جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم، تنها راه سعادت و رستگاری انسان است و جز در پرتو شعاع نورانی آیه های قرآن، راه گریزی از بند جهل و گمراهی نیست. همان گونه که بی نور وحی، عالم را گمراهی و ظلمت فرا می گیرد،آیات فراوانی در قرآن درباره امام حسین(ع) وجود دارد. برخی رقم آیات را 128 و برخی دیگر تا 250 آیه ذکر کرده اند. برخی از آیات یاد شده، آشکارا درباره امام حسین(ع) نازل شده است و برخی با تفسیر و تأویل مفسران - البته به کمک روایات - بر ایشان تطبیق شده است. در پژوهش حاضر به بررسی این سوال که آرا و دیدگاه های مفسرین شیعه در مورد امام حسین (ع) در قرآن چیست؟ پرداخته و پاسخ می دهد. آیات فراوانی در شأن امام حسین (ع) فرود آمده، که مفسرین بعضی را درباره حضرت تفسیر، و بعضی دیگر را تاویل و تطبیق نموده اند. در این نوشتار جایگاه حضرت در منابع تفسیری شیعه مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ثابت شده که امام حسین (ع) همانطور که در منابع روایی و تاریخ اسلام جایگاه ویژه ای دارد، در روایات تفسیری نیز دارای جایگاه والا و در خور توجهی است که نمی توان ساده از کنار آن گذشت.

در شکل‌گیری و رونق تاریخ‌نگاری عاشورا از ابتدا تا دورۀ معاصر، عوامل زیادی نقش داشته است. تاریخ‌نگاری عاشورا عامل حفظ و تداوم جریان نهضت حسینی تا دورۀ معاصر شده است. تأکید و تشویق ائمه (علیهم‌السلام) بخصوص امام سجاد(ع) در پاسداشت و نگهداری واقعۀ کربلا، بیشترین تأثیر را بر تاریخ‌نگاران عاشورا از ابتدا تا عصر حاضر داشته است. در قرون نخستین اسلامی و همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تاریخ نگاری عاشورا بیشترین تأثیر را از خطبه‌ها و روایات امام سجاد (علیهم‌السلام) پذیرفته است. لذا این پژوهش به تأثیرپذیری تاریخ‌نگاری عاشورا از سیره تبلیغی و سیاسی امام سجاد (علیهم‌السلام)، از آغاز تا عصر حاضر می پردازد. این پژوهش با دیدی توصیفی تحلیلی به تأثیرپذیری تاریخ‌نگاری عاشورا از سیرۀ امام سجاد (علیهم‌السلام) می پردازد.

زیارت عاشورا جزو زیارات مشهور و مجرّب است که علمای بزرگ شیعه در قرون متمادی بر آن تأکید نموده‌اند. لعن بر دشمنان اهل‌بیت: از مهم‌ترین بخش‌های زیارت عاشورا به شمار می‌رود که موجب خرده‌گیری و طرح شبهه معاندان و منافقان گردیده است. آنان مدعی هستند متن زیارت عاشورا که مشتمل بر لعن‌های متعدد و بخصوص لعن خلفاست با قرآن کریم و سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت: منافات دارد. در این پژوهش که از نوع تاریخی است در مرحله گردآوری، به روش کتابخانه‌ای و در مرحله تبیین به شیوه توصیفی _ تحلیلی، جایگاه «لعن» و «سبّ» در قرآن و سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت: مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اولاً در هیچ فرازی از زیارت عاشورا، نامی از خلفا برده نشده است؛ ثانیاً آن‌چه در قرآن کریم و سیره معصومین: نهی شده، سبّ است و هیچ موردی وجود ندارد که از لعن شیطان، کفار، اهل کتاب، منافقین و برخی مسلمانان (و حتی برخی صحابه) که مرتکب کارهای خلاف شرع شده‌اند، نهی شده باشد.

پیامبر اکرم6 احادیث بسیاری را در مدح امام حسین(ع) و فضایل ایشان بیان فرموده است. از معروف‌ترین آن‌ها که بر درب ورودی حرم امام حسین(ع) نقش بسته، حدیث «حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ حُسَیْنٍ أَحَبَّ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْناً حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الْأَسْبَاطِ» است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی - تحلیلی و شیوه کتابخانه‌ای به بررسی اعتبار و دلالت این حدیث پرداخته و دربارۀ آن چنین نتیجه گرفته است که در منابع معتبر شیعه و اهل تسنن ذکر شده و از نظر محدثان اهل تسنن، دارای اعتبار بوده و حسن شمرده شده است. مدلول حدیث متضمن سه نکته است: الف) اشاره به وحدت و یگانگی روحی امام حسین(ع) و پیامبر اکرم(ص)؛ ب) محبت به امام حسین(ع) موجب محبوب شدن نزد خداوند است؛ ج) امام حسین(ع) خود به تنهایی، امتی است و نسل وصایت پیامبر(ص) از ایشان امتداد می‌یابد.

قتیل‌العبرات «قتیل‌العبرات» یکی از القاب امام حسین(ع) و به معنای کشتۀ اشک‌هاست. این صفت، در زیارت‌نامه‌‌ها نیز براى ایشان به کار رفته است؛ از جمله «وصل على الحسین المظلوم، الشهید الرشید، قتیل العبرات و اسیر الکربات...». همچنین از امام حسین(ع) روایت شده است که فرمود: انا قتیل العبرات‌؛ من کشته اشک‌هایم. همچنین فرمود: انا قتیل العبرة، لایذکرنى مؤمن الا استعبر؛ من کشته اشکم، هیچ مؤمنى مرا یاد نمى‌‌کند، مگر آن‌که اشک به چشمانش مى‌‌آید.

به راستی مرا نمی‌شناسید و نمی‌دانید من کیستم؟ آیا کشتن و شکستن حرمت من رواست؟ آیا من فرزند دختر پیامبرتان نیستم؟ آیا من وصیّ پسرعموی پیامبر شما نیستم؟ آیا حمزه سیدالشهدا عموی پدر من نیست؟ آیا جعفر طیار عموی من نیست؟ سخن پیامبر6 را نشنیدید که درباره من و برادرم فرمود: این دو، سرور جوانان بهشتند؟ ... به راستی اگر در آن‌چه گفتم تردید دارید، آیا در این نیز شک دارید که پسر دختر پیامبرتان هستم؟ آیا برای او جز من، پسری در شرق و غرب جهان هست؟ وای برشما! آیا کسی از شما را کشته‌ام که به خون‌خواهی‌اش برخاسته‌اید؟ آیا چنگ در اموال کسی زده‌ام که جبرانش را می‌خواهید و یا جراحتی بر کسی وارد کرده‌ام که مستحق قصاصم می‌دانید؟ ... آیا در نامه‌هایتان برایم ننوشتید که میوه‌هایمان رسیده و باغ‌هایمان سرسبز شده و در انتظار آمدن تو لحظه‌شماری می‌کنیم؟

در مورد اهداف و انگیزه‌های امام حسین (علیه اسلام) تحلیل گران، تفسیر و تحلیل‌های مختلفی را ارائه داده‌اند، اما برخی از این تحلیل‌ها که عمدتاً از سوی مستشرقان به عنوان نمونه لامنس و نا آگاهان از حقیقت و جوهره‌ی دین اسلام ارائه‌شده است، کاملاً از واقعیت دور است و با مبانی اعتقادی و شخصیت والای امام حسین (علیه اسلام) در تعارض است. چرا که آنان، اهداف امام حسین (علیه اسلام) را مادی و آن‌هم در جهت کسب خلافت بیان کرده‌اند، اما این در حالی است که اهداف ایشان تنها به جهت کسب رضایت خداوند متعال بود. به همین خاطر و به جهت اهمیت موضوع در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی با تأکید بر مبانی اعتقادی و کلام امام حسین (علیه‌السلام) کوشیده می‌شود که اهداف و انگیزه‌های قیام عاشورای امام حسین (علیه‌السلام) موردبررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تمامی اهداف قیام امام حسین (علیه‌السلام) از احیای دین و سنت، اصلاح امت (احیای امربه‌معروف و نهی از منکر)، نامه کوفیان و تنها برای خلافت و حکومت بر مردم نبود بلکه هدف ایشان تنها جلب رضایت خدا بود. به همین خاطر حکومت ظالم را نپذیرفتند و قیام کردند، چون‌که می‌دانستند قیام ایشان آغازگر یک نهضت بزرگ‌تر می‌شود.

از جمله معضلاتی که دامان واقعۀ بزرگ عاشورا را گرفته، سخنان بی‌پایه و اساس دربارۀ آن است. توجه زیاد به واقعۀ عاشورا، ورود افراد غیرمتخصص در بیان وقایع، پر گفتن و پر نوشتن، صرفاً نگاه حزن‌آمیز داشتنِ بسیاری از ناقلان و... زمینۀ تحریفات فراوان در این عرصه را پدید آورده است. واقعۀ جان‌گداز شهادت حضرت علی اصغر(ع) به دلیل حزن‌زاتر بودن نسبت به بسیاری از حوادث عاشورا، ناراستی‌هایی را متوجه آن ساخته است. این نوشتار می‌کوشد پاره‌ای تحریفات دربارۀ این شهید گران‌قدر را نشان دهد؛ ناراستی‌هایی که به صورت مکتوب ثبت شده‌اند.