جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه به یکی از موضوعات مهم یعنی روش شناسی تفسیر قرآن در داستان آدم (علیه السلام) در تفسیر المیزان علامه طباطبایی می پردازد. محقق در تفسیر خود از ریشه یابی اندیشه تفسیری در مراحل مختلف آن و تبیین دلایل مختلف مسیرهای تفسیری مفسران، اهداف تفسیری خود را مشخص کرده است و نشانه آن در روش شناسی تفسیر قرآن با قرآن است. عن، همان گونه که آیه قرآن را با آیه دیگری از قرآن تفسیر می کند، چه از همان سوره باشد و چه از سوره دیگر، خداوند متعال پیامبرش آدم را از مرحله مقدمه عبور داد و این مرحله به عنوان تربیت بود. مرحله ای که زندگی او را در زمین آسان کند و همگان بدانند که خداوند متعال هنگام خلقت حضرت آدم علیه السلام به فرشتگان فرمود که من در زمین خلیفه می سازم و هدف از این مطالعه برجسته کردن بعد علمی و کاربرد تفسیر قرآن توسط قرآن و بیان اجرای این احکام موجب درک صحیح کلام الله جل جلاله می شود و زیر پا گذاشتن آنها موجب سوء تفاهم از اراده او می شود. حضرت عالی و با رویکرد توصیفی تحلیلی در این تحقیق به نتایج متعددی دست یافتیم که مهمترین آنها : آدم علیه السلام نمونه ای از انسان با انسانیت کامل بود که شخصیت خود را بین بعد جسمانی و بعد اخلاقی و معنوی متعادل می کرد و به جای اینکه یکی را تحت الشعاع قرار دهد همه نیازها و نیازهای هر یک را تأمین می کرد. دیگری و اینکه تعلیم ملائکه با تعالیم آدم فرق دارد. به همین دلیل است که می دانند فقط آنچه را خداوند به آنها آموخته می دانند و این در سجده آنها برای او و بیداری حضرت آدم علیه السلام پس از غفلت و بصیرت پس از لغزش، توبه، توبه، بازگشت به سوی خدا آشکار است. میل به کتمان و فضیلت و اخلاق شریف.

جهل یکی از موضوعاتی است که در قرآن کریم و تفاسیر بدان پرداخته شده است. فقدان علم به چیزی اعم از عقیده یا غیر آن را جهل گویند. جهل بیماری مهلکی است که فرد و جامعه را درگیر خود می کند و منجر به زوال و تباهی جامعه می شود. قرآن کریم در آیات شریفه، شواهدی که باعث ظهور جهل در جوامع جاهلی است را روشن کرده وعلل و دلایل آن را بیان کرده است. اسباب جهل بر اساس تفسیر المیزان موارد ذیل می باشد: اهانت و کوچک شمردن مقام پروردگار، علم و اعتقاد به چیزی که خلاف آن باشد، عدم درک و خرد، نافرمانی، کمک به کافران و دوست گرفتن آنها، دروغ، شک و سوء ظن به خدا ، عدم تشخیص نفع و ضرر، پیروی از عقائد نادرست پدران. اما اسباب جهل بر اساس کتاب من وحی القرآن موارد ذیل است: جهل طغیان گر، اصرار بر کفر و بی ایمانی، دوستی جاهلان، غفلت و انحراف از حق، عدم تدبر در آیات قرآن.و اما آثار فردی جهل بر اساس تفسیر المیزان عبارتند از: ظلم کردن، ضلالت، حماقت، لغو و نسیان و آثار اجتماعی آن: تزلزل در جامعه و عدم شفافیت در امور. اما آثار فردی جهل بر اساس من وحی القرآن عبارتند از آثار فردی:سرکشی و طغیان، جسارت در برابر احکام خداوند متعال، انحراف دینی، کفران نعمت و جمود ذهنی، و آثار اجتماعی: پیروی از عقائد پدران بدون دلیل، جهل عمومی جامعه و پیامدهایی که از خود بر جای می گذارد.و اما نحوه علاج جهل بر اساس تفسیر المیزان عبارت است از: التزام به امر خدا و اهل حق، محبت خداوند متعال و اخلاص، پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و دین خدا، ایمان به آیات خدا، ایمان به تقدیر و قدرت و عظمت او، ایمان به غیب و یقین به آن، تحقق عدل و عمل با آن، دوری از نزاع به باطل و راههای علاج جهل بر اساس تفسیر من وحی القرآن عبارت است از: از بین بردن تشنج و طغیان و آن حاصل می شود با: امر به صبر و بردباری و عفو، رقت قلب واعظ، نهی از بی احترامی به پیامبر، نهی از دروغگویی به خدا، پرستش تنها معبود که خداست.

روایاتی که به صورت مستقیم با قرآن و تفسیر آن ارتباط دارند به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: برخی از این روایات به معرفی قرآن می‌پردازند و مباحثی از قبیل جایگاه قرآن قواعد فهم قرآن، علوم قرآنی فضایل سور و... را در خود جای داده‌اند گروه دوم، روایاتی هستند که به گونه ای به بیان مراد یک آیه می‌پردازند و یا زمینه های فهم آیه را فراهم می‌کنند از این گروه با عنوان روایات تفسیری یاد می‌شود روایات تفسیری، روایاتی هستند که به گونه ای به بیان مراد یک آیه می‌پردازند و یا زمینه های فهم آیه را فراهم می‌کنند روایات (احادیث) تفسیری بخشی قابل توجه از میراث حدیثی مسلمانان را تشکیل می‌دهند. که در قرن‌های دهم تا دوازدهم تألیف شده اند تعداد این احادیث را می‌توان بیش از پانزده هزار دانست. در این تفسیر سعی می شود کارکردهای روایات را در تفسیر المیزان و البرهان در سوره صافات بررسی شود. عمده مولفه های علامه در تفسیر سوره صافات در المیزان؛ عرضه روایات بر قرآن، سنجش روایات با روایات صحیح، متواتر، مشهور و مستفیض، عرضه‌ی روایات بر عقل، تطبیق الفاظ روایات بر علم لغت و... بوده است. علامه طباطبایی مفصل و به طور تخصصی به تحلیل محتوایی و روایات در سوره صافات پرداخته و با مبانی فقه الحدیثیی و با تسلط ویژه ای به علوم حدیث، همچون حدیث شناسی مبرز احادیث را مورد بحث و تبیین قرار داده است. گونه های تفسیری در تفسیر البرهان و تفسیر المیزان در سوره صافات شامل ترسیم فضای نزول، ایضاح لفظی، ایضاح مفهومی، بیان مصداق، بیان لایه های معنایی، بیان حکمت و علت حکم، استناد به قرآن، بیان اختلاف قرائت، پاسخگویی با قرآن و تعلیم تفسیر را شامل می‌شود. در مورد روایات باید گفت: با وجود این که علامه طباطبایی قائل به عدم حجیت اخبار واحد بدون قرینه در تفسیر است. ولی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان عواملی چون وجود جعل، مستند نبودن برخی روایات، وجود تضاد و تناقض در روایات‌، نفوذ اندیشه‌های غیر اسلامی مثل یهودیت در متون تفسیری و ... را آفت تفسیر روایی می داند؛ لذا به خبر واحد در مرحله اول اعتنا نمی کند. ولی با توجه به نظرات تفسیری علامه طباطبایی، شاهد ارتباط عمیقی بین نظرات تفسیری علامه با روایات وجود دارد. ولی علامه بحرانی به روایات تفسیری توجه خاصی دارد و در ذیل آیات قرآن کریم، تمامی روایات جمع آوری شده را با اجتهاد خود، بیان کرده است و آیات را تفسیر کرده است. علامه طباطبایی و بحرانی در تفسیر المیزان و البرهان برای تفسیر برخی آیات، از روایات تفسیری بهره برده اند مثلا این که علامه بحرانی برای سوره ی صافات روایات فضایل آورده است و یا با توجه به روایات به تبیین مفردات و وجوه معانی آیات پرداخته اند. همچنین علامه طباطبایی و بحرانی در این سوره ذیل برخی آیات به روایات بطن و تاویل و جری و تطبیق و همچنین روایات بیان کننده قصص استناد کرده اند. نقطه ی مثبت علامه طباطبایی از روایات تفسیری این است که علامه با مضمون برخی روایات، مستفاد کرده است که روایات دارای شان تعلیمی هستند و از این روایات می توان در تفسیر قرآن کریم بهره برد. همچنین طبق نظر مفسران خصوصا علامه طباطبایی و بحرانی، به غیر از آموزه های اعتقادی در سوره ی صافات، آموزه های اجتماعی و اخلاقی مثل عدم اطاعت پذیری از رهبران بی ایمان و عدم گمراهی دیگران و همچنین به آموزه های اخلاقی مثل عدم استهزا، عدم لجاجت و عناد، عدم تکبر، ادب در گفتار، رعایت تقوا، صبر و بردباری و... در این سوره اشاره کرد.

این پایان نامه با عنوان «بررسی و نقد انگاره برتری بنی اسرائیل از دیدگاه تفسیر المیزان و روح المعانی» با هدف تبیین مساله برتری بنی اسرائیل در قرآن کریم از دیدگاه مفسران به ویژه المیزان و روح معانی و تبیین هدف خداوند از برتری دادن بنی اسرائیل نگارش شده است. در این تحقیق به صورت تفصیلی به رویکرد علامه علامه طباطبایی و آلوسی در تفسیر آیات تفضیل بنی اسرائیل و همچنین به وجوه اختلاف و اشتراک بین دو رویکرد در تفسیر این آیات پرداخته شده است. رویکرد ما در این رساله استفاده از روش تحلیلی-انتقادی در کنار استفاده از متون و نصوص می باشد. این تحقیق با این فرضیه آغاز شده که مراد از برتری بنی اسرائیل بر همه عالم، تفضیل وبرتری آنها بر همه مردم در همه زمانها نیست بلکه مقصود برتری آنها بر جمع کثیری از مردم می باشد و همچنین مراد از برتری مذکور در آیات شریفه یا فقط برتری در زمان خود حضور بنی اسرائیل است، یا در آنچه که خداوند به آنها عطا کرده و آنها را در آن برتری داده است. و مراد از تفصیل، تمایز از سایر امت ها است، و این تمایز و برتری نسب به دیگران در وجود پیامبران زیاد در میان قوم بنی اسرائیل می باشد. در این رساله به این نتیجه رسیدیم که علامه طباطبایی و آلوسی هر دو در این مساله اتقاق نظر دارند که مراد از تفضیل بنی اسرائیل، رحجان آنها بر همه عالمیان در همه ازمنه نیست بلکه مراد برتری آنها وجود پیامبران و ملوک زیاد در میان آنها و همچنین رجحان آنها بر اقوام زمان خودشان می باشد. بنابراین با بررسی نظرات علامه طباطبایی در المیزان و آلوسی در روح المعانی به این نتیجه رسیدیم که مراد از تفضیل بنی اسرائیل یکی از دو نکته ذیل می باشد. 1. برتری آنها نسبت به مردمان زمان خویش 2. برتری آنها نسبت به همه مردم در همه ازمنه در نعمت های ویژه ای که خداوند به انها عطا نموده است مانند ارسال رسل و نعمتهای ویژه الهی مانند من و سلوی و غیره. رویکرد علامه طباطبایی و علامه آلوسی درتفسیر قران کریم، تفسیر قرآن به قرآن و روایی و لغوی بوده و همچینن در تفسیر آیات مرتبط با مساله تفضیل بین اسرائیل از رویکردهای دیگری نیز استفاده شده است.

آیات فراوانی بیش از یک قول دارند و این اقوالی که در تفسیر آمده، قوت و استحکام متفاوتی دارد و در معنا متفاوت است و بر آن است که در مباحث توضیحی مطرح شده بر اقوال دیگر ارائه شود. برجسته‌ترین کسانی که تفسیرشان شامل این انتخاب‌ها و ترجیحات می‌شد، شیخ سعید حوا در تفسیر (اصول فی تفسیر)، و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان بود. این پژوهش با هدف تأمل در برجسته‌ترین جنبه‌های تبیینی از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و شیخ سعید حوا در تفسیر اساس و ایستادگی بر آن‌ها و پرداختن به آنها با مطالعه و تحلیل انجام شده است. از آنجا که این دو تفسیر شامل انتخاب ها و ترجیحات گرانبهایی است که از اندیشه و تجربه و بینش ناشی می شود و جای بحث دارد و با بررسی آنها و نشان دادن سازگاری آنها با مقاصد و مقاصد قرآن دنبال کرده ام. رویکرد تحلیلی. این تحقیق به مجموعه ای از نتایج رسید که مهمترین آنها عبارتند از: این تحقیق جنبه های نورانی را در تاریخ عمر علامه طباطبایی و شیخ حوا در آثار دعوت آشکار کرد. دائرهالمعارف و نبوغ و فراوانی علم ایشان را نمایندگی کردم که کتب مفید ایشان مخصوصاً تفسیر المیزان و تفسیر اساس نشانگر آن بود. این مطالعه به این نتیجه رسید که روش های وزن دهی از نظر شیخ حوا با یک کلمه نشان دهنده آن صریح است و به عنوان اشاره ای است که از ساختار عبارت و ترتیب کلام فهمیده می شود. در این پژوهش، ابعاد زیادی از وزن دهی از نظر علامه طباطبایی، نمایانگر زمینه، وجود مناسبت ها، وحدت موضوع، متشابهات قرآنی، اهمیت هدف، حدیث نبوی و آثار، آشکار شد.

ساختار دستوری در زبان عربی، نقش بسزایی در تغییر معنا ایفا می‌کند به طوری که کوچک‌ترین تغییر در ساختار و چینش کلمات، تغییرات معنایی بسیاری را می‌تواند به دنبال داشته باشد. در همین خصوص، ساختار دستوری و زبانی قرآن کریم نیز در تفسیر نقش آفرینی می‌کند. پایان نامه حاضر با عنوان: (جایگاه علم نحو در تفسیر المیزان) پژوهشی در همین راستا و در قلمرو ارتباط میان علم نحو و تفسیر قرآن کریم به شمار می‌آید. پژوهشگر نخست به مفاهیم و کلیات پژوهش پرداخته و مفهوم دلالت، نحو، دلالت نحوی، و سیره علامه طباطبایی را در بخش نظری و نخست تحقیق گنجانده است. نویسنده پس از ذکر کلیات تحقیق به جایگاه و کاربرد علم نحو در تفسیر المیزان پرداخته است. آراء نحوی علامه طباطبایی در این پژوهش در سه محور نحوی مورد بررسی قرار گرفته است. نخست در بخش مرفوعات، نقش و جایگاه نحوی فاعل، نائب فاعل، مبتدأ و خبر، و کان وأخواتها در تفسیر المیزان آشکار شده است. در بخش منصوبات نیز، کارکرد نحوی مفعول به، مفعول مطلق و مفعول له مورد بررسی قرار گرفته است. محور پایانی تحقیق نیز اعراب جمله می‌باشد که جایگاه جمله شرطیه، وصفیه، حالیه و... در خود گنجانده است. پایان نامه حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی به نتایج زیر دست یافته است: علامه طباطبایی معتقد است که ساختار و سیاق دستوری، تأثیر بسزایی در آشکار ساختن معانی و مقاصد قرآن کریم دارد و از این رو وی آراء و توجیهات نحوی را منطبق با اهداف، اغراض و معانی آیات قرآن کریم برمی گزیند. صاحب المیزان فقط در زمان نیاز به نظر علمای نحو مراجعه می‌کند به طوری که می توان گفت استفاده از آراء علمای نحو در تفسیر المیزان یک قاعده کلی و همیشگی به شمار نمی آید. علامه به دیدگاه های یک مدرسه نحوی خاص متعهد نیست، بلکه وی، نظرات نحوی خود را مطابق با معانی و مقاصد آیات قران کریم برمی گزیند.

عنوان (ویژگی های اندیشه تربیتی در پرتو تفسیر المیزان علامه طباطبایی)، بررسی اندیشه تربیتی اسلامی در هر مرحله از تاریخ آمده است تا دانشجو را قادر سازد تا چگونگی انجام آن را توضیح دهد. بر بهترین راه ها و روش ها، در تدوین ذهن انسان مسلمان با توجه به داده هایی که در زندگی روزمره خود می بیند، ایستادگی کنید و یکی از مهم ترین ویژگی هایی که انسان را از بقیه موجودات متمایز می کند، مسئله تفکر و تفکر است. تعلیم و تربیت که انسان از طریق تعلیم و تربیت به مرحله کمال اخلاقی می رسد هدف از مبحث شناسایی ویژگی های برنامه درسی اسلامی در تعلیم و تربیت مورد نظر علامه طباطبایی رحمه الله بود. - و برای آشکار ساختن مفهوم خود از ماهیت انسان و برجسته ساختن برداشت خود از ارزش های تربیت اسلامی، دیدگاه خود را برای تحول اجتماعی و فرهنگی، دیدگاه وی را نسبت به خانواده مسلمان به عنوان واسطه تربیتی و تربیتی جامعه مسلمان بدانیم و اهمیت پژوهش از تلاش برای آشکار ساختن جنبه های تربیتی در دین مبین اسلام ناشی می شود. هدف از آن ایجاد یک نظریه تربیتی اسلامی قابل استفاده برای آیندگان و شناسایی دیدگاه علامه طباطبایی در مورد خانواده مسلمان و تبیین چگونگی تربیت جامعه اسلامی است. بیان برخی از پژوهش های قبلی در همین زمینه که به برخی از آنها اشاره می کنیم، به عنوان مثال: و مفهوم فطرت انسان در اندیشه تربیتی اسلامی: حسین فواد احمد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف، دانشگاه عین شمس، سال 1367 شمسی. محقق با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، با تکیه بر آرای فلاسفه قدیم و مقایسه آن با آرای فلسفی دانشمندان مسلمان در این بخش، و نیز با اخذ نظرات علامه طباطبایی در این بخش، به تبیین آن پرداخته است. نظرات مخالفان و موافقان با نظراتی که در این زمینه ارائه می کند، سپس تحلیل آن آراء و تبیین اینکه چه نظراتی در مورد جامعه اسلامی صدق می کند و هدف این است که نشان داده شود جامعه اسلامی از چه چیزی در پیشرفت و پیشرفت خود بهره می برد. رنسانس تا به پیشرفت بشری برسد و به جای رهبری و رهبری امت اسلامی، ملت‌ها را چه در این دنیا به وسیله منجی خود امام حجه - عجل الله تعالی فرجه الشریف - به سوی رستگاری و سربلندی هدایت کند. امداد - یا ثواب اخروی آن با رهایی از آتش جهنم که خانواده اساس تشکیل جامعه و راز وجود آن و اولین هسته ماندگاری آن است.تمدن اسلامی بدون تکمیل تربیت دینی اعم از اعتقادی و اخلاقی و برای رسیدن به چشمگیرترین نتایج در این بخش، التزام به آموزه‌های اسلام از هر سو و جوانب، راه توسعه، ترقی و شکوفایی است

در قرآن کریم، مجاز به استفاده از عبارات و الفاظ مجازی برای انتقال پیامهای عمیق و غیرمستقیم اشاره دارد. قرآن کریم از روش‌های مختلف برای انتقال اندیشه‌ها، مفاهیم و معانی استفاده می‌کند و استعاره یا مجاز یکی از این روش‌هاست. مجاز به معنای استفاده از کلمات یا عباراتی که به صورت مجازی در قرآن کریم به کار رفته‌اند و به جزئیات خاصی اشاره نمی‌کنند، بلکه برای انتقال یک مفهوم یا اندیشه عمیقتر به کار می‌روند. این استعاره‌ها باعث ایجاد تصویرسازی زنده و قوی در ذهن شنونده می‌شوند و عموماً از طریق مقایسه، تشبیه یا تجسم استفاده می‌شوند. مجازها در قرآن کریم برای تداعی عمق و تأثیر بیشتر پیام‌های الهی به کار رفته‌اند و توجه شنونده را به سمت آن مفهوم یا معنی واقعی‌تر هدایت می‌کنند. آنها از زبانی فصیح و زیبا استفاده می‌کنند تا بهترین تأثیر را بر شنونده بگذارند و عمق پیام الهی را منتقل کنند. نظریه حقیقت و مجاز تقریری است که در هنگام چند معنایی الفاظ یا زمانی که یک لفظ چند دلالت محتمل داشته باشد، استعمال می‌شود. این نظریه تأیید شده است و از سوی علمای اهل سنت و تشیع حمایت می‌شود، اما برخی افراد مخالفت کرده‌اند و اعتراضاتی را برای تقسیم بندی کلمات به حقیقت و مجاز مطرح کرده‌اند. از این رو شناخت آموزه‌های قرآن از صدر اسلام تا کنون با عنوان تفسیر قرآن کانون مورد توجه مسلمان به ویژه اندیشمندان علوم قرآنی بوده وهست. بحث حقیقت و مجاز یکی از مسائل علم بیان است. که در این تحقیق به دلیل تاثیر مستقیم در تفسیر قرآن جایگاه ویژه‌ای دارد، از این رو اثبات مجاز در قرآن اهمیت دارد. اهمیت این پژوهش در بررسی و آشکارسازی دیدگاه‌های علامه طباطبایی و سید قطب درباره تفسیر و تقسیم‌بندی آیات به حقیقت و مجاز، نه تنها به دلیل قبول و احترام علمی که در جامعه تفسیری و مجاز برخوردارند، بلکه همچنین به دلیل تأثیر و تأثرگذاری این دیدگاه‌ها در جامعه و فهم بهتر از معانی قرآنی است. این پژوهش برای جمع‌آوری داده‌ها از منابعی کتاب المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القرآن بهره ‌برده. بر اساس روش توصیفی-تحلیلی یافته‌های این پژوهش به این اشاره دارند که دلایل ایجابی از طرف موافقان مجاز در قرآن برخی آیات، روایات وبلیغ تر بودن مجاز نسبت به حقیقت است ودلایل مخالفان مجاز در قرآن مانند دروغ بودن مجاز، قابل نفی بودن آن، سقوط حجیت وسقوط اعجاز قرـن، دلایل سلبی وقابل نفی اند. علامه طباطبایی ضمن پذیرش این دلایل، مجاز در برخی آیات را در صورت داشتن قرینه و مؤثر بودن در تفسیر آیه می‌پذیرد. اما سید قطب در فی ظلال القرآن بر این باور است که مجاز در قرآن به برانگیختن تدبر و تفکر در خواننده کمک می کند، زیرا در جهت گسترش افق های فهم و تحریک تحقیق و کاوش در معانی قرآن عمل می کند. قرآن کریم به برکت استفاده از مجاز قادر است از الفاظ تحت اللفظی فراتر رفته و حقایق معنوی و ابدی را بیان کند که فراتر از مرزهای زمانی و مکانی است.

از میان اقسام توحید در معارف قرآن، «توحید در ربوبیت» جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است؛ به گونه‌ای که برخی بر این باورند که اکثر آیات مربوط به خداشناسی معطوف به توحید ربوبی هستند. یگانگی خداوند در تدبیر و کارگردانی عالم هستی مورد اتفاق همه مفسران بوده اما برخی تفاصیل آن نزد مفسران مختلف، متفاوت است. ایده اصلی این نوشتار بررسی تطبیقی محوریت توحید ربوبی در تفسیر المیزان و المنار با هدف شناسایی و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه دو مجموعه تفسیری نامبرده است. بدین منظور با تقسیم معارف قرآنی به اعتقادی و ارزشی، محوریت توحید ربوبی را در دو حوزه مذکور مورد پی‌جویی قرار دادیم. یافته‌های این پژوهش نشان داد که المیزان و المنار در محوریت توحید ربوبی، فطری بودن، و قابل اثبات بودن آن با دلایل عقلی، همسو و هم‌نظر هستند. همچنین آنها در تبیین رابطه میان توحید ربوبی و اصول اعتقادی عدل و معاد فی‌الجمله مسیر مشترکی را پیموده‌اند؛ به موازات این اشتراکات، علامه طباطبائی و رشیدرضا در مفهوم‌شناسی واژه «رب» و مشتقات آن معنایی متفاوت از دیگری را برگزیده‌اند و به تبع آن، در بیان تلازمات مفهومی ربوبیت الهی با سایر صفات، نظرات متفاوتی ارائه نموده‌اند. در تبیین اصل اعتقادی نبوت نیز در مورد محدوده رسالت انبیاء، قدرت پیامبران در تصرف امور و معجزات آنان دو مفسر نامبرده هم‌رأی نبوده-اند؛ در زمینه محوریت توحید ربوبی و معارف ارزشی مؤلفان المیزان و المنار به یکدیگر نزدیک بوده و اعتقاد به توحید ربوبی را موجب تغییرات سازنده بینشی و کنشی انسان موحد می‌دانند که ثمره عملی آن پیدایش و تقویت رفتارهای ارزشی و اخلاقی در او خواهد بود.

پژوهش در مورد فقر و غنای مادی، به دلیل پیامدهای منفی یا مثبتی که بر آن مترتب می شود، یکی از مباحث ضروری در زندگی مادی انسان است و این مسئله ای است که پژوهش حاضر با عنوان «فقر و توانگری مادی از منظر علامه طباطبایی در تفسیر المیزان براساس ترتیب نزول» در صدد تبیین آن است. این پایان نامه به بررسی تفسیری موضوعی فقر و غنا و پیامدهای آن دو که موجب مدح یا ذم می شود، می‌پردازد. به منظور دستیابی به این هدف نگارنده با روش تحلیلی توصیفی به واکاوی آیات، بررسی پیامدهای فقر و غنا و تبیین نظر علامه طباطبایی در مورد آنها اهتمام می‌ورزد. پس از بررسی موضوع و تحلیل پیامدهای فقر و توانگری مادی در قرآن کریم براساس ترتیب نزول و از دیدگاه علامه طباطبایی، چنین حاصل شد که خداوند متعال در صدد مدح و ذم فقر و غنا نیست، مگر اینکه پیامدهای مثبت یا منفی بر آن دو مترتب باشد؛ همانطور که آیات مکی و مدنی مرتبط با این دو موضوع نیز حاکی از آن است، و هدف نهایی از آن دو حفظ کرامت انسان و شان و منزلت اوست. پس هرچیزی موجب عزت شود، چه فقر و تنگدستی باشد و چه غنا و ثروت، مستحق ستایش، تشویق و تاکید بر آن است و هرچه باعث ذلت انسان و نابودی کرامت او شود، چه فقر و تهیدستی باشد یا غنا و ثروت، مستحق نکوهش و اجتناب است. توجه به موضوع فقر و توانگری مادی با چنین بیان و تفصیلی را تنها در قرآن کریم می توان یافت که از ویژگی ها و اهدافش هدایت انسان به کمال مطلوب است و این نتیجه ای است که می توان از خلال کلمات علامه طباطبایی در تفسیر آیات مرتبط با فقر و غنای مادی بدان دست یافت.