جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حادثه کربلا از وقایع مهم و به یادماندنی تاریخ اسلام است که مقاصد و مفاهیم والا و پرارزشی را در بردارد. با توجه به اهمیّت واقعه عاشورا ، اکثر مورخان اسلامی -که اهل سنّت می باشند- به توجه و تامل این واقعه بزرگ پرداخته‌اند. از جمله مورخان بزرگ اهل سنّت می‌توان بخاری، طبری، ذهبی و غیره را نام برد که مقاله حاضر به بررسی نگرش این سه تاریخ نگار اسلامی درباره نهضت عاشورا می پردازد. از دیدگاه این منابع قیام امام حسین(ع)، نهضت فرزند رسول‌خدا (ص) است که برای خدا قیام کرد. اساس آن آزادی، عدالت و شرافت است، او می‌خواست تا مردم از ظلم و جور حاکمان زمان رهایی یابند و برای تحقق این آرمان والا و الهی با عشق و ایمان و با کمال شجاعت و شهامت قدم برداشت و در نهایت با شهادت وجود با ارزش خویش به همگان درس آزادگی و عزت آموخت. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، ارائه پاسخی مستدل به این پرسش اساسی است که دیدگاه منابع تاریخی اهل سنّت با تاکید برسه کتاب (بخاری، طبری، ذهبی) در مورد قیام عاشورا چگونه است؟رهیافت این پژوهش که با رویکرد توصیفی- تحلیلی حاصل شد نشان می دهدکه دیدگاه مشترک این منابع نسبت به نهضت امام حسین(ع)، توام با ارادت خاصی نسبت به خاندان رسول‌خدا (علیهم سلام) از جمله حضرت حسین(ع) می باشد. به طوری که بزرگان اهل سنّت در منابع به ایشان لقب سیدالشهدا داده‌اند و شهادت مظلومانه آن حضرت و یارانش را در کربلا با برگزاری مراسم طبق اعتقادات خودشان از جمله، نماز خواندن و روزه گرفتن در روز عاشورا گرامی می‌دارند.

عرفان و آموزه‌های عرفانی، یکی از راه‌های تکامل انسان و معرفت خداوند و رسیدن به ساحت ملکوتی اوست. از آن‌جا که کسب آموزه‌های عرفانی باید از راه صحیح به دست آید تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت وسایل و مراحل این سیر و سلوک عرفانی ضروری است به کتاب و سنت و صاحبان معرفت الهی یعنی معصومان: مراجعه شود. امام حسین(ع) در دعای عرفه، مراحل سیر و سلوک إلی الله را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده‌ است که می‌توان با تحلیل آن، به آموزه‌هایی هدایت‌بخش دست یافت. این جستار درصدد است با روش توصیفی _ تحلیلی و بهره‌گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری و شروح مربوط به ادعیه، مهم‌ترین آموزه‌های عرفانی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که در دعای عرفه، به آموزه‌های عرفانی عملی خاصی مانند توبه، فقر، رضا، ایمان، یقین، توکل، اخلاص و معرفت و توحید می‌توان دست یافت که هر یک باید در مرحله‌ای خاص طی شود تا به مرحله‌ بعدی برسد؛ یعنی میان این آموزه‌ها ترتیب، تقدم و تأخر وجود دارد.

مردم خیال می‌کنند ما احساس نداریم. آنها می‌گویند آهن و فولاد که چیزی نمی‌فهمند. مگر آهن هم حس دارد؟ مگر می‌فهمد که دور و برش چه می‌گذرد؟ فولاد که احساس ندارد و از آن‌چه در اطرافش می‌گذرد چیزی نمی‌فهمد و در برابر آنها واکنش نشان نمی‌دهد. کاری ندارم که شما باور می‌کنید یا نه؟اما من از لحظه اولی که در کوره آهنگری قرار گرفتم، احساس دلشوره عجیبی پیدا کردم. پیش از ورودم به کوره، در کارگاه شاهد بودم که ده‌ها نیزه، سر نیزه، خنجر، کارد، تیر و حتی قفل‌های فلزی تولید شده بود و همگی در کارگاه در کنار هم منتظر مشتری بودند تا بیایند و آنها را بخرند؛ اما وقتی آهنگر مرا از کوره درآورد و نیمه‌کاره رهایم کرد، تعجب کردم.‌من قبلاً مدل‌های مختلف تیر و نیزه‌ها را دیده بودم، اما این‌بار انگار آهنگر می‌خواست با من تیری متفاوت بسازد؛ تیری که با بقیه تیرها فرق داشته باشد. او مرا نیمه‌کاره رها کرد و در گوشه‌ای گذاشت. از خودم پرسیدم: اگر کسی بخواهد مرا به عنوان تیر در کمان نهد و به سوی دشمنش پرتاب کند، با این نوک کُند، کاری از من برنمی‌آید.

روش پند دادن گناه‌کار: جوانى خدمت امام حسین رسید و گفت: من مردى گناه‌کارم و نمى‌توانم خود را از انجام گناهان بازدارم، مرا نصیحتى فرما. امام حسین فرمود: «پنج کار را انجام بده و آن‌گاه هرچه مى‌خواهى، گناه کن. اول: روزى خدا را مخور و هرچه مى‌خواهى گناه کن. دوم: از حکومت خدا بیرون برو و هرچه مى‌خواهى گناه کن. سوم: جایى را انتخاب کن تا خداوند تو را نبیند و هرچه مى‌خواهى گناه کن. چهارم: وقتى عزراییل براى گرفتن جان تو آمد، او را از خود بران و هرچه مى‌خواهى گناه کن. پنجم: زمانى که مالک دوزخ، تو را به سوى آتش مى‌برد، در آتش وارد مشو و هرچه مى‌خواهى گناه کن». جوان اندکى فکر کرد و شرمنده شد و در برابر واقعیت‌هاى طرح شده، چاره‌اى جز توبه نیافت.

حماسه­ی عظیم عاشورا با ویژگی­های خاص خود و خالق آن که سراسر تجلی آموزه­­های قرآنی و اجرای وحی الهی است، برترین الگو برای هر انسان در ابعاد فردی و اجتماعی زندگی اوست. گذری بر این حرکت شور و شعورآفرین از مدینه و آغاز حرکت کاروان، تا بازگشت به مدینه و پایان حرکت کاروان، نمایشگاهی از درس­ها، عبرت­ها و زیبایی­هایی را به منصه­ی ظهور خواهد رساند که مجموعه­ی آن­ها، تشکیل دهنده­ی الگویی کامل از سبک زندگی اسلامی برای هر عضوی از اجتماع خواهد بود. الگویی که عمل به آن، سیمای فرد و جامعه را دگرگون کرده و با شکوفایی و تسری فرهنگ اسلامی، زمینه­سازی ظهور حضرت حجت عج الله تعالی فرجه الشریف را موجب خواهد شد. این پژوهش با شیوه­ی کتابخانه­ای و به صورت توصیفی تحلیلی در قالب دو بُعد فردی و اجتماعی، به بیان و تحلیل برخی از شاخصه­های فرهنگ­ساز و الگو در سیره­ی امام حسین علیه­السلام در طول نهضت عاشورا می­پردازد.

شعر عاشورایی در ادبیات عربی قدمتی به درازای واقعه عاشورا دارد. یکی از شخصیت‌هایی که پس از وجود مبارک سیدالشهدا علیه السلام بیش‌ترین جلوه را در شعر و ادبیات آیینی و عاشورایی داراست، عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب کبری سلام الله علیها می­باشد. شایان‌ذکر است که افزون بر شاعران مسلمان شیعه و اهل­سنت، شاعران و ادبای مسیحی نیز با سرایش اشعاری نغز به ایشان عرض ارادت کرده و دفترهای شعر خود را به ستایش حضرت علیها السلام مزین کرده­اند. در مقاله حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی به جلوه فضایل و ویژگی‌های حضرت در شعر چند تن از شاعران مسیحی معاصر عرب پرداخته‌شده است و سعی شده مهم‌ترین ابعاد شخصیتی حضرت که در شعر این شاعران مسیحی بازتاب یافته است بررسی و تبیین گردد. در یک نگاه اجمالی می­توان گفت: پاکی و عفاف حضرت، صلابت و شکیبایی، پاسداری از دین پیامبر خاتم و رسالت الهی، محافظت از اهل‌بیت و بازماندگان کربلا، حماسه‌آفرینی و انتقال پیام کربلا به جهانیان، از مهم‌ترین موضوعاتی است که این دلدادگان مسیحی بدان پرداخته‌اند.

تربیت و روش‌های تربیتی یکی از راه‌های تکامل انسان و تجلی کمالات خدایی در اوست. از آنجا که باید به آموزه‌های تربیتی از مسیر صحیح دست یافت تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت مبانی، اصول و روشهای مثبت تربیتی ضروری است به قرآن و سنت مراجعه شود. یکی از منابع مهم سرشار از مضامین تربیتی ادعیه معصومان(ع) است و یکی از این دعاها، دعای عرفه است. امام حسین (ع) در دعای عرفه، آموز‌ه‌های تربیتی را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده‌اند که می‌توان با تحلیل دقیق و درست به آنها دست یافت. این جستار درصدد بوده تا با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری، مهم‌ترین آموزه‌های تربیتی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که امام حسین (ع) در دعای عرفه به آموزه‌های تربیتی خاصی شامل مبانی (خداگرایی وکمال‌جویی)، اصول (اصل تداوم و تریج) و روش‌های تربیتی (یادآوری نعمتها، احسان در برابر اسائه و الگوگیری از داستان‌های قرآن) اشاره فرموده است.