جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توسعه شبکه‌ های ارتباط الکترونیکی هویت اجتماعی انسان را وارد مرحله جدیدی کرده است. در این مرحله، افراد با فرهنگ ‌ها، نژادها و شرایط محیطی خاص خود می ‌توانند در تشکیل هویت جمعی انسان نقشی فعال ایفا کنند، هر چند این کثرت ممکن است در یک برخورد ناصحیح به هرج ‌‌‌و مرج بیانجامد، برخورد منطقی، نظام مند و مبنایی بشریت را از حاکمیت تک‌ صدایی سوژه غربی رها می‌ سازد. این امر مستلزم رویکردی پدیدارشناسانه است؛ که فرهنگ ‌های بشری را پاس بدارد و راه‌ های مسالمت آمیز زندگی در دهکده جهانی را با ارزش ‌های جهان ‌شمول، که برآمده از تمدن همه بشریت است، پیشنهاد کند. در این تجربه، طی فرایندهای تعامل اجتماعی همواره گفتمان‌‌‌ های متنوع بازسازی می ‌‌شوند و خرد جمعی دائما در حال توسعه خواهد بود. همچنین عواطف به علائق جمعی مبدل می ‌‌‌شوند تا انسان بتواند به افراد بیشتری عشق بورزد و در غم آنان سهیم باشد.

در عصر کنونی، با توسعه ارتباطات جمعی، به خصوص ارتباطات رسانه ای، تاثیر و توسعه هویت شخصی و نظام اجتماعی، تا حد موازین و معیارهای جهانی و عام صورت گرفته است. بنابراین، هم بر اولویت های ارزشی جامعه و هم بر درجه وفاق ارزشی جامعه در سامان دهی نظام رفتاری جامعه موثر خواهد بود. به تعبیر دیگر، شکل گیری فرآیند «خاصیت زدایی» و «معنازدایی» از نظام ارزشی و بسترهای مولد آن، هم در کانون های رسمی نهادی- سیستمی و هم کانون های غیررسمی مانند زیست بوم فرهنگی، محلی شده است.در این پژوهش، با استفاده از شیوه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای به بررسی نظری رابطه رسانه و شبکه های اجتماعی از یک طرف و فرآیند تعاملی و تحولی آن بر نظام کنش اجتماعی و هویتی در سطح خرد و کلان می پردازیم و با رویکرد تحلیلی، تاثیرات عینی و ذهنی ظهور رسانه های نوین را به عنوان مرکز قدرت خودگردان نظام ارزشی، که موجب تقویت شخصی سازی امر اجتماعی در چارچوب فضای رسانه ای- جهانی شده است، بررسی می کنیم.

به نظر می رسد مشخصه اصلی جهانی شدن معاصر، رسوخ پذیری مرزهای سرزمینی و تزلزل حاکمیت مطلق دولت هاست. این پدیده با انقلاب اطلاعاتی اخیر همذات است. پروژه ارتباطی اطلاعاتی (اینترنت) طی روند تکاملی خود توانسته در فضای وب سازی جهانی اتصال رایانه های شخصی را در هر نقطه ای از جهان با حداقل امکانات فراهم آورد؛ بر این اساس، مقاله حاضر این پرسش را طرح می نماید که تاثیر فضای مجازی بر هویت سوژه ها چگونه است؟ هدف این نوشتار واکاوی تاثیر فضای مجازی بر حوزه های هویتی سوژه هاست. چارچوب نظری مقاله از نظریه «خودنمایشی» گافمن اخد شده است. بر اساس این چارچوب، فضای مجازی، محیطی برای بازیگری و نمایش سوژه قلمداد می شود؛ فرضیه مقاله حاضر بدین قرار است: فضای مجازی فراقلمرویی عرصه ای برای نمایش انگاره ها و دال های معنایی فراهم آورده که خود به تقابل و تعامل انگاره های هویتی متفاوت می انجامد. روش مقاله حاضر تحلیل انتقادی است. در پایان راهکارهایی جهت برون رفت سوژه از سرگشتگی هویتی ارائه می نماییم.

فضای مجازی شبکه های اجتماعی اینترنتی یکی از مهمترین ابزارها برای نمود یافتن اثرات جهانی شدن است. این فضای مجازی عرصه وسیعی از اطلاعات و نمودهای مختلف معنایی را ایجاد می کند. افراد در مواجهه با این فضا و تکثر منابع در ساخت هویت، دچار تعلیق (به معنی معلق بودن و سردرگمی) می شوند. از بین رفتن زمان و مکان و نقش بیشتر فضا در دنیای مجازی تجلی آشکاری دارد. افراد در مواجهه با این فضای دوم، بنیان های هویت خود را متزلزل می بینند و دچار تردید و اضطراب می شوند. اگر چه شبکه های اجتماعی مجازی در فرایند ارتباطات می توانند دارای تاثیرات مثبت و منفی باشند، پژوهش حاضر تنها بر جنبه های بحران زای این فرایند تاکید کرده است و یکی از آثار فضای مجازی شبکه های اجتماعی را در جوامع، به خصوص جوامع درحال گذار، ایجاد بحران هویت ملی و دینی می داند.یافته های پژوهش نشان می دهد که بر اساس یک تقسیم بندی نسلی، نسل سوم بیشترین کاربران فضای مجازی در ایران بوده و بیش از نسل های دیگر در معرض آثار ناشی از شبکه های اجتماعی مجازی اند. فضای مجازی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گسترده ای از جوانان به وجود آورده و این بحران هویت در زمینه های فردی ناهمگونی های هویتی را سبب شده و به نحوی تعادل اجتماعی را متاثر کرده است. همچنین شبکه های اجتماعی مجازی، باعث تغییرات اساسی در نهادهای هویت ساز شده اند و عوامل معناساز هویتی را دستخوش تغییر نموده اند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پژوهش حاضر تحت عنوان «فضای مجازی (فیس بوک)، هویت جهانی» به مطالعه هویت جهانی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران شرق، که در سال تحصیلی 91 -90 در این دانشگاه مشغول به تحصیل بوده اند، پرداخته است. این پژوهش به دنبال بررسی تاثیر میزان حضور در فیس بوک و نوع استفاده از آن در هویت جهانی می باشد. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش است و تکنیک جمع آوری داده ها نیز پرسش نامه می باشد. پرسش نامه ها بین 250 نفر از دانشجویانی که به صورت کاملا تصادفی به عنوان نمونه از سه دانشکده فنی مهندسی، علوم انسانی و علوم پایه انتخاب شدند، توزیع گردید. چارچوب نظری تحقیق ملهم از نظریات «استوارت هال»، «جنکینز»، «گیدنز»، «برگر» و «کاستلز» می باشد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که وجود رابطه میان هویت جهانی با میزان استفاده از فیس بوک مورد تایید است. همچنین نتایج نشان داد که هویت جهانی به تناسب نوع استفاده کاربران از فیس بوک متفاوت است.

حضور در فضای مجازی و استفاده از آن، خصوصا در کلان شهرهای در حال گذار جهان سومی ما، چه با انگیزه های حرفه ای باشد چه با انگیزه های فراغتی، چه مداوم و پیوسته باشد و چه حاشیه ای و مقطعی، بنا به ویژگیها، خصوصیات، امکانات و کارکردهای خاص این فضا، تاثیرات عمیقی بر جنبه های متفاوت هویت و به تبع آن، بر سبک زندگی کاربران ایرانی، خصوصا جوانان که بزرگ ترین طیف مخاطبان و فعالان این فضا هستند، خواهد گذاشت. در حقیقت، کاربران ایرانی با توجه به ساختارهای عینی و ذهنی موجود در جهان واقعی شان و بنا به نوع و میزان استفاده شان از اینترنت، طیف گسترده ای از تاثیرات و تغییرات را به طور تدریجی پذیرا میشوند. در مقاله حاضر به طور مشخص ما در پی بررسی و مطالعه برخی از تاثیرات اجتماعی حضور در فضای مجازی و استفاده از اینترنت به مثابه یکی از تکنولوژیهای جدید ارتباطی بر هویت کاربران ایرانی، خصوصا کاربران جوان هستیم. یافته های حاصل از پیمایش در بین 503 نفر از کاربران ایرانی حاکی از آن است که حضور در فضای مجازی و استفاده از اینترنت باعث شکل گیری و تقویت هویت مدرن در بین کاربران ایرانی، خصوصا کاربران جوان میشود. به همان سان، میزان دستیابی به هویت مدرن در فضای مجازی نیز خود، تابعی از میزان مصرف، نوع مصرف و نحوه ارایه و مدیریت خود کاربر ایرانی در فضای مجازی است.

ویژگی های منحصر به فرد فناوری های نوین ارتباطی از جمله اینترنت باعث ایجاد کارکردهای متفاوتی در حوزه های مختلف زندگی شده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی نقش اینترنت به عنوان یک رسانه نوین ارتباطی در ارتقای جایگاه زنان است که به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه جمع آوری شده و در این پژوهش، اینترنت به عنوان متغیر مستقل و مولفه های: «حس استقلال و اعتماد به نفس زنان»، «انعکاس رویدادهای زندگی»، «تعاملات زنان»، «کاهش انزوای اجتماعی»، «مشارکت اجتماعی»، «تغییر باورها و اندیشه های سنتی زنان»، «آگاهی زنان از حقوق اجتماعی خود»، «افزایش سطح آگاهی»، «ایجاد فضای عمومی»، «تحرک اجتماعی» و «عضویت زنان در جامعه اطلاعاتی» جهت سنجش ارتقای جایگاه زنان، به عنوان متغیرهای وابسته بررسی شده است.تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS انجام شده است. نتیجه کلی تحقیق نشان می دهد که اینترنت امکان حضور زنان را بدون محدودیت زمانی و مکانی فراهم می کند و باعث می شود حس استقلال و اعتماد به نفس آنان بالا برود. زنان با حضور در فضای مجازی، جنبه های شخصی و رویدادهای زندگی خود را منعکس می کنند و این باعث کاهش انزوای اجتماعی و تعاملات زنان با عقاید مشابه هم می شود. زنان با حضور در اینترنت، سطح دانش و آگاهی خود را بالا می برند و خود را عضوی از جامعه اطلاعاتی می دانند. آنان با استفاده از فرصت هایی که اینترنت برایشان فراهم می کند و با ایجاد تحرک اجتماعی، و تغییر عقاید و اندیشه های سنتی می توانند حضور و مشارکت خود را در جامعه افزایش دهند و در نتیجه نقش و جایگاه واقعی خود را در جامعه تثبیت کنند.

جامعه امروز، به یمن صنعت هم زمان ارتباطات، درحال تجربه نوع تازه ای از شبکه ای شدن و شبکه ای بودن است. هم زمانی با بی سیمی فناوری های ارتباطات و اطلاعات، نوع تازه ای از جامعه شبکه ای را به وجود آورده است. در چنین شرایطی، قطعا وابسته شدن افراد به استفاده از اینترنت و شبکه های اجتماعی اینترنتی، منجر به محوریت یافتن دستاوردهای وب 2 شده است و به ارتقای جایگاه مصرف اینترنت و شبکه های اجتماعی اینترنتی در سبد مصرفی افراد انجامیده است. با توجه به روند رو به رشد استفاده از اینترنت، پیوسته قابلیت های جدیدی به این پدیده افزوده می شود و بشر کارکردی تازه از آن می طلبد. از این روی، می توان پیش بینی کرد که شبکه های اجتماعی به مثابه تابعی از اینترنت، در آینده، برای زندگی انسان ها بسیار مهم تر خواهند بود؛ زیرا پایگاه ها گسترش بیش تری خواهند یافت؛ به گونه ای که برنامه های کامپیوتری به منظور سهولت زندگی فیزیکی اشخاص، از طریق شبکه های مجازی، قابلیت حمل و حضور و آگاهی از مکان را نیز شامل خواهند شد. ویژگی های کارکردی، تعاملی و ساختی شبکه های اجتماعی باعث می شود کاربران نقشی پویا و فعال در فرآیند ارتباط داشته باشند.امروزه، شبکه های اجتماعی قوی ترین ابزارها برای طرح و رواج اندیشه ها و کارآمدترین وسایل برای نفوذ فرهنگ ها و نگرش ها به قلب جوامع اند. از این روی، نامشان سرفصل بسیاری از مباحث اجتماعی قرار گرفته است و در این میان، مبحث «زن و رسانه ها»از اصلی ترین موضوعاتی است که طی دهه گذشته، اندیشمندان و جامعه شناسان و به ویژه، دست اندرکاران مسائل زنان به آن پرداخته اند. به عبارتی، کارکردهای ارتباطی کاملا منحصربه فرد شبکه های اجتماعی در قیاس با رسانه های سنتی، موضوع آثار و کارکرد آن را بر زنان و ارزش های اساسی حاکم بر این حوزه به موضوع مهمی در ادبیات و برنامه های پژوهشی پیرامون شبکه های اجتماعی و رسانه های جدید تبدیل کرده است.با توجه به اهمیت و جایگاه زنان در نقش های گوناگون و روند رو به رشد استفاده از شبکه های اجتماعی، بررسی حاضر، به مطالعه «نقش و کارکرد شبکه های اجتماعی با مطالعه موردی شبکه اجتماعی کفه مام (Cafe mom)، شبکه ای برای مادران و کودکان»، به علت احراز عناوین و جوایز مختلف این سایت به منزله سایت برتر در سال های 2007، 2008، 2010 و 2011 می پردازد.

بدیهی است که هیچ انسانی در شرایط عادی، به‌تنهایی قادر به بقا و ادامه حیات نیست و همیشه به دیگران وزندگی با آنها محتاج است. انسان در ارتباط با دیگران می‌تواند خود را بهتر بشناسد و تصوری درست و واقع‌بینانه از خود به دست آورد. در حوزه ارتباطات اجتماعی ازآنجاکه هر فرد، متناسب با رشد و توانایی‌های خود در تعامل با دیگران قرار می‌گیرد و از میان آن‌ها کسانی که بیشتر او را تحت تأثیر قرار می‌دهند، دارای اهمیت هستند بنابراین فرد سعی می‌کند خود را شبیه و همانند آن‌ها به‌عنوان الگو ساخته و تغییر نماید. فضای مجازی باوجود بهبود برخی از فرایندهای زندگی بشر چون ترافیک، حمل‌ونقل، هزینه‌ها، زمان و مکان، به نظر می‌رسد راه‌های ارتباطی اجتماعی مورد توصیه فرهنگ، سنت و مذهب را کمرنگ و هرگونه اصول ارتباطی و اخلاقی را دچار تضاد نموده است. در اسلام بر کیفیت ارتباطات و تفکر بشدت تأکید شده است. "هدف در جامعه اسلامی سعادت حقیقی عقلانی است؛ به این معنا که فرد راه میانه‌روی و تعادل را پیش گیرد. هدف اصلی این تحقیق تبیین و بررسی روابط اجتماعی در اسلام و فضای مجازی با روش تحلیل کیفی؛ توصیفی از نوع گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای می‌باشد که برگرفته از نظام فلسفی اثبات‌گرایی در مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و ارزش‌شناسی موردتوجه قرارگرفته است. سوالات پژوهش بر اساس روش توصیفی و تحلیل محتوا پاسخ‌داده‌شده است.این کلان نتیجه حاصل شد که الگوی روابط اجتماعی اسلام قابلیت پاسخگویی به بسیاری از پرسش‌های مرتبط با فرصت‌های فضای مجازی را دارد و می‌تواند نقش تبیین گری و تهدیدات و تغییرات آنها را درزمینهٔ‌های مختلف دارا باشد. ولی به دلیل مجال مختصر این مقاله، پیشنهاد می‌گردد برای حصول به یک الگوی کامل‌تر عملیاتی ضمن توجه به مقولات پیش‌گفته، و رویکردهای جزئی‌تری به بررسی رویکرد فرهنگی اجتماعی اسلام با الگوی حاکم در روابط اجتماعی فضای مجازی به‌صورت مطالعه موردی (فیس‌بوک و گوگل پلاس و ...) پرداخته شود و یا نقش الگو روابط اجتماعی اسلام در مصون‌سازی نگرش جوانان نسبت به ترویج سبک زندگی غربی حاکم بر شبکه‌های مجازی موردبررسی قرار گیرند.