جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دليل النص بخبر الغدير علی امامة أميرالمؤمنين عليه‌السلام اثر ابوالفتح محمد بن علی کراجکی (متوفی 449ق)، با تحقیق علاء آل جعفر، رساله‌ای است مختصر پیرامون حدیث شریف غدیر که به زبان عربی نوشته شده است. کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز گردیده و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی عرضه شده است. نویسنده ابتدا به‌صورت مختصر، به تعریف واقعه غدیر پرداخته و سپس ضمن پاسخ به چهار سؤال، دلایل اثبات امامت حضرت علی(ع) و وجوب اطاعت از ایشان را مطرح نموده است.

مقدمة المركز؛ المقدمة؛ معني الوصية و تشريعها؛ وصية النبي في الحديث و الأثر؛ احاديث الصحابة؛ الأوصياء اثنا عشر؛ اهل البيت هم الأوصياء؛ مدونات في الوصية؛ الوصية في الشعر العربي؛ موقف الامة من الوصية.

کتاب "واستقرّ بی النّوى" بحثی است مختصر اما مفید در باب امامت و خلافت امت اسلامی که تاکید بر امامت ائمه اثنی عشریه دارد و به شبهات پیرامون پاسخ می دهد. کتاب حاضر به بررسی بحث امامت، شروط امام ، صفات امام و... از دیدگاه شیعه و زیدیه می پردازد.

مصنف در مقدمه کتاب به اختصار در مورد کتاب و دلیل تالیف آن می نویسد: لقد سعيت سعيي لاقتضاب الموضوع بأكبر قدر ممكن.. ولا أريد التنويه إلاّ على أ نّي قد خلصت إلى الاختصار في عرض المصادر، وإلاّ فإن ما عرضته، ما كان ليمثل إلاّ غيضاً من فيض، ومن أراد المزيد، فليراجع في مظانه وليطلب الكتب التي أسهبت في بحث مثل هذه المواضيع! مع أ نّي قد مضيت كُلّ المضي من أجل أن لا أشعر القارئ أو أثير في نفسه أيمّا روح ملل أو كسل حين قراءة هذه الرواية العقائدية، إلاّ أ نّه ربما اضطرتني الأمانة العلمية والمقتضيات الفكرية في غالب أحداث القصة إلى الإسهاب في هذا الجانب خدمة لأهداف الرواية النبيلة.

«أبهى المداد فی شرح کتاب مؤتمر علماء بغداد»، تألیف مقاتل بن عطیه از علماى قرن پنجم است که توسط شیخ محمد جمیل حمود در سال 1423 ق شرح و تحقیق شده است که پیرامون امامت و خلافت و این که تشیع بدعتى در ادیان نیست، بلکه دین رسول اکرم (ص) است که در خلال یک مناظره تاریخى در عهد ملکشاه سلجوقى و وزیرش خواجه نظام الملک قرن پنجم بین علماى اهل تسنن و تشیع صورت گرفته، بیان شده است. کتاب؛ شامل مباحث علمى است که با تحقیق و دقت و دورى از سلیقه شخصى و منازعات سیاسى و تعصبات مذهبى تدوین گشته است و تصویر واضحى از دین به خواننده ارائه مى دهد.

مصائب النواصب فی الرد علی نواقض الروافض نوشته قاضی سید نورالدین بن شرف‌الدین مرعشی حسینی تستری (956-1019ق)، با موضوع کلام اسلامی، ردی بر کتاب «نواقض الروافض» میرزا مخدوم شریفی تبریزی است. قاضی نورالله شوشتری در سال 995ق از تألیف این کتاب فراغت یافت و همان‌طور که در خاتمه متذکر شده، آن را در هفده روز نوشته و به پایان رسانده است. کتاب دارای مقدمه محقق، مقدمات مؤلف (هشت مقدمه) و مطالب کتاب در شش فصل (که سه فصل آن در جلد اول و سه فصل در جلد دوم بیان شده است) است. از سبک نوشتاری کتاب چنین برداشت می‌شود که نویسنده معتقد است که این کتاب پاسخی نظامی در حوزه قلم به مخالفان است. بنابراین وی، حملات میرزا مخدوم در نواقض را با سبکی حماسی پاسخ گفته است. ایشان فصول و بخش‌های کتاب را با اصطلاحات نظامی نام‌گذاری کرده است. او علت نام‌گذاری کتاب و سبک نگارش حماسی آن را به این جهت می‌داند که بحث با مخالف را جهاد می‌شمارد. لذا در نوشتن آن به‌جای فصل به جُند تعبیر کرده است. وی پس از خطبه مُسَجَّعش، هشت مقدمه بر کتاب نگاشته و سپس شش لشکر (بخش) آورده، در لشکر چهارم بیست‌وسه طایفه و در لشکر ششم هفت پرچم را بحث کرده است. ترتیب کتاب به‌صورت مقدمه، سپاهیان (جنود)، لشکریان (صفوف)، رسته‌ها (طوایف) و پرچم‌ها (رایات) است منتهی جنگ در اینجا با تیرهای قلم و شمشیرهای استدلال صورت می‌پذیرد. محقق در مقدمه‌ کتاب، به معرفی نویسنده پرداخته است؛ او از نام، خانواده، سفر و مناصب نویسنده سخن گفته به دنبال آن از اساتید، شاگردان، اقوال دیگران درباره وی و چگونه به شهادت رسیدنش گفته است. در ادامه توضیحاتی درباره کتاب آوره است. قاضی در نخستین مقدمه خود، بحث را با نسب میر مخدوم آغاز کرده و دراین‌باره می‌نویسد، وی از فرزندان دختر میر سید شریف جرجانی ادیب مشهور است. قاضی در اثبات تشیع میر سید شریف می‌کوشد و می‌گوید که وی بنا به‌تصریح خودش جرجانی است و در خطبه شرحش بر«مفتاح» سفرش را به بلاء ماوراءالنهر «بلاء و ابتلاء» وصف می‌کند. قاضی می‌نویسد، مردمان بلاد ماوراءالنهر از زمان فتح تا زمان ما، به‌طور خاص اهل سنت و جماعت‌اند؛ چنان‌که اهل جرجان و استرآباد از زمان شیوع اسلام در آن‌ها بر مذهب امامیه بوده‌اند. در مقدمه دوم از تحقیق معنای ایمان و خلود برخی در آتش و غیریت ایمان و اسلام و... صحبت می‌شود و به اشکالات صاحب نواقض پاسخ داده می‌شود. نویسنده در مقدمه سوم، درباره اثبات فرقه ناجیه از مسلمانان تحقیق می‌کند و تنها فرقه ناجیه را امامیه می‌داند. او در پی تکذیب قولی است که تبعیت از صحابه را شرط دخول در فرقه ناجیه می‌دانند. مقدمه چهارم درباره تعریف صحابی از دیدگاه دو مذهب است. مقدمه پنجم در نقد اجمالی احادیث اهل سنت است. مقدمه ششم که بسیار کوتاه است، درباره روش استدلال شیعه به روایات اهل سنت درباره امام على(ع) و اولاد ایشان است. قاضی در این مقدمه، متنی را به فارسی در دو صفحه به نقل از پدرش آورده است. مقدمه هفتم در بیان این مطلب است که مذهب امامیه همان مذهب اهل‌بیت(ع) است. در اینجا وی مروری بر مشکلات تاریخی شیعه دارد و این‌که شیعه همیشه در پرده خفا بوده و بااین‌حال، استوار برجای‌مانده است. وی می‌گوید که اکثر ائمه ما به شمشیر یا زهر به شهادت رسیدند و علمای ما بیشتر اوقات در تقیه بسر می‌بردند و باوجود اکثریت داشتن مخالفان، مذهب حق اهل‌بیت(ع) ثابت و استوار مانده است. مقدمه هشتم درباره حکم لعن و موارد آن است. بحث وی در اینجا در تفکیک میان لعن و سب و اتهامات بی‌دلیلی که به شیعه نسبت داده می‌شود، جالب است. البته وضعیت قاضی که فضای تند آن دوره می‌زیسته آن‌هم در هند، روشن است. پس‌از مقدمات هشت‌گانه، قاضی مباحث کتابش را با تعبیر جُند اول و دوم و... ادامه می‌دهد. جند اول درباره آیاتی (شش آیه) است که میرمخدوم آن‌ها را به‌عنوان دلیل فضل صحابه به‌طور عموم ارائه کرده است. جند دوم درباره احادیثی (نه حدیث) است که میرمخدوم در همین زمینه به آن‌ها استناد کرده است. جند سوم در رد ادله‌ای است که میرمخدوم درباره حقانیت خلفای سه‌گانه در مستولی شدن بر احکام خدا پس از رحلت رسول(ص) به آن‌ها استناد کرده است. در جند سوم، جایی صاحب نواقض، تشیع امامی آل‌بویه را نفی می‌کند و می‌گوید هیچ سلطان امامی (پادشاه شیعه) تا زمان ما نبوده است. قاضی در برابر، مطالبی درباره آل‌بویه و دیگر سلاطین امامی مذهب مانند خدابنده ارائه می‌کند. صاحب نواقض، در ضمن بحث، حملاتی به شاه اسماعیل دارد و این‌که او شراب‌خوار بوده است. قاضی این اتهام را کذب و بهتان می‌داند. به‌خصوص در آغاز کار تا سلطنت که باید عادل و متقی شناخته شود. وی تأیید می‌کند که در اواخر عمر به این مسائل متهم شد که نهایت گناه کرده و توبه از هر گنه‌کاری پذیرفتنی است. وی همچنین نسبت‌های زنا و لواط را هم به وی تکذیب می‌کند. قاضی تأیید می‌کند که اگر هم‌چنین می‌کرده، فاسق بوده است. قاضی از این سخن میرمخدوم که گفته است شاه اسماعیل، خون‌ریز بوده و اشاره‌اش به کشتن سنیان است، چنین پاسخ می‌دهد که فرضاً که چنین بوده باشد؛ اما نخستین بار طلحه و زبیر و عایشه بودند که بغی بر امام على(ع) کردند و خونریزی کردند.

نقد و بررسی وقایع دوران مریضی پیامبر اسلام(ص) و ماجراهای قبل و بعد از رحلت ایشان است. در این نوشتار به نقد و بررسی سند و دلالت روایات نقل شده در مورد برخی از وقایع دوران بیمار رسول خدا که منجر به وفات ایشان شد، پرداخته شده و برخی از ادعاها مبنی بر اینکه در زمان بیماری پیامبر اکرم ابوبکر نماز جماعت را به دستور ایشان اقامه کرده است، مورد تجزیه و تحلیل تاریخی و روایی قرار گرفته است. نویسنده همچنین به دستور پیامبر اسلام در مورد پیوستن به سپاه اسامةبن زید، درخواست کاغذ و قلم و نوشتن وصیت توسط رسول خدا، توهین عمربن خطاب به پیامبر اسلام و برخی از وقایع دروران کوتاه بیماری پیامبر اکرم و تحلیل این حوادث پرداخته و دیدگاه‌های اهل‌سنت را در مورد صحت و سقم آنها را مورد ارزیابی قرار داده است.