جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آموزه امامت، از جمله آموزه‌های اصیل شیعه امامیه به شمار می‌رود. از شاخص‌ترین مؤلفه‌های این آموزه، این است که امامت منصبی از سوی خداوند و شخص امام نیست دارای مقامات و ویژگی‌هایی خاص است. امامان معصوم: به تبیین این آموزه امامت و ویژگی‌های آن پرداخته‌اند. امام حسین(ع) در دوران پس از امامت حضرت علی(ع) و برادرش امام حسن(ع) به امامت رسید. در آن دورۀ ویژه که بنی‌امیه ادعای امیر و ولیّ بودن بر مسلمانان را داشتند و همه را بر بیعت با خویش فرامی‌خواندند، امام حسین به تبیین آموزه امامت و ویژگی‌های امام و حاکم واقعی جامعه اسلامی پرداخت تا راه را بر فریب فکری و عقیدتی مردم آن زمان ببندد. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی، به تبیین آموزه امامت از منظر احادیث امام حسین(ع) پرداخته است تا امام‌شناسی از زبان امام معصوم(ع) صورت پذیرد.

قرآن، کتاب انسان‌سازى است که انسان‌ها را به سوی سعادت و کمال هدایت می‌کند. حسین(ع) عِدْل و شریک قرآن است. این شراکت او با قرآن را پیامبر(ص) در حدیث ثِّقلَین تبیین نموده‌اند. کتابِ قرآن، صامت است و امام، قرآن ناطق. حسین بن علی(ع) به جهت ویژگی‌های خاصی که میان دیگر معصومان: داراست، مورد توجه ویژه رسول اکرم(ص) و ائمه: بوده است. در پژوهش حاضر می‌کوشیم به این پرسش پاسخ دهیم که دیدگاه‌های مفسران فریقین درباره منزلت امام حسین(ع) در قرآن و نقش آن در اربعین حسینی چیست؟ بررسی تحلیل آیات متعددی در قرآن کریم حاکی از آن است که بسیاری از آیات این کتاب الهی، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و با بیان تفسیر یا تأویل، در شأن و منزلت سیدالشهدا(ع) نازل و مورد توجه مفسران فریقین قرار گرفته و جایگاه والای ایشان را در این منابع اصیل اسلامی تبیین می‌نمایید.

واژه «علی‌اصغر» در منظر شیعیان و محبان اهل‌بیت:، نماد طفل شیرخوار امام حسین(ع) است که در روز عاشورا در اوج تشنگی، به تیر ستم سربازی از لشکر عمر سعد به شهادت رسید. ارباب مقاتل و منابع، جزئیات تبارشناسی و مقتل حضرت علی‌اصغر، را با اختلافاتی ذکر کرده‌اند. این مقاله به روش توصیفی _ تحلیلی و با مطالعات کتابخانه‌ای درصدد بازشناسی طفل شیرخوار شهید امام حسین(ع) در مقاتل و منابع متقدم شیعه و سنی است. بنیاد فرضیۀ پژوهش آن است که یکی از اطفال شهید امام حسین(ع) در عاشورا، علی نام داشته است. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که عبدالله رضیع، ملقب به علی‌اصغر، تنها طفل شیرخوار شهید امام حسین(ع) در عاشوراست. حاصل سخن آن‌که تفاوت در قرائات و دخل و تصرف راویان در مقاتل و منابع و بی‌توجهی به دیگر الزامات پژوهش‌های مستند در کشف حقایق عاشورا ‌همچون بهره‌مندی از روایات و زیارات در منابع حدیثی، اشعار شاعران و مرثیه‌های آنان، سخنان و اعترافات دشمنان اهل‌بیت:، شیوع و اشتهار، شهود عارفانه و مکاشفات، نقل‌های سینه به سینه و... را می‌توان از مهم‌ترین عوامل اختلاف در اخبار حضرت علی‌اصغر برشمرد.

یکی از راههای شناخت حماسه حسینی، بازشناسی رجزهای حماسه آفرینان عاشورا است. در این پژوهش که از نوع تاریخی است در مرحله گردآوری، به روش کتابخانه‌ای و در مرحله تبیین به شیوه توصیفی- تحلیلی، درس‌های اخلاقی- تربیتی در رجزهای عاشورایی امام حسین ; مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که امام شناسی (معرفت دینی) و ولایت مداری (بصیرت دینی) از مهم ترین درسهای اخلاقی- تربیتی است که در لابلای رجزهای عاشورایی امام حسین; به بشریت منتقل شده است. در منظر شیعه امامیه، «معرفت دینی» و «بصیرت دینی» رابطه ناگسستنی با هم دارند؛ زیرا پذیرش ولایت اولیای خاص الهی (پیامبر و ائمه) ، و ولایت وارثان برحق ایشان ( ولایت فقیه)، شرط مسلمانی و قرار گرفتن در مسیر هدایت و رستگاری است. پیام رجزهای عاشورایی امام حسین; برای مسلمانان امروز آن است که اگر در مواجهه با هجوم فتنه ها و دسیسه های نفاق افکن شرق و غرب، «معرفت دینی» با «بصیرت دینی» توأم شود امت اسلامی راه را گم نخواهد کرد و با وسوسه خنّاسان، دچار بیراهه ها و کجراهه ها نخواهد شد.

از عوامل اصلی پیدایش واقعۀ عظیم و دردناک کربلا که طبیعتاً در شعر عاشورایی‌سرایان دیده می‌شود، مسأله کوفه و ویژگی‌های مردم این شهر می‌باشد. اگرچه این موضوع، قبل از واقعه عاشورا نیز مورد توجه بوده است اما در شهادت امام حسین(ع) و اصحاب ایشان جلوۀ نمایان‌تری دارد. از مهمترین دوره‌های ادبی جامعۀ عرب، که در آن به واقعۀ کربلا توجه ویژه‌ای شده، عصر عباسی است. نزد فارسی‌زبانان نیز، از مهم-ترین دوره‌هایی که شاعران به این جریان پرداخته‌اند، دورۀ بازگشت ادبی می‌باشد. پژوهش حاضر، با استفاده از مکتب آمریکایی با هدف بررسی وجوه تشابه و تفاوت زاویۀ نگاه شعر فارسی دورۀ بازگشت و شعر عربی عصر عباسی و بررسی مضامین مشترک در باب ویژگی‌های کوفیان در شعر شاعران این دو دوره، صورت گرفته است. شاعران دو دوره، به ویژگی‌هایی همچون دنیاطلبی، بی‌وفایی، کینه توزی، فریبکاری و نفاق کوفیان اشاره داشته‌اند. نکتۀ دیگر اینکه شاعران عرب، عموماً با زبان تند و صریح دربارۀ کوفیان سخن گفته اند در حالی‌که فارسی‌زبانان دورۀ بازگشت، بیشتر از زبان تعریض و کنایه بهره برده‌اند. از دیگر تفاوت ها اینکه دقت‌نظر شاعران عرب، در استفاده از کلمات و تعابیر به‌کار رفته در شعر، بیش از فارسی‌زبانان بوده است.

میان ایران و سرزمین لبنان پیوندها و اشتراکات فرهنگی و مذهبی عمیقی وجود دارد که سرچشمۀ اصلی آن شیعه بودن بخشی از ساکنان دو منطقه و ریشه‌دار بودن اندیشه‌های شیعی در آن‌ها است. یکی از موضوعاتی که می‌توان در ادبیات دو منطقه به‌صورت تطبیقی بررسی نمود عاشورا و مضامین عاشورایی است در دوره معاصر جنگ‌های جنوب لبنان و مقاومت حزب‌الله در آن و نیز انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در ایران باعث شد که در ادبیات مقاومت هر دو منطقه توجه و گرایش خاصی به ادبیات عاشورایی شکل گیرد. در این مقاله با روش تحلیل محتوا و تطبیق داده‌ها به بررسی تطبیقی سیمای دو قهرمان عاشورا؛ یعنی حضرت عباس(ع) و حضرت زینب(س) در شعر معاصر دو منطقه پرداخته‌شده است. در ارزیابی کلی می‌توان گفت شاعران هر دو منطقه قسمتی از سروده‌های عاشورایی خود را به توصیف این دو شخصیت بزرگوار اختصاص داده‌اند اما در مجموع شاعران معاصر ایران به لحاظ کمّی بیشتر به این دو شخصیت عظیم پرداخته‌اند و سروده‌های آن‌ها از شور، احساس و عاطفۀ بیشتری برخوردار است.

واقعه و نهضت عاشورا مشحون از وجوه گوناگون معنای زندگی مطلوب برای انسان است. این معنا با تأکید بر رویکرد فراطبیعت‌گرایی در مولفه‌هایی مانند، خداباوری، آخرت باوری، اخلاق، هدف از زندگی، جایگاه انسان و مسئله شر قابل بازیابی است. در واقع، با بازخوانی نهضت عاشورا می‌توان نقش برجسته مؤلفه‌های مذکور را به روشنی ملاحظه کرد تا بتوان معنای زندگی را به معانی‌ای چون ارزش، هدف و کارکرد زندگی مورد فهم و بازاندیشی قرار داد. جست‌وجوی معنای زندگی در نهضت عاشورا، به معنای عبور از لایه‌های ظاهری و جنبه شعائری آن و نفوذ در لایه‌های زیرین و آموزه‌های متعالی اصلی آن است. در واقع تقرب ما شیعیان به ارزش‌ها و آموزه‌هایی مانند آزادی‌خواهی، عدالت‌طلبی، ظلم‌ستیزی، مظلوم‌دوستی، امر به معروف و نهی از منکر در پرتو تعالیم عاشوراست که تلاش و تقلای ما را در این جست‌وجو ارزشمند می‌سازد. پس، دست یافتن و التزام عملی به آموزه‌های متعالی فوق در نهضت عاشوراست که جست‌وجوی معنای زندگی را برای ما ارزشمند می‌سازد.