقی در اندیشه و آثار شهید چمران و تطبیق آن با کلمات قصار نهج‌البلاغه می‌باشد. در این راستا با روش تحلیل محتوا، مهمترین مولفه‌های نگرش اخلاقی در آثار شهید چمران، در دو بخش نیایش‌های او که آثاری کاملاً ادبی و خاطره‌ها و شرح حال‌ها‌ که جزء انواع ادبی محسوب می‌شوند، بررسی و با حکمت‌های نهج‌البلاغه ذکر شده و سپس مقایسه‌ای اجمالی بین آن‌ها صورت گرفته است. شهید چمران از چهره‌های مشهور عرصه‌ی ادبیات دفاع مقدس و نمونه‌ی عالی عارفی وارسته و انسانی کامل است، که بعد از قرآن بیشترین تأثیر را از نهج‌البلاغه و کلام امام علی(ع) پذیرفته است. او در آثارش از نهج‌البلاغه در زمینه‌های مختلف بهره برده است که از آن جمله می‌توان به برخی از مضامین اخلاقی اشاره نمود و تأثیر کلام و سیره‌ی آن امام همام را در آثار او مشاهده کرد. عمل به بایدها و پرهیز از نبایدها تنها بخشی از تعریف اخلاق بوده و لازم است به موارد دیگری نیز توجه شود. اعتقاد و ایمان راسخ، دعا و نیایش، عبادت و پرستش، شکر نعمت، عدالت‌ ورزی، تسلیم و رضا، توکل، حق‌طلبی، ظلم ستیزی، تواضع و فروتنی، احسان و نیکی، صداقت و راستگویی، علم و دانش، نظم در امور، انفاق و بخشش در راه خدا، پند پذیری، عفو و گذشت، یتیم نوازی و یاری نیازمندان، امر به معروف و نهی از منکر، نکوهش دروغ و نفاق، موضوعاتی است که در کنار بایدها و نبایدهای اخلاقی مورد نظر قرار گرفته است.