جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام حسین­(ع) و عاشورا از مباحثی هستند که هر کدام از خاورشناسان و اسلام­شناسان غربی بدان توجه کرده­اند. مراد از مطالعه آراء مستشرقین در باب عاشورا و امام حسین­(ع) این است که به اهداف و انگیزه­های مستشرقان پی برده و شناخت کافی حاصل نماییم. نوشتار حاضر با هدف معرفی و شناخت تحقیقات صورت گرفته در مورد امام حسین­(ع) و عاشورا پژوهی مستشرقین فرانسوی نگارش یافته است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که مستشرقین فرانسوی چه تصویری از امام حسین­(ع) و عاشورا را به خوانندگان خود ارائه نموده اند؟ فرضیه این مقاله که در حقیقت پاسخ به سؤال اصلی پژوهش خواهد بود، مبتنی بر این گزاره است: نگاه برون دینی، پیش داوری و میزان دسترسی مستشرقان فرانسوی به منابع معتبر اسلامی در تحلیل و بررسی آنها در این حوزه تأثیر گذاشته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که نتایج حاصل از مطالعات مستشرقان و اسلام­شناسان فرانسوی در پاره­ای از موارد با آنچه در واقعیت امر وجود دارد متفاوت است و آنها نتوانسته­اند تصویری درست از امام حسین­(ع) و عاشورا را در مذهب تشیع معرفی نمایند.

احتجاج و مناظره یکی از راه‌های تبلیغ، دفاع از عقاید و کشف حقیقت، می‌باشد. از این رو یکی از بخش‌های مهمی که در شیوه تبلیغ ائمه معصوم (علیهم السلام) باید به آنها توجه نمود، احتجاجاتی است که ایشان در برابر مخالفان انجام می‌دادند. دوران امام حسین (ع) نیز از این امر مستثنی نیست. ایشان با توجه به اینکه آموزه امامت از سوی معاویه و معاندان مورد خدشه و تردید قرار گرفته بود با احتجاجات و مناظرات متعددی به دفاع از اصل امامت پرداختند. شناسایی اصول و فنون حاکم بر این احتجاجات امام حسین (ع) می‌تواند الگوی مناسبی برای مدافعان از امامت منصوص و حقانیت شیعه باشد. لذا این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، با شیوه کتابخانه ای، به تحقیق و بررسی احتجاجات امام حسین (ع) پیرامون آموزه امامت جهت کشف واستخراج منطق حاکم بر احتجاجات ایشان در دفاع از جایگاه امامت در منظومه فکری شیعه پرداخته است.

یکی از مهم‌ترین مسائل قابل پژوهش در قیام امام حسین(ع)، مسئله خروج ایشان از مدینه است. برای شناخت عمیق و همه‌جانبه این پدیده، همچون هر پدیده تاریخی دیگر، نیاز به یک مطالعه فراگیر بسترشناسانه از اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که تأثیر اوضاع فرهنگی مدینه بر خروج امام حسین(ع) از این شهر چگونه بوده است؟ فرضیه نویسنده آن است که امام حسین(ع)، مجبور به خروج از مدینه بوده و عوامل چندی از جمله وضعیت فرهنگی مدینه، در این مهم مؤثر بوده‌اند. پژوهش پیش رو تلاش کرده که با مطالعه متون تاریخی و غیرتاریخی و با روش توصیفی _ تحلیلی نشان دهد در بخش فرهنگی، حوزه علمی مدینه و مکتب خلفا، رواج اسرائیلیات، سیاست‌های فرهنگی امویان از جمله تخریب، مبارزه و تبلیغات منفی علیه اهل‌بیت:، گرایش اعتقادی کم‌رنگ اهل مدینه به ائمه: و اوضاع نامناسب دین‌داری در این شهر، از شاخصه‌های مهم اوضاع فرهنگی مدینه در عصر امام حسین(ع) بوده که ایشان را به این نتیجه رسانده که برای عدم بیعت با یزید مجبور به خروج از مدینه است.

ادبیات مرثیه، از مهم‌ترین منابع تحقیق و پژوهش در معارف حسینی است. زبان هنر در هر قالبی که درآید، ماندگاری و اثربخشی آن را مضاعف می‌کند. زبان شعر به سبب ویژگی‌های احساسی، حماسی و ادبی سهم بیشتری را در بیان ابعاد حماسه حسینی داشته است. در بین شعرای معاصر، شهریار نیز خود را از این جرگه خارج ندانسته و با آفرینش چند قطعه مرثیه ادبی، ارادت خود را به سرور و سالار شهیدان نشان داده است. نوشتار حاضر ضمن معرفی کوتاهی از این شاعر بلندآوازه تبریزی، یکی از مرثیه‌های معروف او را موضوع تحقیق خود قرار داده و کوشیده است مبانی تاریخی این مرثیه را واکاود. شهریار در مرثیه مزبور سیر تاریخی حضرت را از مدینه و مکه تا کربلا به زیبایی تمام به تصویر کشیده و تسلط خود را بر مبانی تاریخی و اعتقادی اصیل شیعه نشان داده است.

امّت اسلامی بعد از وفات پیامبر (ص)، هر روز بیش از پیش از ارزش‌های اسلامی فاصله می‌گرفت و به دوران جاهلی برمی‌گشت، تا جایی که به کشتار شجره‌ی طیّبه و ثقل اصغر، هتک حرمت و به اسارت گرفتن اهل‌بیت پیامبر (ص) دست زد. این مقال در صدد است با بررسی خطبه‌ها و احتجاجات امام حسین (ع) و اهل‌بیت‌شان، در قیام عاشورا و توجه به قرآن و احادیث نبوی، به مهمّ‌ترین علل انحراف جامعه اسلامی دست یابد. گرد‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته و پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی نوشته شده است و به این نتیجه دست یافته که مهم‌ترین علل انحراف جامعه اسلامی در آن زمان و در واقع در تمام زمان‌ها، ترک اطاعت اهل‌بیت و اطاعت و پیروی از حکّام ظالم است که این دو، نتیجه انحرافی است که در سقیفه به وجود آمد و منجر به مهجوریّت اهل‌بیت و قدرت یافتن بنی‌امیّه شد.

مهم‌ترین هدف تاریخ‌نگاری عاشورا در طول قرون متمادی، گسترش فرهنگ ایثار و شهادت‌طلبی بوده است. به ‌بیان ‌دیگر، تاریخ‌نگاری عاشورا حامل جریان ایثار و شهادت‌طلبی است. این سبک از تاریخ‌نگاری با اشاره به نحوه شهادت امام حسین(ع) و فرزندان و یاران امام، بیشترین نقش را در آگاه‌سازی این واقعه داشته است. یکی از گزارش‌های مهم در تاریخ‌نگاری عاشورا، چگونگی شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) است. شهادت مظلومانه طفلی شیرخوار به دست دشمن در تاریخ‌نگاری عاشورا، از غم‌بارترین اتفاقات واقعه عاشورا به شمار می‌رود‌. بازتاب شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) در تاریخ‌نگاری عاشورا از دیرباز، عمق فاجعه عاشورا در میان مسلمانان و غیرمسلمانان را نشان داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مورخان شیعه و حتی اهل سنت شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) را یکی از تکان‌دهنده‌ترین اقدامات برای سرکوب واقعه عاشورا به تصویر کشیده‌اند و حتی در دوره حاضر، این واقعه در تاریخ‌نگاری جدید عاشورا انعکاس فراوانی داشته است. این آثار با خوانشی علمی و مستند و مستدل به شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) پرداخته‌اند که یکی از نتایج آن در عصر حاضر، به برگزاری آیین‌هایی برای بزرگداشت طفلان حاضر در واقعه کربلا از جمله حضرت علی‌اصغر(ع) انجامیده است. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش با دیدی توصیفی و تحلیلی به انعکاس شهادت حضرت علی‌اصغر7 در تاریخ‌نگاری عاشورا در عصر حاضر می‌پردازد. از این‌رو‌ پژوهش پیش رو به این پرسش پاسخ می‌دهد که چرا شهادت حضرت علی‌اصغر7 قرن‌ها مورد توجه طیفی وسیع از نویسندگان و شاعران قرار داشته است؟

اهداف قیام امام حسین(ع)، بیان درس‌ها، شعارها و پیام‌های مکتب حسینی و در نهایت تبیین مبانی اعتقادی حرکت حضرت همواره مورد توجه اندیشمندان، مورخان و نویسندگان فراوانی قرار گرفته، به طوری‌که سهم فراوانی از ادبیات عاشورایی را در کنار ادبیات مرثیه به خود اختصاص داده است. در میان آثاری که این نوع نگاه را به قیام حسینی داشته‌اند، می‌توان دوبیتی خواجه معین‌الدین چشتی را طرح نمود. خواجه با خلق و سرایش شعری کوتاه عناصر مهم اعتقادی و ارزش‌های والای نفسانی را مطرح کرده و تفسیر زیبایی از حرکت امام حسین(ع) ارائه کرده است. خواجه معین‌الدین از عرفای قرن ششم و هفتم بود و در تبلیغ دین اسلام در شبه قاره هند توفیق فراوانی یافت. مقام و بارگاه خواجه در میان مردم هندوستان، اهمیت بالایی دارد. این نوشتار ضمن معرفی این شاعر، مبانی اعتقادی و کلامی دوبیتی او را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به این نتیجه رسیده است که خواجه به مبانی اصیل اعتقادی حرکت امام حسین(ع) اشراف داشته و تفسیر صحیحی از آن ارائه نموده است. خواجه روی عناصری مثل احیای دین، عزت و آزادگی تأکید کرده و پیوند معناداری بین عزت حسینی و توحید الهی برقرار نموده است.

بررسی اوصاف و القاب اهل بیت علیهم السلام به صورت کامل در جامعه امروزى ضرورتى اجتناب ناپذیر است. به ویژه آنکه در طى سالها، همواره سعى دشمنان در تحریف و نابودى آن بوده است. نگاهی به زندگانی، تربیت، اخلاق و صفات عالیه حضرت زینب(س) به خوبی می­تواند شأن و عظمت بی­نظیر و تحسین برانگیز ایشان را در اذهان زنده ساخته و بویژه برای زنان مسلمانی که قصد پیمودن راه ایشان را در مسیر زندگی و اعمالشان دارند، الگو و درس خوبی است که هزارنکته­ی ارزنده در آن یافت شده و مستتر است، که با پرداختن به آن می­توان برای جامعه­ی مسلمان - بویژه زنان - بابی تازه از فضایل آن حضرت را گشود. این مقاله بر آن است تا بابررسی شخصیت و اوصاف حضرت زینب سلام الله علیها با آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) آن حضرت را معرفی نموده و به اثبات برساند که ایشان تجسم اخلاق راستین انسان کامل بوده و بهترین اسوه برای رهروان راه هدایت به شمار می­آید.

پیامبر اکرم ص دو چیز گرانبها را در میان مردم به ودیعه گذاشتند. یکی قرآن و دیگری اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام. امام حسین علیه السلام به عنوان یکی از اهل بیت و پنجمی آل عبا علیهم السلام ، به جهت ویژگی های خاصی که بین دیگر معصومان علیهم السلام دارند، مورد توجه ویژه رسول اکرم و ائمه علیهم السلام بوده اند و چون برابر روایات، آیاتی در قرآن از جانب خداوند در شان و منزلت سید الشهداء ع نازل شده است، قهرا آن حضرت و روایات مربوطه مورد توجه مفسرین اهل تسنن قرار گرفته اند. در پژوهش حاضر به بررسی این سوال که آراء و دیدگاه های مفسران اهل تسنن در مورد جایگاه امام حسین ع در قرآن چیست ؟ پرداخته و پاسخ می دهد. آیات فراوانی درشأن امام حسین ع فرود آمده، که مفسرین اهل سنت بعضی را درباره حضرت تفسیر، و بعضی دیگر را تاویل و تطبیق نموده اند. در این نوشتار جایگاه آن حضرت در منابع تفسیری اهل سنت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. و ثابت شده که امام حسین ع همانطور که در منابع روایی و تاریخ اسلام جایگاه ویژه ای دارد.