جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

1- البوارق ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 1ر-44پ» 2- الدرر الغيبية ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 47ر-86ر» 3- حاشية الاسفار ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 87پ-121ر» رساله اي اعتقادي است كه مولف با ارائه نظريات فرقه هايي چون : مشبهه ، مجبره ، و مرجئه ، با استفاده از آيات قرآن كريم و استدلال عقلي ، به شبهات آنان پاسخ داده است . (محمود مرعشي) آغاز كتاب: بسمله ، الحمد لله الواحد القديم العدل الكريم .....هذا مختصر في الابانة ، عن مذهب العدل بحجج القرآن و العقل ....زعمت الدهرية ، ان الاجسام الذي نشاهدها قديمة . ... انجام كتاب: فاما من نابذ عليا (ع) و حاربه و شهر سيفه في وجهه فخارج عن ولاية الله ، الا من تاب بعد ذلك و اصلح ، ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين . ]مرعشي 9/222[

معناشناسیِ شناختیِ قلب تحلیل مفهوم سازی‌های قرآن در مورد قلب است که بر اساس نمابرداری واژگانی و ساختاری آغاز می‌شود. نمابرداری واژگانی در ابعاد «استعاره مفهومی، ریخت شناختی، بسامدی و ارتباطی» سامان می‌یابد که به کشف مفهوم سازی قرآن در هستی شناسی قلب کمک می‌کند. قلب به عنوان اساسی‌ترین مفهوم در بعد فرا بدنی انسان است که اگر بعد فرابدنی انسان را به عنوان یک مقوله مستقل در نظر بگیریم، قلب به عنوان پیش نمونه این مقوله خواهد بود؛ زیرا تمام ویژگی‌های پیش نمونه در آن وجود دارد. بسامد بالای قلب، کارکردهای فراوان قلب، وجود تصویر نسبتا روشن از آن و از همه مهمتر ارتباطات قلب، آن را هم به عنوان نمونه اولیه و هم نمونه اعلا قرار می‌دهد. قلب یک امر انتزاعی در وجود انسان نیست، بلکه یک هستی در بعد فرابدنی انسان است که دارای دو جنبه است از یک سو قلب به عنوان یک عامل فعال و مختار است که حیات و ممات این بعد فرا بدنی به آن بستگی دارد. عاطفه، ایمان و معرفت که نمود یک انسان به آنهاست در این بخش صورت می‌گیرد. تمام این موارد در تناظر با خدا شکل می‌گیرند و گویی قلب کارکردی جز ارتباط با خدا ندارد. از سوی دیگر قلب تنها به صورت یک شئ بی جان است که در اثر عوامل دیگر متحول می‌گردد و خود نقشی در آن ندارد.اساسی‌ترین کارکرد قلب آن است که به عنوان قطب ارتباطی دو سویه انسان با خدا قرار گرفته است و سایر کارکردهای آن نیز در همین راستاست. این ارتباط علمی_عینی همواره در اثر عوامل بیرونی تحت تاثیر است و دچار دگرگونی می‌شود. در این دگرگونی نقش اصلی را خدا ایفا می‌کند و این نشان دهنده ارتباط عینی خدا در ساحت فرابدنی انسان است. دگرگونی و تغییر در قلب همواره در یک زنجیره پیچیده است که نقطه آغازین آن به رفتار یا حالات انسان باز می‌گردد. ایمان و کفر گرچه فعل قلب انسان است اما در مقدمات آنها خدا دخالت مستقیم دارد. مخصوصا در فرایند کفر نقش خدا بسیار پیچیده است و عمل خدا متناظر با رفتار انسان شکل می‌گیرد. یعنی متناسب با رفتار انسان، خدا قلب را دچار «ختم، طبع، اکنه» می‌کند و بالاخره به این نکته می‌انجامد که قلب یا دچار نقیصه در دریافت و تولید معرفت می‌شود و یا از معارف انذار نمی‌پذیرد و هدایت نمی‌شود و در نهایت به هلاکت و عذاب دچار میگردد.

چکیده:روش‌شناسی به عنوان موضوعی جدید و تازه‌وارد، در عرصه علوم اسلامی مطرح شده است. در حوزه پاسخ به شبهات اعتقادی که بخش مهمی از جنبه دفاعی علم کلام است، نیز می‌توان به روش‌شناسی آن پرداخت. دامنه روش‌شناسی پاسخ به شبهات اعتقادی در این تحقیق، محصور به قرآن‌کریم است.قرآن به شبهات اعتقادی پاسخ داده و این پاسخ‌گویی مبتنی بر نظام و الگویی بوده است. الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، بیانگر اهداف و ویژگی‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی است. هدف نهایی قرآن از پاسخ به شبهات رساندن انسان او به کمال و رستگاری است، در عین حال استحکام بخشیدن و ایجاد ثبات و پایداری در ایمان و عقاید دینی، حفظ سلامت اعتقادی و درمان بیماری‌های آن، هدایت و روشنگری، اهداف قریب و درجه اول نسبت به پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی محسوب می‌شوند. در بیانی اجمالی و کلی می‌توان از «جدال احسن» به عنوان ویژگی اصلی پاسخ‌های قرآن یاد کرد؛ اما به نحو تفصیلی و با بررسی پاسخ‌های قرآن، اقناع مخاطب، اهتمام به هدایت، توجه به مخاطب، استحکام و اتقان در عین ساده و روان بودن پاسخ‌ها، محوریت دلیل و برهان و ارائه پاسخ در فضایی آرام و به دور از تشنج، مهترین ویژگی‌های الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی هستند. قرآن‌کریم از روش‌های گوناگونی برای پاسخ به شبهات اعتقادی استفاده کرده که در این رساله با بررسی جامع آیات قرآن، بالغ بر 16 روش پاسخ‌گویی از قرآن استخراج و بیان شده است. برخی از این روش‌ها(دو مورد)، روش‌های مقدماتی هستند که به تنهایی نمی‌توانند به شبهه پاسخ دهند و قرآن آنها را به صورت ترکیبی و به همراه دیگر روش‌های پاسخ‌گویی به کار برده است. بقیه روش‌ها(14 مورد)، روش‌های اصلی‌ هستند که قرآن آنها را مستقلاً برای پاسخ به شبهات اعتقادی به کار برده است. تنوع روش‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی به دلیل تنوع و گوناگونی موضوعات اعتقادی، شبهات و مخاطبان بوده است. کاربردی‌سازی الگو و روش‌های قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، مبتنی بر شناخت الگویِ قرآنی و روش‌های آن است. پس از شناخت الگو و روش‌های قرآنی، اولین شرط و لازمه به‌کارگیری آنها، شناخت شبههو دست‌یابی به درک و تحلیلی صحیح از آن است. در ادامه لازم است بر اساس شناختی که از شبهه حاصل شده، پاسخی دقیق و مناسب برای شبهه تهیه شود، پس از آن باید با رعایت اصول پاسخ‌گویی و پایبندی به آداب اخلاقی آن، پاسخ مورد نظر را به مخاطب ارائه نمود.

ساختار وجودی انسان بهترین ساختار آفرینش است:لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم(تین،95/4) و دارای ظرفیت و استعداد بالا و والاست و خواهان رسیدن به نا محدود است. از نظر قرآن،انسان موجودی است که از روح خدا در او دمیده شده و از چنان گوهر و وجودی برخوردار است که خداوند،دیگر موجودات جهان آفرینش را برای او خلق کرده است و جهان را به گونه‌ای آفریده است که انسان بتواند در جهت بهره‌وری خود از آن استفاده کند و تا آنجا او را برتری داده است که به فرشتگان دستور داده تا به تعظیم او بپردازند. همه این امور بیانگر این حقیقت است که انسان از کرامت و فضیلت ذاتی برخوردار است و این کرامت در مقام انسانیت اوست و نوع انسان کریم است.این کرامت بالقوه در تمام انسان‌ها که باید با طی مسیر کمال و درجات به فعلیت برسد،وجود دارد. در این نوشتار با استناد به آیات متعدد قرآن کریم جهات برتری انسان بر سایر موجودات که همان کرامت ذاتی اوست بیان شده است. مانند: 1.برخورداری از روح الهی؛2. آفرینش انسان به دست خدا؛3.انسان‌های اندیشمند؛4.خلاصه و عصاره خلقت؛5.هدف نهایی خلقت؛6.کمال جوو بی‌نهایت طلب؛7.مختار و آزاد. در نهایت آثار کرامت الهی چنین دانسته شده است:1.مسجود فرشتگان؛ 2. امانتدار الهی؛3.خلیفة الله در زمین.

محمد عابد جابری فیلسوف معروف مراکشی در کتاب خود «مدخل الی القرآن الکریم» که بخش هایی از آن موضوع پایان نامه اینجانب است به این مطالب پرداخته شده است . 1- مراد از تعریف قرآن کریم چیست؟ اصلاً آیا قرآن کریم نیاز به تعریف دارد ؟ تعاریف گوناگونی برای قرآن کریم بیان شده که جابری در مقدمه نمونه هایی از آنها را آورده است و کوشیده تا وجود افتراق هر یک از آنها را مشخص کند . 2- جابری در بخش اول این کتاب به مسائل مربوط به محیط ظهور و تاریخ قرآن کریم به مثابه وحی الهی و دعوت نبوی پرداخته است .به نظر او ادیان سه گانه و کتاب های آنها تورات و انجیل و قرآن کریم واحدند .3 3- بحث در باب نبی أمی و مفهوم امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته است . البته این موضوعی است که در دوره معاصر بسیار به آن پرداخته شده و رأی او نیز با نظر متداول در میان خاورشناسان هم خوانی دارد . به نظر وی أمی در عربی پیش از اسلام کاربرد نداشته و وام واژه ای یهودی است . 4- در این بخش از کتاب پدیده وحی و مفهوم آن مورد بررسی قرار می گیرد . به نظر وی مفهوم وحی در سیاق قرآنی آن در زبان و فرهنگ عرب آن زمان ناشناخته بوده است ،حتی عرب ها در آن زمان تصوری از مفهوم نبوت نداشته اند و این مفاهیم با اسلام پدید آمدند . 5- بخش دوم کتاب به موضوع تکوین و تدوین قرآن کریم اختصاص یافته است . به نظر جابری سیر تکوین قرآن شامل سه مرحله بوده است مرحله قرآن/ ترتیل و اعجاز ، ذکر و قصص ، کتاب عقیده ،شریعت و اخلاق .

موضوع این رساله نقد برخی شبهاتی است که «یوسف دره حداد»درکتاب«نظم القرآن والکتاب،معجزة القرآن»درانکاراعجازقرآن مطرح کرده است واز روش توصیفی، تحلیلی وانتقادی بهره گرفته ایم.باعنایت به این که قداست قرآن واثبات نبوت پیامبراعظم(ص)منوطبه وحیانی ومعجزه دانستن این کلام الهی است برخی دشمنان قرآن بویژه مستشرقان باعلم به این مطلب،برای رسیدن به اهداف خود، باپیش فرض «غیر وحیانی وغیرالهی بودن» قرآن واردبحث شده اند.وبخش وسیعی ازتحقیقات خودرا درجهت اثبات این مدعا متمرکزنموده وسعی کرده اند باطرح شبهاتی درجهت زیرسوال بردن معجزه جاوید پیامبراکرم(ص)، نبوت آن حضرت را منکرشوند تادرنتیجه دین اسلام اعتبارخود را ازدست دهد.دره حداد نیزیکی ازاین مستشرقان است.ازجمله اهّم مبانی وی این است که پیامبراکرم(ص)مصلح اجتماعی ونابغه عصرخود بوده وقرآن کریم محصول اندیشه بشری آن حضرت است که درتعامل با محیط وفرهنگ زمانه،بابهره گیری ازکتب مقدس «تورات وانجیل» شکل گرفته است. وی سعی می کند با استناد به آیاتی ازقرآن که دلالت برتصدیق وتفصیل تورات وانجیل دارد وهمچنین شباهت دربسیاری ازاخباروقصص قرآن وعهدین مدعای خود را اثبات نماید.حال آن که اشتراک ادیان الهی درکلیاتی همچون توحید،نبوت،معاد،عبادت،عقلانیّت واخلاق ازیک سو، نشانه ی پایه ونسخ ناپذیربودن این معارف است وازسوی دیگر،نشانه آن است که همه ادیان الهی منشاء واحدوخاستگاه الهی دارند.لذاانکاراخبارغیبی«قصص قرآن» واقتباس ازعهدین باتوجّه به تفاوت آنهادرمحتوا،اهداف و واقع گرایی قصص قرآنی نقض می شود.مبنای وی درخصوص تحریف آیات قرآن «نقیصه،زیادت»نیزباتوجه به اجماع مسلمین درانکارهرگونه تحریف درآیات قرآن، رد می شود.ادعای انکاراعجازادبی قرآن باتاکید وی به غیروحیانی بودن الفاظ قرآن وغیرقابل فهم بودن آیات،نیزمنطقی نیست؛ زیرا قرآن کتابی است که درهمه جوانب« لفظ ومعنا» وحیانی بوده وبرای همگان قابلفهم می باشد.ازاین رومدعیّات وی درانکاراعجازقرآن براساس تفسیرهای نادرست بوده ومبتنی برهیچ دلیل ومنطقی نیست.

یکی از پرطرفدارترین دیدگاه ها در میان مستشرقان پیرامون قرآن، دیدگاه اقتباس است. با اینکه افرادی نظیر تئودور نولدکه آلمانی (1836ـ 1931) و گلدزیهر یهودی (1850ـ 1921) در این زمینه در نزد خاورشناسان از شهرت، اعتبار و جایگاه ویژه ای برخوردارند، به نظر مى رسد پرحجم ترین کار تحقیقی که از سوی غیرمسلمانان برای انکار وحیانی بودن قرآن و اثبات دیدگاه اقتباس صورت گرفته است از یوسف دُرّه حدّاد (1913ـ 1979) کشیش مسیحی معاصر است. به زعم وی، قرآن کتابی جدید یا دعوتی نو و یا دربردارنده نبوتی مستقل نیست؛ زیرا اسلام و توحیدی که قرآن از آن تبلیغ میکند، همان اسلام و توحید تورات و انجیل است. تنها تفاوت در این است که پیامبر اسلام با زبان عربی و برای مخاطبان عرب زبان خود به تبلیغ اسلامِ «الکتاب» میپردازد. به نظر میرسد ایراد اصلی کار وی، که موجب گردیده به صورت وسیع دست به تحریف تعالیم قرآن بزند، پیش فرض ها و مبانی نظری ناصواب اوست که مهم ترین آنها بدین قرار است: 1. قرآن ترجمه و نسخه عربی «الکتاب» است. 2. پیامبر اکرم، رسول برگزیده خدا و صاحب معجزه نیست. 3. دین اسلام دربردارنده هیچ دعوت جدید و مستقلی نیست. 4. قرآن دعوت به نصرانیت است. 5. کمال نبوت و کتاب های آسمانی در مسیح و انجیل است. این نوشتار با بررسی اندیشه های اصلی مبانی نظری دیدگاه یوسف حدّاد، به نقد تفصیلی نظریه وی پرداخته است.